اسلام و محیط زیست: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) (←تیتر) |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
اسلام چه نگاهی به | اسلام چه نگاهی به محیط زیست دارد؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
اسلام توصیه‌های زیادی برای حفظ محیط زیست و سلامت داشتن محیط زندگی دارد. در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده است. [[پیامبر(ص)]] به مجاهدان اسلام سفارش و تأکید می‌کرد که از قطع کردن درختان، و سوزاندن مزارع شدیداً اجتناب نمایند. فقهای شیعه قطع درختان و تخریب مزارع را حتی در سرزمین دشمن که در حال جنگ با مسلمانان باشند، جایز نشمرده‌اند. | |||
در اسلام تمام انسانها در برابر حمایت از حیوانات و جانداران مسؤول شناخته شده‌اند. در اسلام مثله کردن حیوانات و خوردن چهارپایان مثله شده، مورد نکوهش شدید قرار گرفته و در حدیث آمده است: «کسی که حیوانی را مثله کند خداوند او را لعنت کرده است». | |||
در | در اسلام، قضای حاجت در کنار نهرهای جاری و زیر درختان میوه‌دار مکروه و ناپسند شمرده شده است. توجه به نظافت و رعایت بهداشت یکی از مصادیق برجسته «حفظ محیط زیست» است. در اسلام رعایت بهداشت و نظافت و پرهیز از آلودگی از جایگاه برجسته ای برخوردار است. | ||
در اسلام | == جایگاه حفظ محیط زیست در اسلام == | ||
گفته شده جهان هستی، از نظم دقیقی برخوردار بوده و تمامی مخلوقات در تعادل و تناسب و به اندازه آفریده شده‌اند و هر یک از اجزا و عناصر خلق شده، در بقا این کره خاکی و در نتیجه در ادامه زندگی انسان نقش دارند؛ بنابراین، تغییر نابجا و زیان رساندن به هر یک از اجزا این سیستم عظیم، که در آن همه چیز در تعادل و تناسب است، سبب به خطر افتادن حیات و هستی می‌گردد. دین اسالم مملو از توصیه‌های ''حفاظت'' از آنچه که خدا خلق کرده است، می‌باشد و این به مفهوم ''حفاظت'' از زیست گاه مخلوقات یا همان ''حفاظت'' از ''محیط زیست'' است. در جوامع اسلامی، می‌بایست با بهره‌گیری از تمامی امکانات قانونی، اخلاقی و شرعی موجود، از تخریب زیست کره و منابع حیاتی آن جلوگیری کرد.<ref>اسماعیلی، عباس، حفاظت محیط زیست در اسلام، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، شماره ۴، سال ۱۳۸۶ش، ص۵۵.</ref> | |||
[[آیت‌الله جوادی آملی]]، مفسر قرآن، درباره حفظ محیط زیست می‌گوید: «حفظ کردن محیط زیست و راه های رسیدن به یک محیط سالم از حقوق اساسی بشر است و از سوی دیگر جزو وظایف بشری است.<ref>جوادی آملی، عبدالله، انتظار بشر از دین، مرکز نشرِ اسراء، ۱۳۸۴ش، ص۱۹۱.</ref> | |||
== قاعده لاضرر == | |||
[[قاعده لاضرر]] در دین اسلام قلمرو بسیار وسیعی دارد، و تمامی زوایای زندگی بشر را در بر می‌گیرد. از جمله موارد ضرر، تخریب محیط زیست و آسیب رساندن به زندگی فردی و اجتماعی انسان است. قاعده لاضرر در قالب حدیث در حد تواتر به اثبات رسیده و اهل‌سنت نیز به این قاعده اهتمام ورزیده و از طریق آنها نیز وارد شده است. برخی این روایات نشان‌دهنده این است که شعاع قاعده لاضرر سراسر زندگی انسان را در بر می‌گیرد. این احادیث نشان می‌دهد که اسلام ضرر و زیان و آسیب رساندن به دیگران را نمی‌پذیرد، و بدون تردید یکی از موارد ضرر و زیان، تخریب محیط زیست انسان و دیگر موجودات زنده است. از [[امام صادق(ع)]] روایت شده که پیامبر خدا در مورد شفعه در میان شرکای زمین و مسکن داوری نمود و فرمود: «ضرر و آسیب رساندن به دیگری [در اسلام [وجود ندارد.» | |||
با توجه به اینکه [[انفال]] از اموال عمومی است، و همه مردم در منافع آن شریک هستند، استفاده بهینه از اموال عمومی اقتضا دارد که زیر نظر حکومت مورد بهره‌برداری قرار گیرند تا حقوق مردم تضییع نشود، و عده‌ای خاص، این منابع را وسیله سودجوییهای بی‌رویه و استفاده‌های ستمگرانه خود قرار ندهند.<ref>ناظرحسین زکی، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4385/4403/29831/نگاهی-گذرا-به-نقش-اسلام-در-حمایت-از-محیط-زیست نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست]»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.</ref> | |||
== | == ممنوعیت قطع درخت == | ||
