اسلام و محیط زیست: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۰۴

سؤال

اسلام چه نگاهی به محیط زیست دارد؟

اسلام توصیه‌های زیادی برای حفظ محیط زیست و سلامت داشتن محیط زندگی دارد. در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده است. پیامبر(ص) به مجاهدان اسلام سفارش و تأکید می‌کرد که از قطع کردن درختان، و سوزاندن مزارع شدیداً اجتناب نمایند. فقهای شیعه قطع درختان و تخریب مزارع را حتی در سرزمین دشمن که در حال جنگ با مسلمانان باشند، جایز نشمرده‌اند.

در اسلام تمام انسان‌ها در برابر حمایت از حیوانات و جانداران مسؤول شناخته شده‌اند. در اسلام مثله کردن حیوانات و خوردن چهارپایان مثله شده، مورد نکوهش شدید قرار گرفته و در حدیث آمده است: «کسی که حیوانی را مثله کند خداوند او را لعنت کرده است».

در اسلام، قضای حاجت در کنار نهرهای جاری و زیر درختان میوه‌دار مکروه و ناپسند شمرده شده است. توجه به نظافت و رعایت بهداشت یکی از مصادیق برجسته «حفظ محیط زیست» است. در اسلام رعایت بهداشت و نظافت و پرهیز از آلودگی از جایگاه برجسته ای برخوردار است.

جایگاه حفظ محیط زیست در اسلام

گفته شده جهان هستی، از نظم دقیقی برخوردار بوده و تمامی مخلوقات در تعادل و تناسب و به اندازه آفریده شده‌اند و هر یک از اجزا و عناصر خلق شده، در بقا این کره خاکی و در نتیجه در ادامه زندگی انسان نقش دارند؛ بنابراین، تغییر نابجا و زیان رساندن به هر یک از اجزا این سیستم عظیم، که در آن همه چیز در تعادل و تناسب است، سبب به خطر افتادن حیات و هستی می‌گردد. دین اسالم مملو از توصیه‌های حفاظت از آنچه که خدا خلق کرده است، می‌باشد و این به مفهوم حفاظت از زیست گاه مخلوقات یا همان حفاظت از محیط زیست است. در جوامع اسلامی، می‌بایست با بهره‌گیری از تمامی امکانات قانونی، اخلاقی و شرعی موجود، از تخریب زیست کره و منابع حیاتی آن جلوگیری کرد.^[۱]

آیت‌الله جوادی آملی، مفسر قرآن، درباره حفظ محیط زیست می‌گوید: «حفظ کردن محیط زیست و راه های رسیدن به یک محیط سالم از حقوق اساسی بشر است و از سوی دیگر جزو وظایف بشری است.^[۲]

قاعده لاضرر

قاعده لاضرر در دین اسلام قلمرو بسیار وسیعی دارد، و تمامی زوایای زندگی بشر را در بر می‌گیرد. از جمله موارد ضرر، تخریب محیط زیست و آسیب رساندن به زندگی فردی و اجتماعی انسان است. قاعده لاضرر در قالب حدیث در حد تواتر به اثبات رسیده و اهل‌سنت نیز به این قاعده اهتمام ورزیده و از طریق آنها نیز وارد شده است. برخی این روایات نشان‌دهنده این است که شعاع قاعده لاضرر سراسر زندگی انسان را در بر می‌گیرد. این احادیث نشان می‌دهد که اسلام ضرر و زیان و آسیب رساندن به دیگران را نمی‌پذیرد، و بدون تردید یکی از موارد ضرر و زیان، تخریب محیط زیست انسان و دیگر موجودات زنده است. از امام صادق(ع) روایت شده که پیامبر خدا در مورد شفعه در میان شرکای زمین و مسکن داوری نمود و فرمود: «ضرر و آسیب رساندن به دیگری [در اسلام [وجود ندارد.»

