پیش نویس:پناه به خدا به هنگام قرائت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ ژوئن ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۴۴

سؤال

چرا پیش از قرائت قرآن، می‌بایست از شر شیطان به خداوند پناه ببریم؟ مگر شیطان چه می‌تواند بکند؟

طبق آیه ﴿فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ؛ پس هنگامی که قرآن می‌خوانی از شیطان رانده شده به خدا پناه ببر.﴾(نحل:۹۸)، هنگام قرائت قرآن باید ابتدا به صورت زبانی از شیطان به خدا پناه برد تا مقدمه ای برای پناه بردن قلبی باشد. شیطان برای گمراه ساختن انسان از دام‌های گوناگونی استفاده می‌کند. مقامات معنوی و امور عبادی همانند تلاوت قرآن می‌تواند دست مایه شیطان برای منحرف کردن انسان گردد؛ برای سالم ماندن انسان از شر شیطان، هنگام قرائت قرآن پناه به خدا لازم است.

درگاه‌ها

پناه بردن به خدا از شیطان در قرآن

در آیات مختلفی از قرآن دستور به پناه بردن به خدا داده شده است:

﴿وَ إِمَّا یَنْزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ ۚ إِنَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ؛ و اگر [وسوسه ای از سوی] شیطان، تو را [به خشم بر مردم و ترکِ مهربانی و ملاطفت] تحریک کند، به خدا پناه جوی؛ زیرا خدا شنوا و داناست.﴾(اعراف:۲۰۰)
﴿إِنَّ الَّذِینَ یُجَادِلُونَ فِی آیَاتِ اللَّهِ بِغَیْرِ سُلْطَانٍ أَتَاهُمْ ۙ إِنْ فِی صُدُورِهِمْ إِلَّا کِبْرٌ مَا هُمْ بِبَالِغِیهِ ۚ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ ۖ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ؛ بی تردید آنان که در آیات خدا بی آنکه دلیلی برای آنان آمده باشد، مجادله و ستیزه می‌کنند و در سینه‌های‌شان جز بزرگ‌نمایی نیست، به آن [بزرگی و عزت و سلطنتی که در آرزویش هستند] نمی‌رسند؛ پس به خدا پناه ببر؛ زیرا او شنوا و بیناست.﴾(غافر:۵۶)
﴿وَإِمَّا یَنْزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ ۖ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ؛ و اگر وسوسه ای از سوی شیطان تو را تحریک کند [که از این بهترین شیوه دست برداری] به خدا پناه ببر؛ بی تردید او شنوا و داناست.﴾(فصلت:۳۶)
﴿فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُهَا أُنْثَیٰ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَیْسَ الذَّکَرُ کَالْأُنْثَیٰ ۖ وَإِنِّی سَمَّیْتُهَا مَرْیَمَ وَإِنِّی أُعِیذُهَا بِکَ وَذُرِّیَّتَهَا مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ؛ زمانی که او را زایید، گفت: پروردگارا! من او را دختر زاییدم. و خدا به آنچه او زایید داناتر بود؛ و آن پسر [که زاییدن او را آرزو داشت، در کرامت، عظمت، ارزش و شخصیت] مانند این دختر نیست؛ [پس در مقام نام گذاریش گفت:] من نامش را «مریم» نهادم، و او و فرزندانش را از خطرات مهلک و وسوسه‌های بنیان‌برانداز شیطان رانده شده به پناه تو می‌آورم.﴾(آل عمران:۳۶)
﴿وَقُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ؛ و بگو: پروردگارا! از وسوسه‌های شیطان‌ها به تو پناه می‌آورم.﴾(مؤمنون:۹۷)

