|
|
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{ویرایش}}
| |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{سوال}} | | {{سوال}}چه عواملی باعث بدبینی فرد می‌شود؟{{پایان سوال}} |
| به شدت نسبت به جامعه بدبینم و به هیچ‌کس اعتماد ندارم. از درس‌هایی که روزگار به من داده این است که به هیچ‌کس اعتماد نکنم مگر خدا، این بدبینی تا چه حد درست و تا چه اندازه نادرست است چنان‌که خواجه حافظ شیرازی می‌فرماید: «وفا مجوی ز هیچ‌کس ور سخن نمی‌شنوی به هرزه طالب سیمرغ و کیمیا می باش».
| | {{پاسخ}}عوامل بدبینی [[احساس حقارت]] در خود، [[قضاوت]] زودهنگام و کمبود در مهارت‌های اجتماعی فرد است. |
| {{پایان سوال}} | |
| {{پاسخ}} | |
| در رابطه با این سؤال توجه شما را به مطالب ذیل جلب می‌کنیم تأمل در همه مطالب و جامع نگری به بحث ان شاء الله بر ما و شما مفید خواهد بود. | |
|
| |
|
| == الف: شرایط محیطی ==
| | گنهکار بودن انسان نیز یکی از عوامل بدبینی شمرده شده، زیرا فرد گنهکار دیگران را نیز مانند خود گنهکار تصور می‌کند. |
| بی تردید نمی‌توان گفت که شرایط محیط در بدگمانی و گمان نیک ما بی‌اثر است و محیط غالب اجتماع بر این دو نمی‌گذارد. حضرت علی(ع) می‌فرمایند: «آنگاه که جامعه و روزگار و مردمش (اغلب) شایسته و نیکوکارند، سوء ظن و گمان بد درباره کسی که از او انحرافی دیده نشده ظلم است و آنگاه که فساد و تباهی به روزگار و مردم غلبه پیدا کرده است (بیش تر مردم فاسد باشند) کسی‌که حسن ظنّ داشته باشد گول خورده است}}<ref>جزایری، سید محمد علی؛ دروس اخلاق اسلامی، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه، ۱۳۸۲، ص ۱۶۵.</ref>». بدگمانی به این معنی نیست که در معاشرت‌ها و روابط اجتماعی به مردم نسبت بد بدهیم بلکه به معنی این است که چون احتمال می‌دهیم از ناحیه دیگران ضرر مالی، معنوی، آبرویی و … بخوریم باید سنجیده‌تر و زیرکانه تر عمل کنیم و مراقب روابط خود باشیم.
| |
|
| |
|
| == ب:شرایط درونی == | | == احساس حقارت == |
| گاهی مواقع بدبینی‌ها به دلیل احوال درونی و شخصی فرد است. نگرش مثبت یا منفی به مسایل ممکن است تا اندازه‌ای جنبه فطری داشته باشد؛ یعنی برخی از افراد ذاتاً خوشبین (optimist) یا بد بین (pessimist) به دنیا می‌آیند؛ اما خلق و خوی آدمی را می‌توان به کمک تجربه و برخی از مهارت‌ها به اعتدال رساند می‌توان خوشبختی و امیدواری آموخت. زیر بنای اینها نگرشی است که روان‌شناسان آن را خوداثربخشی(self-efficacy) می‌نامند خود اثربخشی یعنی باورهای شخص در مورد این که به همه ماجراهای زندگی خود (روابط و …) مسلط است و می‌تواند از عهده مشکلاتی برآید که بر سر راهش قد علم می‌کنند.<ref>دانیل گلمن، هوش عاطفی، ترجمه: حمید رضا بلوچ، نشر جیحون، ۱۳۷۱، چاپ اول، ص ۱۴۶.</ref>
| | یکی از عوامل بدبینی، احساس حقارت شخص، دانسته شده است. کسی که گرفتار [[احساس حقارت]] است، سعی می‌کند دیگران را در فکر خود حقیر و آلوده به [[گناه]] و [[فساد]] تصور کند، تا اینگونه از احساس حقارت خود بکاهد. |
|
| |
|
| طبق نظر آلبرت باندورا طرز نگرش فرد نسبت به توانایی‌های خود اثر عمیقی بر همان توانایی‌ها بر جای می‌گذارد…. کسانی که از ویژگی خوداثربخشی برخوردارند با شکست از مسیر خود روی برنمی‌گردانند. آنها در برخورد با مسایل به جای این که نگران کمی‌ها، کاستی‌ها و خطاهای احتمالی باشند به این فکر می‌کنند که چگونه از عهده انجام آنها برآیند.<ref>همان، ص۱۴۶.</ref> پس گاهی نیز بدبینی‌ها به علت احساس کمبودها، نداشتن مهارت‌های ارتباط جمعی و احساس عدم اعتماد به نفس و ارزشمندی است که با تقویت اینها با (ورزش، تلاش، مطالعه زندگی افراد موفق، یادگیری تکنیک‌های ارتباطی و …) این عیب برطرف می‌شود و انسان قدرتمندانه مهار روابط اجتماعی خود را به دست می-گیرد موفقیت به روابط خود می‌گردد، می‌داند که تا چه عمقی باید به دیگران رابطه انسانی یا صمیمی ایجاد کند، می‌داند که خوش رفتاری، خوش‌گفتاری و نیکی نسخه همه روابط اجتماعی است؛ اما تنها عده‌ای که آزمایش پس داده‌اند می‌توانند محرم راز و معتمد او باشند.
