|
|
| (۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{سوال}} | | {{سوال}} |
| در داستان حضرت موسی که سی شب به وی وعده شد و سپس ده شب دیگر به آن اضافه شد، مصداق بداء است؟ | | آیا در داستان حضرت موسی که برای سی شب به میقات رفت و سپس ده شب دیگر به آن اضافه شد، بداء صورت گرفت؟ |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}} |
| بداء در لغت به معنای ظهور پس از خفا و پنهان بودن است و هرگاه در مورد انسان به کار رود به این معناست که چیزی بر انسان پوشیده و پنهان بوده و سپس معلوم و آشکار گشته است. | | بداء در مورد خداوند به این معنا است که آنچه خداوند از قبل می‌دانسته ولی برای انسان‌ها معلوم نبوده، آن را اظهار و آشکار می‌سازد.<ref>غرویان، محسن و غلامی، میرباقری، آموزش عقائد، قم، نشر دارالعلم، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۷۲.</ref> در مورد میقات حضرت موسی(ع) نیز خداوند از ابتدا این میقات را چهل روز قرار داده بود که به جهت دلایلی از جمله امتحان قوم بنی‌اسرائیل، این میقات را سی روزه اعلام کرد و سپس در میقات به حضرت موسی(ع) گفت ده روز دیگر در میقات بماند. |
|
| |
|
| روشن است که چنین معنایی مستلزم جهل و تبدل رأی است، از این رو اطلاق این معنا در مورد خداوند محال است، زیرا خداوند با علم ازلی و تخلف ناپذیر خود همه چیز را می‌داند و در اراده الهی تبدّل و تغییر راه ندارد. در احادیث ائمه طاهرین(ع)، بر نادرستی بدا به این معنا در حق خداوند تصریح و تأکید شده است.
| | == میقات حضرت موسی(ع) == |
| | | سی شب به حضرت موسی(ع) وعده میقات داده شد. سپس ۱۰ شب دیگر به آن اضافه شد. میقات موسی(ع) در علم خداوند چهل شب بود، اما خداوند در دو مرحله به موسی(ع) خبر داد. در ابتدا موسی(ع) را امر به میقات در ۳۰ روز می‌کند و در مرحله بعد به ادامه آن در ۱۰ روز دیگر امر می‌کند: {{قرآن|وَ واعَدْنا مُوسی ثَلاثینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ| |
| چنان‌که امام صادق(ع) فرموده است: از کسی که عقیده دارد برای خداوند چیزی را که دیروز نمی‌دانسته آشکار شده تبرّی بجویید؛ بنابراین بداء در مورد خداوند در حقیقت ابداء و اظهار است! یعنی آنچه را خداوند از قبل می‌دانسته ولی برای انسان معلوم نبوده، آن را اظهار و آشکار می‌سازد و بداء نامیدن آن به اعتبار مقام فعل الهی است اگر چه در ذات الهی جهل و تغییر راه ندارد. برای روشن شدن بداء در مورد خداوند باید بدانیم که اولا علم گاهی به عنوان صفت ذات در مورد خداوند به کار می‌رود و گاهی به عنوان صفت فعل. اگر ذات خداوند را بدون ملاحظه موجود دیگر لحاظ کنیم، می‌توانیم صفت علم را بر او حمل کنیم؛ بنابراین خدا عالم است چه وجود دیگری باشد یا نباشد.<ref>غرویان، محسن و غلامی، میرباقری، آموزش عقائد، قم، نشر دارالعلم، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۷۲.</ref> در مقابل علم فعلی آگاهی خداوند به پدیده‌ها و آفریدگان خویش است. علم فعلی یک مفهوم انتزاعی است و از مقایسه بین فعل خداوند با او انتزاع می‌شود. بر این اساس وقتی قرآن کریم می‌فرمایند: «هم اینک خداوند از ضعف و ناتوانی شما آگاه شد»<ref>انفال / ۶۶.</ref> از علم به عنوان صفت فعل یاد می‌کند و منظور این است که ضعف شما هم‌اکنون ظاهر گشت و خداوند نیز به شما و ضعف شما عالم و آگاه است. تا هنگامی که ناتوانی آنان آشکار نگشته بود، آگاهی خداوند از آن ضعف ناتوانی به صورت یک واقعیت تحقق یافته در ظرف زمانی مشخص معنا و مفهوم نداشت.<ref>آموزش عقائد، ص۱۹۰.</ref>
| | | سوره = اعراف |
| | | | آیه = ۱۴۲ |
| ثانیاً: هر موجودی در جهان هستی با ویژگی‌ها و مشخصات خاص خود که در هیچ موجود دیگر یافت نمی‌شود تحقق یافته است. مثلاً یک بوته گل ویژگی‌های مخصوص به خود را دارد. هرگز با قرار دادن یک قطعه چوب خشک در زمین بوته گل نمی‌روید. نیاز به آب و خاک و شرایط جوی خاص دارد. از این تعیین ویژگی‌های خاص یک پدیده و مشخص نمودن مجرای وجود و تحقق آن تعبیر به تقدیر می‌شود.<ref>آموزش عقائد، ص۲۴۵.</ref>
| | | ترجمه = و ما با موسی، سی شب وعده گذاشتیم سپس آن را با ده شب (دیگر) تکمیل نمودیم |
| | | }} |
| وقتی مقدمات و شرایط پیدایش یک پدیده در خارج تحقق یافت ولی خود آن پدیده نهایتاً محقق نشد و مقدمات خنثی گردید، از آنجا که علم فعلی خداوند، هم به مقدمات و هم به خنثی شدن آنها تعلق می‌گیرد و این امور در حضور حق تعالی صورت می‌پذیرد، بنابراین با دگرگونی مقدمات که همان تقدیرات هستند علم فعلی خداوند به آن تقدیرات نیز تغییر می‌یابد و در جمله ای کوتاه با دگرگونی تقدیرات یک پدیده در علم فعلی خداوند «بداء» حاصل می‌شود.