پناه بردن به خدا، ادب تلاوت

این ادب تلاوت از آیه ﴿فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ؛ پس هنگامی که قرآن می‌خوانی از شیطان رانده شده به خدا پناه ببر.﴾(نحل:۹۸)، قابل استفاده است. این پناهنده شدن به خدا از شر شیطان، فقط ذکر لفظی و بر زبان جاری ساختن «أعوذ بالله من الشیطان الرجیم» نمی‌باشد؛ قرآن نگفته است ذکر «اعوذ بالله» را بر زبان بیاور، بلکه فرموده است به خدا پناه ببر. پناه بردن به خدا حالتی نفسانی برای قاری قرآن است. ذکر لفظی سبب و مقدمه برای ایجاد حالت نفسانی می‌باشد.^[۱] قاری قرآن با گفتن این ذکر زمام تصرف در همه امور خود را به دست خدا داده و تسلیم او می‌شود و هر چه را خداوند صلاح او می‌داند همان را صلاح خود می‌داند. او با ایمان، استعاذه و توکل به خدا صداقت خویش را در ادعای پناهندگی به خدا و ادعای عبودیت و بندگی او به اثبات می‌رساند چرا که فقط بندگان واقعی خدا از اغواء شیطان در امان هستند.^[۲]

پانویس

↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، 12:‎ 343.
↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، 12:‎ 344.

منابع

طباطبایی، محمد حسین (۱۳۵۲). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

[1] طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، 12:‎ 343.

[2] طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، 12:‎ 344.

[۱]

[۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{شروع متن}}{{سوال}}
+{{شروع متن}}
+{{سوال}}
 چرا پیش از قرائت قرآن، می‌بایست از شر شیطان به خداوند پناه ببریم؟ مگر شیطان چه می‌تواند بکند؟
-{{پایان سوال}}طبق آیات قرآن کریم [[ابلیس و شیطان در قرآن|شیطان]] قسم خورده است که برای گمراهی بندگان خدا تلاش کند. خداوند نیز این قدرت را از شیطان نفی نکرده است. شیطان برای گمراه ساختن انسان از دام‌های گوناگونی استفاده می‌کند. حتی مدارج و مقامات معنوی نیز می‌تواند دام شیطان برای عده ای باشد. حتی امور عبادی همانند تلاوت و قرائت قرآن نیز می‌تواند دست مایه شیطان برای منحرف کردن انسان گردد؛ لذا برای سالم ماندن انسان از شیطان هنگام قرائت قرآن لازم است آدابی که برای آن گفته شده است همانند طهارت و پناه بردن به خدا رعایت گردد.
+{{پایان سوال}}
+{{پاسخ}}
+طبق آیه {{قرآن|فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ|ترجمه=پس هنگامی که قرآن می‌خوانی از شیطان رانده شده به خدا پناه ببر.|سوره=نحل|آیه=۹۸}}، هنگام قرائت قرآن باید ابتدا به صورت زبانی از شیطان به خدا پناه برد تا مقدمه ای برای پناه بردن قلبی باشد. شیطان برای گمراه ساختن انسان از دام‌های گوناگونی استفاده می‌کند.  مقامات معنوی و امور عبادی همانند تلاوت قرآن می‌تواند دست مایه شیطان برای منحرف کردن انسان گردد؛ برای سالم ماندن انسان از شر شیطان، هنگام قرائت قرآن پناه به خدا لازم است.
 {{درگاه|قرآن}}
-== سوگند شیطان بر گمراه کردن بندگان ==
+== پناه بردن به خدا از شیطان در قرآن ==
-خداوند در قرآن کریم سوگندی را از سوی شیطان حکایت کرده است و آن سوگند بر گمراه کردن بندگان است. این سوگند در آیه شریفه {{قرآن|قَالَ رَبِّ بِمَآ أَغْوَیْتَنِی لأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الأَرْضِ وَلأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ إِلاَّ عِبَادَک مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ|ترجمه=گفت: پروردگارا! به سبب اینکه مرا گمراه نمودی، من هم یقیناً [همه کارهای زشت را] در زمین برای آنان می‌آرایم [تا ارتکاب زشتی‌ها برای آنان آسان شود] و مسلماً همه را گمراه می‌کنم. مگر [آن] بندگانت را که خالص شدگانِ [از هر نوع آلودگی ظاهری و باطنی]اند.|سوره=حجر|آیه=۳۹ و ۴۰}}، حکایت شده است.
+در آیات مختلفی از قرآن دستور به پناه بردن به خدا داده شده است:
+# {{قرآن|وَ إِمَّا یَنْزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ ۚ إِنَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ|ترجمه=و اگر [وسوسه ای از سوی] شیطان، تو را [به خشم بر مردم و ترکِ مهربانی و ملاطفت] تحریک کند، به خدا پناه جوی؛ زیرا خدا شنوا و داناست.|سوره=اعراف|آیه=۲۰۰}}
+# {{قرآن|إِنَّ الَّذِینَ یُجَادِلُونَ فِی آیَاتِ اللَّهِ بِغَیْرِ سُلْطَانٍ أَتَاهُمْ ۙ إِنْ فِی صُدُورِهِمْ إِلَّا کِبْرٌ مَا هُمْ بِبَالِغِیهِ ۚ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ ۖ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ|ترجمه=بی تردید آنان که در آیات خدا بی آنکه دلیلی برای آنان آمده باشد، مجادله و ستیزه می‌کنند و در سینه‌های‌شان جز بزرگ‌نمایی نیست، به آن [بزرگی و عزت و سلطنتی که در آرزویش هستند] نمی‌رسند؛ پس به خدا پناه ببر؛ زیرا او شنوا و بیناست.|سوره=غافر|آیه=۵۶}}
+# {{قرآن|وَإِمَّا یَنْزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ ۖ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ|ترجمه=و اگر وسوسه ای از سوی شیطان تو را تحریک کند [که از این بهترین شیوه دست برداری] به خدا پناه ببر؛ بی تردید او شنوا و داناست.|سوره=فصلت|آیه=۳۶}}