| | اگر احساس حقارت درمان نشود، فرد آن را پذیرفته و به عقده حقارت تبدیل می‌شود. از منظر روان‌شناسی، عقده حقارت از وجود نقص در بدن، محرومیت روحی و مادی، رفتار خشن اطرافیان، لغزش‌های اخلاقی و تداعی خاطرات آنها و یا وجود یک خاطره تلخ رخ می‌دهد.<ref>نیازهای جوان، ص۲۳۲.</ref> |
|
| |
|
| == ج: مدیریت روابط خود ==
| | ارزیابی استعدادها و توجه به آنها، فراموشی خاطرات تلخ گذشته، تلقین مثبت و کاردرمانی از راه‌های درمان احساس حقارت شمرده شده است.<ref>نیازهای جوان، ص۲۴۹–۲۴۵.</ref> |
| انسان موجودی است اجتماعی و بسیاری از استعدادها و صفات خوب یا بد او در متن اجتماع معنی می‌یابد. اسلام برای تنظیم این روابط انسانی و جمعی به ما تکنیک‌هایی یاد می‌دهد که بتوانیم به رشدفردی و جمعی کمک کنیم. مدارا، تغافل، عفو و گذشت، ایثار، همدلی، تعاون، ایثار و احسان و … از جمله این شیوه‌هاست که هر کدام باعث آرامش روانی و جسمانی فرد و اجتماع می‌باشد. برخی از اعتمادها و صمیمیت‌ها در قالب روابط خود ما شکل می‌گیرد، به این معنی که گاهی اعتماد، علاقه، خیرخواهی و تعهد ما به دیگری (به شکل صمیمانه) باعث می‌شود فرد به سمت این صفات حرکت کند و در عمل بهترین دوستان ما گردد و بر عکس تندخویی‌ها و بد رفتاری‌های ما می‌تواند مانع روابط صمیمانه شود. خداوند در قرآن شریف خطاب به رسول عزیز اسلام(ص) می‌فرماید: {{قرآن|لوکنت فظّاً غلیظ القلب لأنفضّوا من حولک<ref>آل عمران/ ۱۵۹.</ref> اگر سخت‌دل و تندخو بودی از اطراف تو کنار می‌رفتند و پراکنده می‌شدند. در پرتو اخلاق‌خوش، امانت داری، صمیمیت و صبر پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله‌ـ افراد مؤمن و پرهیزکار بسیاری ساخته شدند.
| |
|
| |
|
| == د: دوست معتمد == | | == پیش داوری == |
| دوست معتمد ما کیست؟ بهتر است جواب خود را از قرآن بگیریم آن‌جا که می‌فرماید: «سرپرست (و دوست‌دار و خیرخواه شما) خدا، رسولش و مؤمنان هستند».<ref>انّما ولیّکم الله و رسوله و الذین آمنوا …، مائده/ ۵۵.</ref> همان-گونه که ما به خدا توکل و اعتماد داریم می‌توانیم به افرادی که در راه خدا حرکت می‌کنند و مورد تأیید اویند اعتماد کنیم. باید با صفات مؤمنین حقیقی آشنا شد و با آنان دوست شد.
