جزع

سؤال

معنای «جزع» چیست؟

جزع یعنی قطعه‌ای از زمین که به یک سمتی منحرف شده است و به بی‌تابی کردن افراد هم جزع گفته می‌شود زیرا انسان بی‌تاب از مسیر و هدف اصلی خود که بردباری است، منحرف شده است.

معنای لغوی

جزع در لغت یعنی قطعه‌ای از زمین؛ نکته‌ای از زمین که به یک سمت متمایل، منحرف، کج شده باشد؛ اعتراض کردن؛ بی‌تابی از مصیبت و گرفتاری؛ ناشکیبایی در گرفتاری‌ها و ضد صبر نیز جزع است؛ چون از مسیر تحمل و بردباری منحرف می‌شود.

جزع در اصل به معنای انحراف، کج شدن و از مسیر اصلی خارج شدن است و از این رو به زمینی که به یک سمت متمایل شود، گفته می‌شود زمین جزع کرده است یعنی جایی که باید باشد نیست؛ به کسی که اعتراض می‌کند باز گویند جزع کرده است یعنی باید اعتراض نمی‌کرد ولی از مسیر منحرف شده و لب به اعتراض گشوده است و اگر بر افرادی بی‌صبر گفته می‌شود جزع کرده است به خاطر همین است که انسان باید درباره گرفتاری‌های بی‌تابی نکند و صبر کند و سخنان یا رفتار ناشایستی از خود نشان ندهد مثلاً در مصیبت‌ها گریه کردن ایرادی ندارد؛ اما نباید حرف‌هایی بزند که نشانگر اعتراض به حکمت الهی است یا در مرگ عزیرانش به جای گریه و احسان کردن، صورت خود را خراش کند.

بنابراین اگر گفته می‌شود جزع ضد صبر است از این نگاه است که از مسیر اصلی خود منحرف شده است.

در قرآن

در قرآن کریم نیز جزع دو بار تکرار شده و در هر دو به معنای صبر نکردن می‌باشد:

سوره ابراهیم، آیه۲۱: «وَ بَرَزُوا لِلَّهِ جَمیعاً فَقالَ الضُّعَفاءُ لِلَّذینَ اسْتَکْبَرُوا إِنَّا کُنَّا لَکُمْ تَبَعاً فَهَلْ أَنْتُمْ مُغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذابِ اللَّهِ مِنْ شَیْءٍ قالُوا لَوْ هَدانَا اللَّهُ لَهَدَیْناکُمْ سَواءٌ عَلَیْنا أَ جَزِعْنا أَمْ صَبَرْنا ما لَنا مِنْ مَحیصٍ»؛ و (در قیامت)، همه آنها در برابر خدا ظاهر می‌شوند؛ در این هنگام، ضعفا [دنباله‌روان نادان‏] به مستکبران (و رهبران گمراه) می‌گویند: ما پیروان شما بودیم! آیا (اکنون که بخاطر پیروی از شما گرفتار مجازات الهی شده‌ایم) شما حاضرید سهمی از عذاب الهی را بپذیرید و از ما بردارید؟ آنها می‌گویند: اگر خدا ما را هدایت کرده بود، ما نیز شما را هدایت می‌کردیم! (ولی کار از اینها گذشته است) چه بی‌تابی کنیم و چه شکیبایی، تفاوتی برای ما ندارد؛ راه گریزی برای ما نیست».

سوره معارج، آیه۲۰: «إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً»؛ «هنگامی که بدی به او رسد، بی‌تابی می‌کند».