حضور یک‌ساله رباب كنار قبر امام حسين(ع)

سؤال

آیا «رباب» همسر امام حسین(ع) تا یک سال در کنار قبر امام ماند و عزاداری کرد؟

منابع تاریخی نقل کرده‌اند که رباب همسر امام حسین(ع)، پس از شهادت امام حسین(ع) و برگشت از شام، حدود یک سال عزاداری کرده و سپس فوت کرد. در مورد این‌که این عزاداری در کجا بوده، دو نقل وجود دارد:

حضور در کربلا

ابن‌اثیر در کتاب «الکامل فی التاریخ»، نقل کرده که رباب همسر امام حسین(ع)، پس از بازگشت از شام، با کربلا آمده و یک سال کنار قبر امام حسین(ع) عزاداری نمود و سپس به مدینه بازگشت و درگذشت. برخی محققان این نقل را ضعیف دانسته‌اند؛ زیرا ابن‌اثیر برای این قول، هیچ قائلی را ذکر نکرده است.

معتقدان به این قول به دو نکته توجه داده‌اند:

• این ادعا که «رباب» در کنار قبر مبارک مانده، بدین معنا نیست که شب و روز از قبر جدا نشده، بلکه ممکن است در آبادانی‌ها و قریه‌های نزدیک، اقامت گزیده و در اغلب اوقات نزد قبر مطهر رفته باشد.
• در آن زمان، توقف و عزاداری همسران با وفای اشخاص و اشراف، نزد قبر همسرشان معمول بوده است؛ چنان‌که فاطمه دختر امام حسین(ع) پس از وفات شوهرش، حسن مثنی فرزند امام مجتبی(ع)، تا یک سال کنار قبرش چادر زد و عزادار شد.

حضور در مدینه

کلینی از محدثان شیعه در کتاب الکافی که از معتبرترین کتب شیعه است، از مصقله الطحان از امام صادق(ع) نقل کرده است که آن حضرت فرمود:

«مصقله می‌گوید: شنیدم امام صادق(ع) می‌فرمود: چون حسین(ع) کشته شد، همسر کلابیّه آن حضرت برایش سوگواری به پا کرد و خود گریست و زنان و خدمتگذاران او هم گریستند تا اشک چشمانش خشک شد و تمام گشت، آن هنگام یکی از کنیزانش را دید، می‌گرید و اشک چشمش جاری است، او را طلبید و گفت: چرا در میان ما تنها اشک تو جاری است؟! او گفت: من شربت سویق می‌آشامم. او هم دستور داد سویق تهیه کنند. از آن نوشیدند. بعد اظهار داشت می‌خواهم با این عمل برای گریستن بر حسین(ع) نیرو پیدا کنیم.

شخصی برای او چند پرندهٔ سیاه هدیه فرستاد، چون آن‌ها را دید گفت: اینها چیست، گفتند: هدیه‌ای است که فلانی فرستاده تا بر سوگواری حسین کمک شود. او گفت ما جشن برگزار نمی‌کنیم، این‌ها را برای چه می‌خواهیم؟! بعد دستور داد آن‌ها را از خانه بیرون کردند، چون از خانه بیرون شدند اثری از آن‌ها احساس نشد. مثل این که میان آسمان و زمین پرواز کردند…»

از خبر طحان استفاده می‌شود که گریه و عزای آن بانوی معظمه در خانه و منزلی بوده است؛ اما در کنار قبر سیدالشهدا(ع) در آن زمان هنور خانه‌ای وجود نداشته، تا ایشان بفرمایند، مرغ‌ها را از آن خانه بیرون رانند.

در این روایت، «الجُؤَن» مثل «صُرَد» جمع جُونی است و آن نوعی پرندهٔ سنگ‌خوار می‌باشد که بال‌ها و شکم آن سیاه است. آن مرغ‌ها را شخصی برای آن بانو هدیه فرستاده که از آن غذا تهیه نماید تا برای ماتم و عزای سیدالشهدا(ع) و گریه بر آن حضرت، تقویت شود و ایشان هم فرمود: غذا درست کردن از مرغان لطیف، در ماتم آن حضرت تناسب ندارد؛ چرا که غذاهای لذیذ را در عروسی‌ها درست می‌کنند.

مرحوم شهید قاضی ـ رحمه الله علیه ـ از این روایت استفاده کرده است که رباب عزا را در مدینه برپا کرده است نه در کربلا و گفته‌اند، افزون بر این که امام سجاد(ع) مانع می‌شد، همسر امام حسین(ع) خود نیز تا یک سال در بیابان کربلا تنها نمی‌ماند و این مطلب را از شخصیت او بعید دانسته است.