| | پیش داوری و [[قضاوت]] زودهنگام، از عوامل بدبینی شمرده شده است. تحقیق ناقص، کمی اطلاعات و عجله در قضاوت، باعث می‌شود [[انسان]] به [[تهمت|متهم کردن]] دیگران و صدور حکم نادرست نسبت به آنها اقدام کند. [[عجله]]، صفتی [[شیطان|شیطانی]] است و نتیجه آن هم شیطانی خواهد بود. |
|
| |
|
| حضرت علی(ع) در خطبه ۱۰۳ نهج البلاغه می‌فرماید: «در آخر زمان نجات نمی‌یابد مگر مؤمنانی که بی‌نام و نشان-اند»؛ یعنی مؤمن و انسان مورد اعتماد، وجود دارد؛ اما لازم است ما بگردیم و بیابیم چون آنان طبق فرمایش حضرت، بین ما حضور دارند.
| | == کمبود در مهارت‌های اجتماعی == |
| | کمبود در مهارت‌های ارتباط جمعی و احساس عدم اعتماد به نفس، باعث می‌شود فرد تصوری منفی نسبت به دیگران پیدا کند؛ زیرا توانایی کافی برای برقراری ارتباط سالم و شناخت دیگران ندارد. |
|
| |
|
| == هـ: گزینش دوست ==
| | فردی که در روابط اجتماعی قدرتمند است، می‌داند تا چه مقدار با دیگران رابطه انسانی یا صمیمی برقرار کند. او این مهارت را دارد که با دیگران خوش‌گفتار و خوش‌رفتار باشد و در عین حال همه را محرم راز خود قرار ندهد. |
| اسلام توصیه فراوانی به گزینش دوست می‌کند و می‌گوید چون دوست بر رفتار، گفتار، عقاید و دین ما اثر می‌گذارد باید مراقب هم‌نشین‌های خود باشیم. احادیث بسیاری به ما رسیده است که از بین مردم عده‌ای را برای دوستی، امتحان و بعد انتخاب کنید.
| |
|
| |
|
| در برخی از روایات آمده است که: «دوستان خود را در سفر، سختی‌ها و راحتی‌ها، مراقبت و سر وقت خواندن نماز، نیکی به برادران دینی، حیاء، امانت و صداقت، امتحان کنید».<ref>محمدی ری شهری؛ میزان الحکمه، دوره چهار جلدی، ۱۴۱۶، الطبعه الاولی، دارالحدیث، قم، ص۴۸و ۴۷، قال رسول الله ـصلّی الله علیه و آله ـ: اذا رأیت من اخیک ثلاث خصال فارجه: الحیاء و الامانهو الصدق.</ref> اگر در این امتحان‌ها قبول شدند می‌توانند به حریم دوستی وارد شوند و بی‌تردید این افراد مورد اعتماد و قبول ما خواهند بود؛ البته دوستی که صددرصد بی عیب باشد وجود ندارد.<ref>همان، ص۴۵، الامام الصادق(ع): من لم یواخ الّا من الاعیب فیه قلّ صدیقه؛ کسی که دنبال دوستی باشد که هیچ عیبی نداشته باشد دوستانش بسیار اندک می‌شود.</ref> به تعبیر دیگر گل بی خار خداست. مهم این است که او در پی اصلاح باشد و از نصیحت و خیرخواهی بدش نیاید. همان‌گونه که ما بی عیب نیستیم دیگران نیز بی‌عیب نیستند. همان‌گونه که دوست داریم از خطاهایمان گذشت کنند ما نیز از خطاهای دیگران بگذریم و در یک‌کلام، همان‌گونه که دوست داریم با ما رفتار کنند با دیگران رفتار کنیم. دوست خوب و فرد مورد اعتماد در آخرالزمان کم است؛ اما هست. باید گشت، امتحان کرد و یافت و بعد از یافتن او را نگه داشت. در روایت داریم: «عاجزترین افراد کسی است که نمی‌تواند برای خود برادر دینی و دوستی برگزیند و عاجز تر از او کسی است که دوست مورد اعتمادش را از دست بدهد».<ref>همان، ص۳۹، قال علی(ع): اعجز الناس من عجز عن اکتساب الاخوان واعجز منه من ضیّغ من ظفر به منهم.</ref>