با توجه به اینکه انفال از اموال عمومی است، و همه مردم در منافع آن شریک هستند، استفاده بهینه از اموال عمومی اقتضا دارد که زیر نظر حکومت مورد بهره‌برداری قرار گیرند تا حقوق مردم تضییع نشود، و عده‌ای خاص، این منابع را وسیله سودجویی‌های بی‌رویه و استفاده‌های ستمگرانه خود قرار ندهند.^[۳]

ممنوعیت قطع درخت

در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده و پرهیز از بریدن و نابود کردن درختان به عنوان عامل افزایش عمر به حساب آمده است. نیز کسانی که درختان مفید و میوه دار را نابود کنند، به عذاب الهی تهدید شده‌اند. در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده و پرهیز از بریدن و نابود کردن درختان به عنوان عامل افزایش عمر به حساب آمده است. پیامبر(ص) به مجاهدان اسلام سفارش و تأکید می‌کرد که از قطع کردن درختان، و سوزاندن مزارع شدیداً اجتناب نمایند. فقهای شیعه قطع درختان و تخریب مزارع را حتی در سرزمین دشمن که در حال جنگ با مسلمانان باشند، جایز نشمرده‌اند و آن را مکروه و ناپسند قرار داده‌اند. بدون تردید تشویق به درختکاری و هشدار و نهی از نابودی درختان، فوق‌العاده به حفظ و بقای محیط زیست کمک می‌کند، و حمایت و اهتمام اسلام را به حمایت از محیط زیست می‌رساند.^[۴]

حمایت از حیوانات

در اسلام تمام انسانها در برابر حمایت از حیوانات و جانداران مسؤول شناخته شده‌اند. دانشمندی غربی درباره حمایت مسلمانان درباره حیوانات گفته است: «در بلاد اسلامی جمعیت حمایت از حیوانات لازم نیست، این قطعه از دنیا را می‌توان بهشت حیوانات دانست؛ مسلمانان حقوق سگ، گربه و طیور را رعایت می‌کنند، مخصوصاً در مساجد و معابر، طیور با کمال آزادی پرواز می‌کنند، و در مناره‌ها لانه دارند، مسلمانان در این باره به گونه‌ای هستند که باید ما اروپائیان خیلی چیزها را از آنان بیاموزیم.»^[۵]

امام علی(ع) در خطبه‌ای که در آغاز خلافتش ایراد کرد و در آن مسؤولیت و حقوق مسلمانان را یادآوری نمود، فرمود: «درباره بندگان و بلاد و شهرها از خداوند بترسید، (مبادا بر کسی ستم کنید و به ویرانی و تبهکاری زمین در بلاد و شهرها اقدام کنید) همه شما مسؤولید و مورد پرسش قرار می‌گیرید، حتی درباره زمینها و چهارپایان (که به چه دلیل مزارع و جنگلها را از بین بردید، شهرها و خانه‌ها را ویران نمودید، و حیوانات زبان بسته را مورد اذیت و آزار قرار دادید).» در این خطبه به گونه‌ای از «محیط زیست» حمایت شده که همانند آن در هیچ مکتب بشری دیده نشده است. در اسلام کشتن و پی کردن حیوانات بدون جهت و دلیل ممنوع شده است. در اسلام مثله کردن حیوانات و خوردن چهارپایان مثله شده، مورد نکوهش شدید قرار گرفته و در حدیث آمده است: «کسی که حیوانی را مثله کند خداوند او را لعنت کرده است».^[۶]

نظافت و رعایت بهداشت

توجه به نظافت و رعایت بهداشت یکی از مصادیق برجسته «حفظ محیط زیست» است. در اسلام رعایت بهداشت و نظافت و پرهیز از آلودگی از جایگاه برجسته ای برخوردار است. پیامبر(ص) همواره امتش را با بیان‌های مختلف به پاکیزگی ترغیب می‌نمود و می‌فرمود: «خداوند طیب و پاک است و پاکیزگی را دوست دارد؛ و هر قدر که می‌توانید نظافت نمایید، خداوند متعال اسلام را بر نظافت و پاکی بنا نهاده است، و به جز پاکان هرگز کسی داخل بهشت نمی‌شود.» در اسلام، قضای حاجت در کنار نهرهای جاری و زیر درختان میوه‌دار مکروه و ناپسند شمرده شده است. در اسلام تأکید شده است که زباله‌ها مانند مو، خون و ناخن دفن شوند. اهمیت ویژه اسلام به نظافت و پرهیز از آلودگی، حمایت روشن اسلام را از حفظ محیط زیست، و نیالودن آن می‌رساند.^[۷]

