مراقب بدی کسی باش که به او خوبی کرده‌ای: تفاوت میان نسخه‌ها

ضمن تحقیقی که صورت گرفت در هیچ منبع معتبر روایی اشاره نشده است که این جمله به عنوان روایت و کلام صادر از معصوم باشد؛ برخی از محققین می‌گویند: بهاء الدین عاملی به مثل‌هایی زیادی که در میان عرب زبان‌ها رایج بود و بر گرفته از قرآن کریم می‌باشد، پرداخته و آیاتی را که این مثل‌ها از آنها اتخاذ شده، ذکر کرده است که یکی از این مثل‌ها همین جمله‌ای است که در سؤال آمده است و بسیاری از مفسرین ذیل آیه: «وَ ما نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْناهُمُ؛ و زبان به عیب جویی و انکار نگشودند مگر پس از آنکه خدا و پیامبرش آنان را از فضل و احسان خود توانگر ساخت». از این جمله به عنوان ضرب‌المثل معروف میان عرب زبان‌ها یاد و مورد کار برد آن رامشخص نموده‌اند و برای توضیح مضمون آیه از آن استفاده کرده‌اند؛ این آیه درباره منافقان قریش و مدینه که خوبی پیامبر را به بدی پاسخ دادند نازل شده است، همان‌هایی که قبل از اظهار اسلام و پیش از آمدن حضرت رسول اکرم به مدینه، محتاج و فقیر بودند و چون اظهار اسلام کردند و قدم مبارک حضرت به مدینه رسید، ببرکت آن حضرت غنایم بسیار بدست ایشان آمد و توانگر شدند، اما به جای شکر نعمت کفران نعمت کردند. گویا این بی‌نیازی سبب کینه و دشمنی آنان با رسول خدا شد و این ضرب‌المثل معروف میان عرب‌ها مصداق پیدا کرد که می‌گویند: «اتق شر من احسنت الیه» یعنی بپرهیز از بدی آن کس که با او احسان کرده باشی.

گفت حقست این ولی ای سیبویه  اِتَّقِ‌ مِنْ‌ شَرِّ مَنْ ‌ احْسَنْت الَيْهِ‌

<br />

شاید معنای دیگری این ضرب‌المثل این باشد: بهترین راه برای دفع شر انسانی که خبث باطن دارد و دارای روح آلوده می‌باشد، نیکی کردن به او است یعنی با احسان و نیکی کردن شرش را از خود دفع باید کرد و پستی او مانع نشود که از خوبی کردن به او دریغ شود.

امام علی(ع): إنّك إن أحسنت فنفسك تكرم و إليها تحسن؛ به راستى كه تو اگر احسان كنى نفس خود را گرامى داشته‌اى و در حقيقت به نفس خود احسان كرده‌اى.<ref>آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم (به صورت موضوعی)،  به ترجمه و شرح هاشم رسولی،  تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی،  ۱۳۷۸ش، ص۲۶۰.</ref>

به باور برخی، آیه ۷۴ سوره توبه محتوای این جمله را تأیید کرده است.<ref>عاشور، قاسم، ۱۰۰۰ سوال و جواب فی القرآن الکریم، بیروت، دار ابن حزم، ۱۴۲۲ق، ص۴۷۱.</ref> بر اساس این آیه، منافقان به عیب‌جویی و انکار نپرداختند مگر پس از آنکه مورد احسان خدا و پیامبر(ص) قرار گرفتند.