| | == گنهکاری == |
| | افرادی که خود آلوده و گنهکارند، دیگران را نیز مانند خود گنهکار می‌پندارند؛ برای نمونه، کسی که از راه [[حرام]] پول درآورده است، تصور می‌کند همه افراد ثروتمند از راه حرام به [[ثروت]] رسیده‌اند.<ref>نگاه کنید به دانیل گلمن، هوش عاطفی، ترجمه: حمید رضا بلوچ، نشر جیحون، ۱۳۷۱ش، چاپ اول، ص ۱۴۶.</ref> |
|
| |
|
| == و: معنی شعر حافظ ==
| | برخی از بدگمانی‌ها ریشه در بیماری‌های روانی دارند، که در این صورت نیاز است به مشاوره‌های روان‌شناسی مراجعه شود. |
| که ما برای این که چیزی را به کسی نسبت دهیم لازم است با مطالعه آثار و تاریخچه او به نوع جهان‌نگری او نیز آشنا باشیم و گفته‌های او را در کنار هم ببینیم. حافظ، مرد صفا و مهربانی است. او به زندگی خوشبین است و مخلوق خدا را چون بوی صنع الاهی می‌دهد دوست دارد. او مطیع پارسایان و خوبان است؛ بنابراین، تأمل در برخی ابیات ایشان ما را با نگرش او بیشتر آشنا می‌کند. برای مثال در یک بیت قبل از بیتی که شما ذکر کرده‌اید چنین می‌گوید: | |
|
| |
|
| چو غنچه گرچه فرو بستگیست کار جهان
| | == جستارهای وابسته == |
| | | {{ستون|۲}} |
| تو همچو باد بهاری گره گشا می‌باش!
| | * [[بدبینی]] |
| | | * [[راه‌های درمان بدبینی]] |
| یعنی هر چند کار دنیا غنچه‌سان با فروبستگی و پیچیدگی و اشکال و ابهام همراه است ولی تو مانند نسیم بهار که گل‌ها را شکفته می‌سازد، گره مشکل‌ها را بگشا و دشواری‌ها را آسان شمار؛ و در بیت بعد نیز می‌گوید با افراد پارسا دوست باش و به آنها اعتماد کن. (بنابراین جواب کامل در یک بیت قبل و بعد آمده است).
| | * [[حکم بدبینی]] |
| | | * [[راه‌های درمان بدبینی]] |
| در جایی دیگر سخن از جان سپردن در قدم یار مهربان و ارجمند به میان می‌آورد:
| | * [[انواع بدبینی]] |
| | | {{پایان}} |
| گر نثار قدم یار گرامی نکنم
| |
| | |
| گوهر جان به چه کار دگرم باز آید
| |
| | |
| او نیز قبول دارد یار باوفا مثل گوهر، کم‌یاب است؛ اما توصیه می‌کند با دوستداران خدا محبت بورزیم که یکی از آنها ما را بس است و جان و مال فدای چنین دوست باد.
| |
| | |
| یار مردان خدا باش که در کشتی نوح
| |
| | |
| هست خاکی که به آبی نخرد طوفان را<ref>یعنی همنشین مردان حق باش که در کشتی حضرت نوح مرد خاکی و فروتنی است که طوفان جهانگیر در چشم همت او به اندازه یک قطره آب اعتبار و هراس ندارد.</ref>
| |
| | |
| در جایی دیگر می‌گوید:
| |
| | |
| با دوستان مضایقه در عمر و مال نیست
| |
| | |
| صد جان فدای یار نصیحت نیوش باشد
| |
| | |
| و نیز می‌گوید:
| |
| | |
| درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد
| |
| | |
| نهال دشمنی بر کن که رنج بی‌شمار آرد
| |
| | |
| حافظ آسایش دو گیتی را در دو چیز می‌داند: مروت با دوستان و مدارا با دشمنان. او مثل بقیه در بدی‌ها مقابله به مثل نمی‌کند. حافظ طبق فرموده قرآن می‌داند که همه باهم برادریم «انما المؤمنون اخوه» و در قبال بی مهری‌ها نیز شعر محبت می‌سراید و می‌گوید: درد و درمان من به دست دوست است.