+# {{قرآن|فَلَمَّا وَضَعَتْهَا قَالَتْ رَبِّ إِنِّی وَضَعْتُهَا أُنْثَیٰ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا وَضَعَتْ وَلَیْسَ الذَّکَرُ کَالْأُنْثَیٰ ۖ وَإِنِّی سَمَّیْتُهَا مَرْیَمَ وَإِنِّی أُعِیذُهَا بِکَ وَذُرِّیَّتَهَا مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ|ترجمه=زمانی که او را زایید، گفت: پروردگارا! من او را دختر زاییدم. و خدا به آنچه او زایید داناتر بود؛ و آن پسر [که زاییدن او را آرزو داشت، در کرامت، عظمت، ارزش و شخصیت] مانند این دختر نیست؛ [پس در مقام نام گذاریش گفت:] من نامش را «مریم» نهادم، و او و فرزندانش را از خطرات مهلک و وسوسه‌های بنیان‌برانداز شیطان رانده شده به پناه تو می‌آورم.|سوره=آل عمران|آیه=۳۶}}
+# {{قرآن|وَقُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ|ترجمه=و بگو: پروردگارا! از وسوسه‌های شیطان‌ها به تو پناه می‌آورم.|سوره=مؤمنون|آیه=۹۷}}
-این سوگند در قرآن توسط خداوند رد نشده است و این نشان می‌دهد [[ابلیس و شیطان در قرآن|ابلیس]] می‌تواند نسبت به انسان کارهایی را انجام دهد.<ref>{{پک|1=مکارم شیرازی|2=1374|ک=تفسیر نمونه|ص=74|ج=11}}</ref> البته روشن است طبق آیه شریفه {{قرآن|إِنَّ عِبَادِی لَیْسَ لَکَ عَلَیْهِمْ سُلْطَانٌ إِلَّا مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْغَاوِینَ|ترجمه=قطعاً تو را بر بندگانم تسلّطی نیست، مگر بر گمراهانی که از تو پیروی می‌کنند.|سوره=حجر|آیه=۴۲}}، رابطه شیطان و گمراهان رابطه پیشوا و پیرو است نه رابطه اجبار کننده و اجبار شونده.<ref>{{پک|1=طبرسی|2=1408|ک=مجمع البیان|ص=519|ج=6}}</ref>
+== پناه بردن به خدا، ادب تلاوت ==
+این ادب [[آداب تلاوت قرآن|تلاوت]] از آیه {{قرآن|فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ|ترجمه=پس هنگامی که قرآن می‌خوانی از شیطان رانده شده به خدا پناه ببر.|سوره=نحل|آیه=۹۸}}، قابل استفاده است. این پناهنده شدن به خدا از شر شیطان، فقط ذکر لفظی و بر زبان جاری ساختن «أعوذ بالله من الشیطان الرجیم» نمی‌باشد؛ قرآن نگفته است ذکر «اعوذ بالله» را بر زبان بیاور، بلکه فرموده است به خدا پناه ببر. پناه بردن به خدا حالتی نفسانی برای قاری قرآن است. ذکر لفظی سبب و مقدمه برای ایجاد حالت نفسانی  می‌باشد.<ref>{{پک|1=طباطبایی|2=1352|ک=المیزان فی تفسیر القرآن|ص=343|ج=12}}</ref> قاری قرآن با گفتن این ذکر زمام تصرف در همه امور خود را به دست خدا داده و تسلیم او می‌شود و هر چه را خداوند صلاح او می‌داند همان را صلاح خود می‌داند. او با [[ایمان]]، استعاذه و [[توکل]] به خدا صداقت خویش را در ادعای پناهندگی به خدا و ادعای عبودیت و بندگی او به اثبات می‌رساند چرا که فقط بندگان واقعی خدا از اغواء شیطان در امان هستند.<ref>{{پک|1=طباطبایی|2=1352|ک=المیزان فی تفسیر القرآن|ص=344|ج=12}}</ref>
-== نفوذ شیطان در انسان ==
-هر چیزی و هرکسی که مانع از رسیدن انسان به حق تعالی شود و از میان جمال خدا و بنده حجاب ایجاد کند، شیطان است. آن چه شیطان به وسیله آن انسان را از وصول به مقصود بازدارد، دام‌های شیطانی است چه از سنخ مقامات و مدارج باشد یا از سنخ علوم و کمالات یا عیش و راحت یا رنج یا غیر این‌ها.<ref>{{پک|1=خمینی|2=1378|ک=آداب نماز|ص=283}}</ref>
-شیطان برای رسیدن به هدف خودش که گمراه نمودن انسان است از هر وسیله و دامی بهره می‌گیرد تا او را از وصول به مقصود بازدارد؛ گاهی به امید [[توبه]] در آخر عمر انسان را به شقاوت می‌کشاند؛ غافل از این که توبه در آخر عمر با تراکم ظلمات معاصی و بسیاری مظالم عباد و حقوق الله، امری بسیاری مشکل است. گاهی نیز به وعده [[شفاعت]] انسان را از شفاعت محروم می‌سازد در حالی که لیاقتی باید باشد تا شفاعت نصیبش گردد و گاهی اعمال ناشایست و امور مادی را بر انسان زینت می‌دهد.<ref>{{پک|1=خمینی|2=1370|ک=آداب نماز|ص=45 و 46}}</ref> گاهی نیز با وعده رحمت خداوند، دست انسان را از دامن رحمت حق تعالی کوتاه می‌کند؛ غافل از این که [[مبعث پیامبر(ص)|بعثت]] رسل، ارسال کتب و عمل به دستورات شرع و دین از رحمت‌های الهی است. یکی از کتب آسمانی [[قرآن]] است که انسان اگر چشم طمع به رحمت الهی دوخته، باید از این رحمت واسعه استفاده کند و سعی در بهره‌گیری از آن داشته باشد. برای بهره‌گیری کامل از آن و رسیدن به معارف بلند و آسمانی قرآن و تأثیر [[تلاوت]] و قرائت آن بر قلب انسان لازم است به آداب و شرایط تلاوت عمل شود.<ref>{{پک|1=خمینی|2=1370|ک=آداب نماز|ص=47}}</ref>