منابع

↑ اسماعیلی، عباس، حفاظت محیط زیست در اسلام، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، شماره ۴، سال ۱۳۸۶ش، ص۵۵.
↑ جوادی آملی، عبدالله، انتظار بشر از دین، مرکز نشرِ اسراء، ۱۳۸۴ش، ص۱۹۱.
↑ ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.
↑ ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.
↑ ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.
↑ ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.
↑ ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.

[1] اسماعیلی، عباس، حفاظت محیط زیست در اسلام، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، شماره ۴، سال ۱۳۸۶ش، ص۵۵.

[2] جوادی آملی، عبدالله، انتظار بشر از دین، مرکز نشرِ اسراء، ۱۳۸۴ش، ص۱۹۱.

[3] ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.

[4] ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.

[5] ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.

[6] ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.

[7] ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۲: / خط ۲: @@
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-اسلام چه نگاهی به کار دارد؟
+اسلام چه نگاهی به محیط زیست دارد؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-قاعده «لاضرر» در دین اسلام قلمرو بسیار وسیعی دارد، و تمامی زوایای زندگی بشر را در بر می گیرد. از جمله موارد ضرر، تخریب محیط زیست و آسیب رساندن به زندگی فردی و اجتماعی انسان است. درباره «قاعده لاضرر» دانشمندان و صاحب نظران نامداری چون: مرحوم شیخ انصاری، آخوند خراسانی، آقا ضیاء عراقی و دیگران به تفصیل بحث کرده و رساله های مستقلّی در تبیین و توضیح این قاعده تدوین نموده اند. قاعده لاضرر در قالب حدیث در حدّ تواتر به اثبات رسیده<sup>(19)</sup> و اهل سنّت نیز به این قاعده اهتمام ورزیده و از طریق آنها نیز وارد شده است.<sup>(20)</sup> از باب نمونه به احادیثی اشاره می شود که نشان دهنده این است که شعاع قاعده لاضرر سراسر زندگی انسان را در بر می گیرد. نحوه استدلال در احادیث زیر نشان می دهد که اسلام ضرر و زیان و آسیب رساندن به دیگران را نمی پذیرد، و بدون تردید یکی از موارد ضرر و زیان، تخریب محیط زیست انسان و دیگر موجودات زنده است. ـ از امام صادق ـ علیه السلام ـ روایت شده که پیامبر خدا در مورد شفعه در میان شرکای زمین و مسکن داوری نمود و فرمود: «ضرر و آسیب رساندن به دیگری [در اسلام [وجود ندارد.»
+اسلام توصیه‌های زیادی برای حفظ محیط زیست و سلامت داشتن محیط زندگی دارد. در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده است. [[پیامبر(ص)]] به مجاهدان اسلام سفارش و تأکید می‌کرد که از قطع کردن درختان، و سوزاندن مزارع شدیداً اجتناب نمایند. فقهای شیعه قطع درختان و تخریب مزارع را حتی در سرزمین دشمن که در حال جنگ با مسلمانان باشند، جایز نشمرده‌اند.
-با توجه به اینکه انفال از اموال عمومی است، و همه مردم در منافع آن شریک هستند، استفاده بهینه از اموال عمومی اقتضا دارد که زیر نظر حکومت اسلامی مورد بهره برداری قرار گیرند تا حقوق مردم تضییع نشود، و عده ای خاص، این منابع را وسیله سودجوییهای بی رویه و استفاده های ستمگرانه خود قرار ندهند.