| |
| | |
| نیز می‌گوید:
| |
| | |
| گرچه یاران فارغند از یاد من از من ایشان را هزاران یاد باد
| |
| | |
| == حرف آخر ==
| |
| محبت و نیکی به همه آری، اما اعتماد صددرصد مخصوص پارسایان و مؤمنین است
| |
| {{پایان پاسخ}} | |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| خط ۷۵: |
خط ۳۸: |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی = اخلاق | | | شاخه اصلی = اخلاق |
| |شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی | | | شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی |
| |شاخه فرعی۲ = بدبینی | | | شاخه فرعی۲ = بدبینی |
| |شاخه فرعی۳ = | | | شاخه فرعی۳ = |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه = | | | شناسه = شد |
| | تیترها = | | | تیترها = شد |
| | ویرایش = | | | ویرایش = شد |
| | لینک‌دهی = | | | لینک‌دهی = شد |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه = |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر = شد |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | | بازبینی نویسنده = |
| | بازبینی = | | | بازبینی = |
| | تکمیل = | | | تکمیل = |
| | اولویت = | | | اولویت = ج |
| | کیفیت = | | | کیفیت = ج |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |
سؤال
چه عواملی باعث بدبینی فرد می‌شود؟
عوامل بدبینی احساس حقارت در خود، قضاوت زودهنگام و کمبود در مهارت‌های اجتماعی فرد است.
گنهکار بودن انسان نیز یکی از عوامل بدبینی شمرده شده، زیرا فرد گنهکار دیگران را نیز مانند خود گنهکار تصور می‌کند.
احساس حقارت
یکی از عوامل بدبینی، احساس حقارت شخص، دانسته شده است. کسی که گرفتار احساس حقارت است، سعی می‌کند دیگران را در فکر خود حقیر و آلوده به گناه و فساد تصور کند، تا اینگونه از احساس حقارت خود بکاهد.
اگر احساس حقارت درمان نشود، فرد آن را پذیرفته و به عقده حقارت تبدیل می‌شود. از منظر روان‌شناسی، عقده حقارت از وجود نقص در بدن، محرومیت روحی و مادی، رفتار خشن اطرافیان، لغزش‌های اخلاقی و تداعی خاطرات آنها و یا وجود یک خاطره تلخ رخ می‌دهد.[۱]
ارزیابی استعدادها و توجه به آنها، فراموشی خاطرات تلخ گذشته، تلقین مثبت و کاردرمانی از راه‌های درمان احساس حقارت شمرده شده است.[۲]
پیش داوری
پیش داوری و قضاوت زودهنگام، از عوامل بدبینی شمرده شده است. تحقیق ناقص، کمی اطلاعات و عجله در قضاوت، باعث می‌شود انسان به متهم کردن دیگران و صدور حکم نادرست نسبت به آنها اقدام کند. عجله، صفتی شیطانی است و نتیجه آن هم شیطانی خواهد بود.
کمبود در مهارت‌های اجتماعی
کمبود در مهارت‌های ارتباط جمعی و احساس عدم اعتماد به نفس، باعث می‌شود فرد تصوری منفی نسبت به دیگران پیدا کند؛ زیرا توانایی کافی برای برقراری ارتباط سالم و شناخت دیگران ندارد.
فردی که در روابط اجتماعی قدرتمند است، می‌داند تا چه مقدار با دیگران رابطه انسانی یا صمیمی برقرار کند. او این مهارت را دارد که با دیگران خوش‌گفتار و خوش‌رفتار باشد و در عین حال همه را محرم راز خود قرار ندهد.
گنهکاری
افرادی که خود آلوده و گنهکارند، دیگران را نیز مانند خود گنهکار می‌پندارند؛ برای نمونه، کسی که از راه حرام پول درآورده است، تصور می‌کند همه افراد ثروتمند از راه حرام به ثروت رسیده‌اند.[۳]
برخی از بدگمانی‌ها ریشه در بیماری‌های روانی دارند، که در این صورت نیاز است به مشاوره‌های روان‌شناسی مراجعه شود.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ نیازهای جوان، ص۲۳۲.
- ↑ نیازهای جوان، ص۲۴۹–۲۴۵.
- ↑ نگاه کنید به دانیل گلمن، هوش عاطفی، ترجمه: حمید رضا بلوچ، نشر جیحون، ۱۳۷۱ش، چاپ اول، ص ۱۴۶.