در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده و پرهیز از بریدن و نابود کردن درختان به عنوان عامل افزایش عمر به حساب آمده است. نیز کسانی که درختان مفید و میوه دار را نابود کنند، به عذاب الهی تهدید شده‌اند. در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده و پرهیز از بریدن و نابود کردن درختان به عنوان عامل افزایش عمر به حساب آمده است. پیامبر(ص) به مجاهدان اسلام سفارش و تأکید می‌کرد که از قطع کردن درختان، و سوزاندن مزارع شدیداً اجتناب نمایند. فقهای شیعه قطع درختان و تخریب مزارع را حتی در سرزمین دشمن که در حال جنگ با مسلمانان باشند، جایز نشمرده‌اند و آن را مکروه و ناپسند قرار داده‌اند. بدون تردید تشویق به درختکاری و هشدار و نهی از نابودی درختان، فوق‌العاده به حفظ و بقای محیط زیست کمک می‌کند، و حمایت و اهتمام اسلام را به حمایت از محیط زیست می‌رساند.<ref>ناظرحسین زکی، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4385/4403/29831/نگاهی-گذرا-به-نقش-اسلام-در-حمایت-از-محیط-زیست نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست]»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> | |||
== حمایت از حیوانات == | |||
در اسلام تمام انسانها در برابر حمایت از حیوانات و جانداران مسؤول شناخته شده‌اند. دانشمندی غربی درباره حمایت مسلمانان درباره حیوانات گفته است: «در بلاد اسلامی جمعیت حمایت از حیوانات لازم نیست، این قطعه از دنیا را می‌توان بهشت حیوانات دانست؛ مسلمانان حقوق سگ، گربه و طیور را رعایت می‌کنند، مخصوصاً در مساجد و معابر، طیور با کمال آزادی پرواز می‌کنند، و در مناره‌ها لانه دارند، مسلمانان در این باره به گونه‌ای هستند که باید ما اروپائیان خیلی چیزها را از آنان بیاموزیم.»<ref>ناظرحسین زکی، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4385/4403/29831/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%AF%D8%B0%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%B4-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست]»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> | |||
[[امام علی(ع)]] در خطبه‌ای که در آغاز خلافتش ایراد کرد و در آن مسؤولیت و حقوق مسلمانان را یادآوری نمود، فرمود: «درباره بندگان و بلاد و شهرها از خداوند بترسید، (مبادا بر کسی ستم کنید و به ویرانی و تبهکاری زمین در بلاد و شهرها اقدام کنید) همه شما مسؤولید و مورد پرسش قرار می‌گیرید، حتی درباره زمینها و چهارپایان (که به چه دلیل مزارع و جنگلها را از بین بردید، شهرها و خانه‌ها را ویران نمودید، و حیوانات زبان بسته را مورد اذیت و آزار قرار دادید).» در این خطبه به گونه‌ای از «محیط زیست» حمایت شده که همانند آن در هیچ مکتب بشری دیده نشده است. در اسلام کشتن و پی کردن حیوانات بدون جهت و دلیل ممنوع شده است. در اسلام مثله کردن حیوانات و خوردن چهارپایان مثله شده، مورد نکوهش شدید قرار گرفته و در حدیث آمده است: «کسی که حیوانی را مثله کند خداوند او را لعنت کرده است».<ref>ناظرحسین زکی، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4385/4403/29831/نگاهی-گذرا-به-نقش-اسلام-در-حمایت-از-محیط-زیست نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست]»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> | |||
== نظافت و رعایت بهداشت == | |||
توجه به نظافت و رعایت بهداشت یکی از مصادیق برجسته «حفظ محیط زیست» است. در اسلام رعایت بهداشت و نظافت و پرهیز از آلودگی از جایگاه برجسته ای برخوردار است. پیامبر(ص) همواره امتش را با بیانهای مختلف به پاکیزگی ترغیب می‌نمود و می‌فرمود: «خداوند طیب و پاک است و پاکیزگی را دوست دارد؛ و هر قدر که می‌توانید نظافت نمایید، خداوند متعال اسلام را بر نظافت و پاکی بنا نهاده است، و به جز پاکان هرگز کسی داخل بهشت نمی‌شود.» در اسلام، قضای حاجت در کنار نهرهای جاری و زیر درختان میوه‌دار مکروه و ناپسند شمرده شده است. در اسلام تأکید شده است که زباله‌ها مانند مو، خون و ناخن دفن شوند. اهمیت ویژه اسلام به نظافت و پرهیز از آلودگی، حمایت روشن اسلام را از حفظ محیط زیست، و نیالودن آن می‌رساند.<ref>ناظرحسین زکی، «[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4385/4403/29831/نگاهی-گذرا-به-نقش-اسلام-در-حمایت-از-محیط-زیست نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست]»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = | | شاخه اصلی =اسلام | ||
| شاخه فرعی۱ = | | شاخه فرعی۱ =مباحث فقهی اسلام | ||
| شاخه فرعی۲ = | | شاخه فرعی۲ = | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۴۳
اسلام چه نگاهی به محیط زیست دارد؟
اسلام توصیه‌های زیادی برای حفظ محیط زیست و سلامت داشتن محیط زندگی دارد. در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده است. پیامبر(ص) به مجاهدان اسلام سفارش و تأکید می‌کرد که از قطع کردن درختان، و سوزاندن مزارع شدیداً اجتناب نمایند. فقهای شیعه قطع درختان و تخریب مزارع را حتی در سرزمین دشمن که در حال جنگ با مسلمانان باشند، جایز نشمرده‌اند.