| |
| | |
| و این تغییر و تحول در علم فعلی هیچ گونه ارتباطی به تغییر و تحول در ذات پروردگار ندارد چنان‌که توضیح دادیم که علم فعلی خداوند یک مفهوم انتزاعی است و از مقایسه بین فعل خداوند با او انتزاع می‌شود.<ref>آموزش عقائد، ص۲۵۴.</ref>
| |
| | |
| بنابر آنچه توضیح دادیم بداء گاهی در مورد انسان به کار می‌رود و آن جایی است که چیزی بر انسان پوشیده و پنهان بوده و سپس معلوم و آشکار شده و گاهی در مورد خداوند به کار می‌رود که معنی تغییر در علم فعلی خداوند است.
| |
| | |
| بدائی که ممکن است در آیات وعده و وعید ثابت شود بداء در مورد انسان است که چون بعضی از دلایل وعده‌های الهی بر انسان پوشیده است، انسان طبق محاسبات خود گمان می‌کند که طبق مشخصات خاص باید آن وعده اتفاق بیفتد امّا واقع نمی‌شود این به دلیل محدود بودن علم بشر بر اسباب و علت‌ها است و خداوند خلاف وعده عمل نکرده است.
| |
| | |
| و امّا در داستان حضرت موسی(ع) که سی شب به وی وعده شد و سپس ۱۰ شب دیگر به آن اضافه شد و به این موضوع در آیه ۱۴۲ سوره اعراف اشاره شده آیه صریحاً بیان می‌کند که وعده الهی در مورد موسی(ع) چهل شب بوده و امّا با وجود این امر خداوند در خبر دادن از آن به موسی در دو مرحله اقدام می‌کند. اولا موسی(ع) را امر به روزه گرفتن در ۳۰ روز می‌کند و در مرحله بعد امر به ادامه آن در ۱۰ روز دیگر می‌کند؛ ولی این امر در علم الهی از ابتدا ۴۰ شب بوده و برای همین امر هم قرآن کریم به دو روش این جریان را بیان می‌کند. اول با توجه به نظر موسی(ع) و علم موسی(ع) و می‌فرماید ثلاثین لیله و اتممناها بعشر ۳۰ شب بود و با ۱۰ شب آن را کامل کردیم و اما با توجه و نظر به علم خداوند می‌فرماید (اربعین لیله) ۴۰ شب کما اینکه در سوره بقره آیه ۵۱ نیز به آن اشاره شده {{قرآن|و واعدنا موسی اربعین لیله…}} و وعده کردیم به موسی(ع) ۴۰ شب و این آیه اشاره به مصلحتی دارد که خداوند در خبر دادن به موسی(ع) لحاظ می‌کند و آن را در دو مرحله به موسی(ع) خبر می‌دهد چنانچه در خبری از امام باقر(ع) آمده که هنگامی که حضرت موسی(ع) برای وفای به عهد خداوند از میان قومش خارج می‌شد به آنها فرمود که ظرف ۳۰ روز بر می‌گردم. اما هنگامی که خداوند بر آن ۳۰ روز ۱۰ روز اضافه فرمود قومش گفتند موسی(ع) خلاف وعده عمل کرد و آنچه نباید می‌کردند کردند و چنانچه در سوره طه آیات ۸۳ تا ۸۹ اشاره شده به بت‌پرستی روی آوردند.
| |
| | |
| بنابراین مصلحت این امر روشن می‌شود که چنانچه خداوند به موسی(ع) از ابتدا وعده چهل شب می‌داد و او به قومش خبر می‌داد فرصتی برای ابتلا و امتحان از قوم بنی اسرائیل و امتحان ایمانشان به وجود نمی‌آید.