+در اسلام تمام انسان‌ها در برابر حمایت از حیوانات و جانداران مسؤول شناخته شده‌اند. در اسلام مثله کردن حیوانات و خوردن چهارپایان مثله شده، مورد نکوهش شدید قرار گرفته و در حدیث آمده است: «کسی که حیوانی را مثله کند خداوند او را لعنت کرده است».
-در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده و پرهیز از بریدن و نابود کردن درختان به عنوان عامل افزایش عمر به حساب آمده است. نیز کسانی که درختان مفید و میوه دار را نابود کنند، به عذاب الهی تهدید شده اند.
+در اسلام، قضای حاجت در کنار نهرهای جاری و زیر درختان میوه‌دار مکروه و ناپسند شمرده شده است. توجه به نظافت و رعایت بهداشت یکی از مصادیق برجسته «حفظ محیط زیست» است. در اسلام رعایت بهداشت و نظافت و پرهیز از آلودگی از جایگاه برجسته ای برخوردار است.
-در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده و پرهیز از بریدن و نابود کردن درختان به عنوان عامل افزایش عمر به حساب آمده است.<sup>(54)</sup> نیز کسانی که درختان مفید و میوه دار را نابود کنند، به عذاب الهی تهدید شده اند.<sup>(55)</sup> رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به مجاهدان اسلام سفارش و تأکید می کرد که از قطع کردن درختان، و سوزاندن مزارع شدیدا اجتناب نمایند.<sup>(56)</sup> فقهای شیعه قطع درختان و تخریب مزارع را حتی در سرزمین دشمن که در حال جنگ با مسلمانان باشند، جایز نشمرده اند و آن را مکروه و ناپسند قرار داده اند.<sup>(57)</sup> بدون تردید تشویق به درختکاری و هشدار و نهی از نابودی درختان، فوق العاده به حفظ و بقای محیط زیست کمک می کند، و حمایت و اهتمام اسلام را به حمایت از محیط زیست می رساند.
-در اسلام تمام انسانها در برابر حمایت از حیوانات و جانداران مسؤول شناخته شده اند. دکتر گوستاولوبون نوشته است: «در بلاد اسلامی جمعیت حمایت از حیوانات لازم نیست، این قطعه از دنیا را می توان بهشت حیوانات دانست؛ مسلمانان حقوق سگ، گربه و طیور را رعایت می کنند، مخصوصا در مساجد و معابر، طیور با کمال آزادی پرواز می کنند، و در مناره ها لانه دارند، مسلمانان در این باره به گونه ای هستند که باید ما اروپائیان خیلی چیزها را از آنان بیاموزیم.»<sup>(58)</sup>
+== جایگاه حفظ محیط زیست در اسلام ==
+گفته شده جهان هستی، از نظم دقیقی برخوردار بوده و تمامی مخلوقات در تعادل و تناسب و به اندازه آفریده شده‌اند و هر یک از اجزا و عناصر خلق شده، در بقا این کره خاکی و در نتیجه در ادامه زندگی انسان نقش دارند؛ بنابراین، تغییر نابجا و زیان رساندن به هر یک از اجزا این سیستم عظیم، که در آن همه چیز در تعادل و تناسب است، سبب به خطر افتادن حیات و هستی می‌گردد. دین اسالم مملو از توصیه‌های ''حفاظت'' از آنچه که خدا خلق کرده است، می‌باشد و این به مفهوم ''حفاظت'' از زیست گاه مخلوقات یا همان ''حفاظت'' از ''محیط زیست'' است. در جوامع اسلامی، می‌بایست با بهره‌گیری از تمامی امکانات قانونی، اخلاقی و شرعی موجود، از تخریب زیست کره و منابع حیاتی آن جلوگیری کرد.<ref>اسماعیلی، عباس، حفاظت محیط زیست در اسلام، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، شماره ۴، سال ۱۳۸۶ش، ص۵۵.</ref>
-حضرت علی ـ علیه السلام ـ در خطبه ای که در آغاز خلافتش ایراد کرد و در آن مسؤولیت و حقوق مسلمانان را یادآوری نمود، فرمود:
+[[آیت‌الله جوادی آملی]]، مفسر قرآن، درباره حفظ محیط زیست می‌گوید: «حفظ کردن محیط زیست و راه های رسیدن به یک محیط سالم از حقوق اساسی بشر است و از سوی دیگر جزو وظایف بشری است.<ref>جوادی آملی، عبدالله، انتظار بشر از دین، مرکز نشرِ اسراء، ۱۳۸۴ش، ص۱۹۱.</ref>
-«اِتَّقُوا اللّهَ فی عِبادِهِ وَ بِلادِهِ فَاِنَّکُمْ مَسْؤُولُونَ حَتّی عَنِ الْبِقاعِ وَ الْبَهائِمِ، اَطیعُوا اللّهَ وَ لا تَعْصَوْهُ» «درباره بندگان و بلادو شهرها از خداوند بترسید، (مبادا بر کسی ستم کنید و به ویرانی و تبهکاری زمین در بلاد و شهرها اقدام کنید) همه شما مسؤولید و مورد پرسش قرار می گیرید، حتی درباره زمینها و چهارپایان (که به چه دلیل مزارع و جنگلها را از بین بردید، شهرها و خانه ها را ویران نمودید، و حیوانات زبان بسته را مورد اذیت و آزار قرار دادید).»<sup>(59)</sup> در این خطبه شریف به گونه ای از «محیط زیست» حمایت شده که همانند آن در هیچ مکتب بشری دیده نشده است. در اسلام کشتن و پی کردن حیوانات بدون جهت و دلیل ممنوع شده است.
+== قاعده لاضرر ==
+[[قاعده لاضرر]] در دین اسلام قلمرو بسیار وسیعی دارد، و تمامی زوایای زندگی بشر را در بر می‌گیرد. از جمله موارد ضرر، تخریب محیط زیست و آسیب رساندن به زندگی فردی و اجتماعی انسان است. قاعده لاضرر در قالب حدیث در حد تواتر به اثبات رسیده و اهل‌سنت نیز به این قاعده اهتمام ورزیده و از طریق آنها نیز وارد شده است. برخی این روایات نشان‌دهنده این است که شعاع قاعده لاضرر سراسر زندگی انسان را در بر می‌گیرد. این احادیث نشان می‌دهد که اسلام ضرر و زیان و آسیب رساندن به دیگران را نمی‌پذیرد، و بدون تردید یکی از موارد ضرر و زیان، تخریب محیط زیست انسان و دیگر موجودات زنده است. از [[امام صادق(ع)]] روایت شده که پیامبر خدا در مورد شفعه در میان شرکای زمین و مسکن داوری نمود و فرمود: «ضرر و آسیب رساندن به دیگری [در اسلام [وجود ندارد.»
-در اسلام مثله کردن حیوانات و خوردن چهارپایان مثله شده، مورد نکوهش شدید قرار گرفته و در حدیث آمده است:
+با توجه به اینکه [[انفال]] از اموال عمومی است، و همه مردم در منافع آن شریک هستند، استفاده بهینه از اموال عمومی اقتضا دارد که زیر نظر حکومت مورد بهره‌برداری قرار گیرند تا حقوق مردم تضییع نشود، و عده‌ای خاص، این منابع را وسیله سودجویی‌های بی‌رویه و استفاده‌های ستمگرانه خود قرار ندهند.<ref>ناظرحسین زکی، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4385/4403/29831/نگاهی-گذرا-به-نقش-اسلام-در-حمایت-از-محیط-زیست نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست]»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.</ref>
-«کسی که حیوانی را مثله کند خداوند او را لعنت کرده است.
-اهتمام به نظافت و رعایت بهداشت یکی از مصادیق برجسته «حفظ محیط زیست» است. در اسلام رعایت بهداشت و نظافت و پرهیز از آلودگی از جایگاه برجسته ای برخوردار است. رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ همواره امتش را با بیانهای مختلف به پاکیزگی ترغیب می نمود<sup>(65)</sup> و می فرمود: «خداوند طیب و پاک است و پاکیزگی را دوست دارد؛<sup>(66)</sup> و هر قدر که می توانید نظافت نمایید، خداوند متعال اسلام را بر نظافت و پاکی بنا نهاده است، و به جز پاکان هرگز کسی داخل بهشت نمی شود.»