در اسلام تمام انسانها در برابر حمایت از حیوانات و جانداران مسؤول شناخته شده‌اند. در اسلام مثله کردن حیوانات و خوردن چهارپایان مثله شده، مورد نکوهش شدید قرار گرفته و در حدیث آمده است: «کسی که حیوانی را مثله کند خداوند او را لعنت کرده است».
در اسلام، قضای حاجت در کنار نهرهای جاری و زیر درختان میوه‌دار مکروه و ناپسند شمرده شده است. توجه به نظافت و رعایت بهداشت یکی از مصادیق برجسته «حفظ محیط زیست» است. در اسلام رعایت بهداشت و نظافت و پرهیز از آلودگی از جایگاه برجسته ای برخوردار است.
جایگاه حفظ محیط زیست در اسلام
گفته شده جهان هستی، از نظم دقیقی برخوردار بوده و تمامی مخلوقات در تعادل و تناسب و به اندازه آفریده شده‌اند و هر یک از اجزا و عناصر خلق شده، در بقا این کره خاکی و در نتیجه در ادامه زندگی انسان نقش دارند؛ بنابراین، تغییر نابجا و زیان رساندن به هر یک از اجزا این سیستم عظیم، که در آن همه چیز در تعادل و تناسب است، سبب به خطر افتادن حیات و هستی می‌گردد. دین اسالم مملو از توصیه‌های حفاظت از آنچه که خدا خلق کرده است، می‌باشد و این به مفهوم حفاظت از زیست گاه مخلوقات یا همان حفاظت از محیط زیست است. در جوامع اسلامی، می‌بایست با بهره‌گیری از تمامی امکانات قانونی، اخلاقی و شرعی موجود، از تخریب زیست کره و منابع حیاتی آن جلوگیری کرد.[۱]
آیت‌الله جوادی آملی، مفسر قرآن، درباره حفظ محیط زیست می‌گوید: «حفظ کردن محیط زیست و راه های رسیدن به یک محیط سالم از حقوق اساسی بشر است و از سوی دیگر جزو وظایف بشری است.[۲]
قاعده لاضرر
قاعده لاضرر در دین اسلام قلمرو بسیار وسیعی دارد، و تمامی زوایای زندگی بشر را در بر می‌گیرد. از جمله موارد ضرر، تخریب محیط زیست و آسیب رساندن به زندگی فردی و اجتماعی انسان است. قاعده لاضرر در قالب حدیث در حد تواتر به اثبات رسیده و اهل‌سنت نیز به این قاعده اهتمام ورزیده و از طریق آنها نیز وارد شده است. برخی این روایات نشان‌دهنده این است که شعاع قاعده لاضرر سراسر زندگی انسان را در بر می‌گیرد. این احادیث نشان می‌دهد که اسلام ضرر و زیان و آسیب رساندن به دیگران را نمی‌پذیرد، و بدون تردید یکی از موارد ضرر و زیان، تخریب محیط زیست انسان و دیگر موجودات زنده است. از امام صادق(ع) روایت شده که پیامبر خدا در مورد شفعه در میان شرکای زمین و مسکن داوری نمود و فرمود: «ضرر و آسیب رساندن به دیگری [در اسلام [وجود ندارد.»