-== آداب و شرایط تلاوت قرآن با استفاده از آیات قرآن ==
-=== پاکیزگی ===
-این ادب از آیه {{قرآن|لَا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ|ترجمه=جز پاک شدگان [از هر نوع آلودگی] به [حقایق و اسرار و لطایف] آن دسترسی ندارند.|سوره=واقعه|آیه=۷۹}}، قابل استفاده است. این تعبیر ممکن است هم اشاره به پاکیزگی ظاهری باشد یعنی تماس گرفتن با خطوط قرآن باید توأم با طهارت و وضوء باشد<ref>{{پک|1=طباطبایی|2=1352|ک=المیزان فی تفسیر القرآن|ص=137|ج=19}}</ref> و هم می‌تواند اشاره به این باشد که درک مفاهیم و محتوای قرآن تنها برای کسانی میسر است که پاک و طاهر از رذایل نفسانی باشند وگرنه صفات زشت نفسانی بر دیده حقیقت بین انسان پرده می‌افکند و او را از رسیدن به حقایق بلند این کتاب آسمانی محروم می‌نماید.<ref>{{پک|1=مکارم شیرازی|2=1374|ک=تفسیر نمونه|ص=267|ج=23}}</ref>
-=== پناه بردن بر خدا ===
-این ادب از آیه {{قرآن|فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ|ترجمه=پس هنگامی که قرآن می‌خوانی از شیطان رانده شده به خدا پناه ببر.|سوره=نحل|آیه=۹۸}}، قابل استفاده است. این پناهنده شدن به خدا از شر شیطان، فقط ذکر لفظی و بر زبان جاری ساختن «أعوذ بالله من الشیطان الرجیم» نمی‌باشد؛ لذا نفرموده است ذکر «اعوذ بالله» را بر زبان بیاور بلکه فرموده است به خدا پناه ببر. پناه بردن به خدا حالتی نفسانی برای قاری قرآن است. ذکر لفظی سبب و مقدمه برای ایجاد حالت نفسانی مذکور می‌باشد.<ref>{{پک|1=طباطبایی|2=1352|ک=المیزان فی تفسیر القرآن|ص=343|ج=12}}</ref> قاری قرآن با گفتن این ذکر زمام تصرف در همه امور خود را به دست خدا داده و تسلیم او می‌شود و هر چه را خداوند صلاح او می‌داند همان را صلاح خود می‌داند. او با [[ایمان]]، استعاذه و [[توکل]] به خدا صداقت خویش را در ادعای پناهندگی به خدا و ادعای عبودیت و بندگی او به اثبات می‌رساند چرا که فقط بندگان واقعی خدا از اغواء شیطان در امان هستند.<ref>{{پک|1=طباطبایی|2=1352|ک=المیزان فی تفسیر القرآن|ص=344|ج=12}}</ref>
 == پانویس ==
@@ خط ۲۶: / خط ۲۳: @@
 == منابع ==
-* {{سخ}}{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نمونه|سال=1374|پیوند=|نام=ناصر|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|پیوند نویسنده=|ناشر=دار الکتب الإسلامیة|مکان=تهران|کوشش=محمدرضا آشتیانی|مترجم=}}{{شاخه
+* {{یادکرد کتاب|عنوان=المیزان فی تفسیر القرآن|سال=1352|پیوند=|نام=محمد حسین|نام خانوادگی=طباطبایی|پیوند نویسنده=|ناشر=مؤسسة الأعلمی للمطبوعات|مکان=بیروت|کوشش=|مترجم=}}
+{{شاخه
   | شاخه اصلی =قرآن
   | شاخه فرعی۱ =
@@ خط ۳۲: / خط ۳۱: @@
   | شاخه فرعی۳ =
 }}
-* {{یادکرد کتاب|عنوان=مجمع البیان|سال=1408|پیوند=|نام=فضل بن حسن|نام خانوادگی=طبرسی|پیوند نویسنده=|ناشر=دار المعرفة|مکان=بیروت|کوشش=|مترجم=}}
-* {{یادکرد کتاب|عنوان=آداب نماز|سال=1370|پیوند=|نام=روح الله|نام خانوادگی=خمینی|پیوند نویسنده=|ناشر=موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی|مکان=تهران|کوشش=|مترجم=}}
-* {{یادکرد کتاب|عنوان=المیزان فی تفسیر القرآن|سال=1352|پیوند=|نام=محمد حسین|نام خانوادگی=طباطبایی|پیوند نویسنده=|ناشر=مؤسسة الأعلمی للمطبوعات|مکان=بیروت|کوشش=|مترجم=}}