<sup>(67)</sup> در اسلام، قضای حاجت در کنار نهرهای جاری و زیر درختان میوه دار مکروه و ناپسند شمرده شده است.<sup>(68)</sup> در اسلام تاکید شده است که زباله ها مانند مو، خون و ناخن دفن شوند.<sup>(69)</sup> اهمیت ویژه اسلام به نظافت و پرهیز از آلودگی، حمایت روشن اسلام را از حفظ محیط زیست، و نیالودن آن می رساند.<ref>ناظرحسین زکی، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4385/4403/29831/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست]»،‌ پایگاه اطلاع رسانی حوزه،‌ بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.</ref>
-== تیتر ==
+== ممنوعیت قطع درخت ==
-نتایج نشان می دهد که جهان هستی, از نظم دقیقی برخوردار بوده و تمامی مخلوقات در تعادل و تناسب و به اندازه آفریده شده اند و هر یک از اجزا و عناصر خلق شده, در بقا این کره خاکی و در نتیجه در ادامه زندگی انسان نقش دارند. بنابراین, تغییر نابجا و زیان رساندن به هر یک از اجزا این سیستم عظیم, که در آن همه چیز در تعادل و تناسب است, سبب به خطر افتادن حیات و هستی می گردد. دین مبین ''اسلام'' مشحون از توصیه های ''حفاظت'' از آنچه که خدا خلق کرده است, می باشد و این به مفهوم ''حفاظت'' از زیست گاه مخلوقات یا همان ''حفاظت'' از ''محیط زیست'' است.نتیجه گیری: در یک کلام می توان چنین نتیجه گیری کرد که در جوامع ''اسلام''ی, می بایست با بهره گیری از تمامی امکانات قانونی, اخلاقی و شرعی موجود, از تخریب زیست کره و منابع حیاتی آن جلوگیری کرد.<ref>اسماعیلی، عباس، حفاظت محیط زیست در اسلام، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، شماره ۴، سال ۱۳۸۶ش، ص۵۵.</ref>
+در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده و پرهیز از بریدن و نابود کردن درختان به عنوان عامل افزایش عمر به حساب آمده است. نیز کسانی که درختان مفید و میوه دار را نابود کنند، به عذاب الهی تهدید شده‌اند. در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده و پرهیز از بریدن و نابود کردن درختان به عنوان عامل افزایش عمر به حساب آمده است. پیامبر(ص) به مجاهدان اسلام سفارش و تأکید می‌کرد که از قطع کردن درختان، و سوزاندن مزارع شدیداً اجتناب نمایند. فقهای شیعه قطع درختان و تخریب مزارع را حتی در سرزمین دشمن که در حال جنگ با مسلمانان باشند، جایز نشمرده‌اند و آن را مکروه و ناپسند قرار داده‌اند. بدون تردید تشویق به درختکاری و هشدار و نهی از نابودی درختان، فوق‌العاده به حفظ و بقای محیط زیست کمک می‌کند، و حمایت و اهتمام اسلام را به حمایت از محیط زیست می‌رساند.<ref>ناظرحسین زکی، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4385/4403/29831/نگاهی-گذرا-به-نقش-اسلام-در-حمایت-از-محیط-زیست نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست]»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.</ref>
-== تیتر ==
+== حمایت از حیوانات ==
-تبیین محیط زیست، ضرورت اهتمام به تأمین سلامت آن، اصول مبادی زیست محیطی، راه‏های نیل به محیط سالم و سرانجام، اهداف اصیل آن، از آن جهت که از حقوق اساسی بشر است از یک سو و جزو وظایف بشری است از سوی دیگر و تأمین آن از علوم انسانی پایه می‏گیرد و از قدرت‏های بشری مایه‏گیری می‏کند چنان‏که تخریب آن نیز در اثر نشناختن حقوق بشر یا انجام ندادن وظایف بشری است.<ref>جوادی آملی، عبدالله،  انتظار بشر از دين، مركز نشرِ اسراء، ۱۳۸۴ش، ص۱۹۱.</ref>