با توجه به اینکه انفال از اموال عمومی است، و همه مردم در منافع آن شریک هستند، استفاده بهینه از اموال عمومی اقتضا دارد که زیر نظر حکومت مورد بهره‌برداری قرار گیرند تا حقوق مردم تضییع نشود، و عده‌ای خاص، این منابع را وسیله سودجوییهای بی‌رویه و استفاده‌های ستمگرانه خود قرار ندهند.[۳]
ممنوعیت قطع درخت
در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده و پرهیز از بریدن و نابود کردن درختان به عنوان عامل افزایش عمر به حساب آمده است. نیز کسانی که درختان مفید و میوه دار را نابود کنند، به عذاب الهی تهدید شده‌اند. در احادیث متعددی، از قطع درختان و از بین بردن مزارع و گیاهان و آتش زدن آنها نهی و نکوهش شده و پرهیز از بریدن و نابود کردن درختان به عنوان عامل افزایش عمر به حساب آمده است. پیامبر(ص) به مجاهدان اسلام سفارش و تأکید می‌کرد که از قطع کردن درختان، و سوزاندن مزارع شدیداً اجتناب نمایند. فقهای شیعه قطع درختان و تخریب مزارع را حتی در سرزمین دشمن که در حال جنگ با مسلمانان باشند، جایز نشمرده‌اند و آن را مکروه و ناپسند قرار داده‌اند. بدون تردید تشویق به درختکاری و هشدار و نهی از نابودی درختان، فوق‌العاده به حفظ و بقای محیط زیست کمک می‌کند، و حمایت و اهتمام اسلام را به حمایت از محیط زیست می‌رساند.[۴]
حمایت از حیوانات
در اسلام تمام انسانها در برابر حمایت از حیوانات و جانداران مسؤول شناخته شده‌اند. دانشمندی غربی درباره حمایت مسلمانان درباره حیوانات گفته است: «در بلاد اسلامی جمعیت حمایت از حیوانات لازم نیست، این قطعه از دنیا را می‌توان بهشت حیوانات دانست؛ مسلمانان حقوق سگ، گربه و طیور را رعایت می‌کنند، مخصوصاً در مساجد و معابر، طیور با کمال آزادی پرواز می‌کنند، و در مناره‌ها لانه دارند، مسلمانان در این باره به گونه‌ای هستند که باید ما اروپائیان خیلی چیزها را از آنان بیاموزیم.»[۵]
امام علی(ع) در خطبه‌ای که در آغاز خلافتش ایراد کرد و در آن مسؤولیت و حقوق مسلمانان را یادآوری نمود، فرمود: «درباره بندگان و بلاد و شهرها از خداوند بترسید، (مبادا بر کسی ستم کنید و به ویرانی و تبهکاری زمین در بلاد و شهرها اقدام کنید) همه شما مسؤولید و مورد پرسش قرار می‌گیرید، حتی درباره زمینها و چهارپایان (که به چه دلیل مزارع و جنگلها را از بین بردید، شهرها و خانه‌ها را ویران نمودید، و حیوانات زبان بسته را مورد اذیت و آزار قرار دادید).» در این خطبه به گونه‌ای از «محیط زیست» حمایت شده که همانند آن در هیچ مکتب بشری دیده نشده است. در اسلام کشتن و پی کردن حیوانات بدون جهت و دلیل ممنوع شده است. در اسلام مثله کردن حیوانات و خوردن چهارپایان مثله شده، مورد نکوهش شدید قرار گرفته و در حدیث آمده است: «کسی که حیوانی را مثله کند خداوند او را لعنت کرده است».[۶]
نظافت و رعایت بهداشت
توجه به نظافت و رعایت بهداشت یکی از مصادیق برجسته «حفظ محیط زیست» است. در اسلام رعایت بهداشت و نظافت و پرهیز از آلودگی از جایگاه برجسته ای برخوردار است. پیامبر(ص) همواره امتش را با بیانهای مختلف به پاکیزگی ترغیب می‌نمود و می‌فرمود: «خداوند طیب و پاک است و پاکیزگی را دوست دارد؛ و هر قدر که می‌توانید نظافت نمایید، خداوند متعال اسلام را بر نظافت و پاکی بنا نهاده است، و به جز پاکان هرگز کسی داخل بهشت نمی‌شود.» در اسلام، قضای حاجت در کنار نهرهای جاری و زیر درختان میوه‌دار مکروه و ناپسند شمرده شده است. در اسلام تأکید شده است که زباله‌ها مانند مو، خون و ناخن دفن شوند. اهمیت ویژه اسلام به نظافت و پرهیز از آلودگی، حمایت روشن اسلام را از حفظ محیط زیست، و نیالودن آن می‌رساند.[۷]
منابع
- ↑ اسماعیلی، عباس، حفاظت محیط زیست در اسلام، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، شماره ۴، سال ۱۳۸۶ش، ص۵۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، انتظار بشر از دین، مرکز نشرِ اسراء، ۱۳۸۴ش، ص۱۹۱.
- ↑ ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، بازدید: ۱۸ آبان ۱۴۰۳ش.
- ↑ ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ ناظرحسین زکی، «نگاهی گذرا به نقش اسلام در حمایت از محیط زیست»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.