+در اسلام تمام انسانها در برابر حمایت از حیوانات و جانداران مسؤول شناخته شده‌اند. دانشمندی غربی درباره حمایت مسلمانان درباره حیوانات گفته است: «در بلاد اسلامی جمعیت حمایت از حیوانات لازم نیست، این قطعه از دنیا را می‌توان بهشت حیوانات دانست؛ مسلمانان حقوق سگ، گربه و طیور را رعایت می‌کنند، مخصوصاً در مساجد و معابر، طیور با کمال آزادی پرواز می‌کنند، و در مناره‌ها لانه دارند، مسلمانان در این باره به گونه‌ای هستند که باید ما اروپائیان خیلی چیزها را از آنان بیاموزیم.»<ref>ناظرحسین زکی، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4385/4403/29831/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست]»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.</ref>
+[[امام علی(ع)]] در خطبه‌ای که در آغاز خلافتش ایراد کرد و در آن مسؤولیت و حقوق مسلمانان را یادآوری نمود، فرمود: «درباره بندگان و بلاد و شهرها از خداوند بترسید، (مبادا بر کسی ستم کنید و به ویرانی و تبهکاری زمین در بلاد و شهرها اقدام کنید) همه شما مسؤولید و مورد پرسش قرار می‌گیرید، حتی درباره زمینها و چهارپایان (که به چه دلیل مزارع و جنگلها را از بین بردید، شهرها و خانه‌ها را ویران نمودید، و حیوانات زبان بسته را مورد اذیت و آزار قرار دادید).» در این خطبه به گونه‌ای از «محیط زیست» حمایت شده که همانند آن در هیچ مکتب بشری دیده نشده است. در اسلام کشتن و پی کردن حیوانات بدون جهت و دلیل ممنوع شده است. در اسلام مثله کردن حیوانات و خوردن چهارپایان مثله شده، مورد نکوهش شدید قرار گرفته و در حدیث آمده است: «کسی که حیوانی را مثله کند خداوند او را لعنت کرده است».<ref>ناظرحسین زکی، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4385/4403/29831/نگاهی-گذرا-به-نقش-اسلام-در-حمایت-از-محیط-زیست نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست]»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.</ref>
+== نظافت و رعایت بهداشت ==
+توجه به نظافت و رعایت بهداشت یکی از مصادیق برجسته «حفظ محیط زیست» است. در اسلام رعایت بهداشت و نظافت و پرهیز از آلودگی از جایگاه برجسته ای برخوردار است. پیامبر(ص) همواره امتش را با بیان‌های مختلف به پاکیزگی ترغیب می‌نمود و می‌فرمود: «خداوند طیب و پاک است و پاکیزگی را دوست دارد؛ و هر قدر که می‌توانید نظافت نمایید، خداوند متعال اسلام را بر نظافت و پاکی بنا نهاده است، و به جز پاکان هرگز کسی داخل بهشت نمی‌شود.» در اسلام، قضای حاجت در کنار نهرهای جاری و زیر درختان میوه‌دار مکروه و ناپسند شمرده شده است. در اسلام تأکید شده است که زباله‌ها مانند مو، خون و ناخن دفن شوند. اهمیت ویژه اسلام به نظافت و پرهیز از آلودگی، حمایت روشن اسلام را از حفظ محیط زیست، و نیالودن آن می‌رساند.<ref>ناظرحسین زکی، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4385/4403/29831/نگاهی-گذرا-به-نقش-اسلام-در-حمایت-از-محیط-زیست نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست]»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.</ref>
 == منابع ==
 {{پانویس|۲}}
 {{شاخه
-  | شاخه اصلی =
+  | شاخه اصلی =اسلام
-| شاخه فرعی۱ =
+| شاخه فرعی۱ =مباحث فقهی اسلام
 | شاخه فرعی۲ =
 | شاخه فرعی۳ =