| |
| | |
| علاوه بر آنچه گفته شد از این جریان می‌توان به حقایق دیگر نیز رسید: از جمله اینکه خداوند سبحان در بعضی از موارد وحی، قضای حتمی و علم خود، به قضایا را برای ملائکه و نفوس قدسیه و پیامبران در اولین وهله ظاهر نمی‌سازد بلکه آنها را طی مراحلی آگاه می‌سازد و این مبتنی بر مصالح بندگان مثل امتحان و ابتلا یا کمک بر هدایتشان است. دیگر اینکه امت موسی(ع) از دین مرتد شدند در حالی که فقط ۱۰ روز از ایشان تأخیر داشت و این نشان می‌دهد که گمراهی امت‌ها و طغیان ایشان در غیبت نبی یا بعد از مرگ نبی در مدت کم چیز عجیبی نیست.
| |
|
| |
|
| دیگر اینکه از آیات سوره طه مشخص می‌شود که حضرت موسی(ع) به‌طور قطعی و حتم به قومش خبر نداده بود که بعد از ۳۰ روز بر می‌گردد. چرا که بعد از برگشتن فرمود (یا قوم الم یعدکم ربّکم وعدا حسنا افطال علیکم العهد) ای قوم مگر خدای شما به شما وعده احسان نداد (که به شما تورات عطا کند) آیا وعده خدا بر شما طولانی شد؟ و اگر به‌طور حتمی به ایشان وعده ۳۰ روز داده بود قوم در جواب ایشان می‌گفتند بلی.
| | این میقات از ابتدا در علم الهی ۴۰ شب بود و برای همین امر هم در قرآن کریم می‌فرماید: {{قرآن |وَ إِذْ واعَدْنا مُوسی أَرْبَعینَ لَیْلَة||سوره = بقره | آیه = ۵۱ | ترجمه = هنگامی را که با موسی چهل شب وعده گذاردیم}} |
|
| |
|
| عهد تو طولانی شد و تو عهد ما را شکستی و ما هم وعده خود را شکستیم و این نشان می‌دهد که انبیاء و ائمه معصومین(ع) زمانی که مردم را از مثل چنین اموری با خبر کردند که غیر حتمی و قطعی است به‌طور قطعی خبر نمی‌دادند چرا که می‌دانستند امکان بداء در چنین اموری وجود دارد.<ref>سید سعید اختر الرضوی، رسائل، قم، نشر مؤسسه انصاریان، چاپ اول، ص۲۶ تا ۲۸.</ref>
| | == علت تغییر در مدت میقات == |
| | امام باقر(ع) فرموده‌اند: هنگامی که حضرت موسی(ع) برای وفای به عهد خداوند از میان قومش خارج می‌شد به آنها فرمود که ظرف ۳۰ روز بر می‌گردم. اما هنگامی که خداوند بر آن ۳۰ روز ۱۰ روز اضافه کرد، قومش گفتند موسی(ع) خلاف وعده عمل کرد؛ و بسیاری از آنها گوساله‌پرست شدند.<ref>سوره بقره، ایه۵۱.</ref> |
|
| |
|
| و امّا در جواب این سئوال که در قیامت و برزخ نیز بدا رخ می‌دهد یا نه باید بگوئیم که در اصل برزخ و قیامت هرگز بداء صورت نخواهد گرفت زیرا برزخ، فاصلهٔ مرگ است تا قیامت، بنابر این هم‌اکنون برزخ وجود دارد و انسانهایی که از دنیا رفته‌اند در برزخ به سر می‌برند از این رو بداء در اصل آن معنی ندارد و قیامت نیز از وعده‌های حتمی الهی است و عقل و شرع بر ضرورت بوجود آمدن آن تأکید دارند چنانچه در آیات متعدد بر بوجود آمدن آن تأکید شده است و بداء در مواردی که از وعده‌های حتمی‌الهی است هرگز صورت نمی‌گیرد. اما اگر جزئیات و برخی از خصوصیات برزخ و قیامت مراد باشد، باید بگوییم نسبت به انسان که علم و آگاهی محدود دارد و با توجه به تعریف بداء در مورد انسان برای او در هر سه مرحله یعنی دنیا و برزخ و قیامت ممکن است بداء حاصل شود. چون طبق علم خود به تقدیرات که اندک است ممکن است نتیجه ای را محاسبه کند ولی آن نتیجه واقع نشود.
| | اگر خداوند به موسی(ع) از ابتدا وعده چهل شب می‌داد و او نیز به قومش خبر می‌داد؛ فرصتی برای امتحان قوم بنی اسرائیل و امتحان ایمانشان به وجود نمی‌آید بنابر این بداء صورت نگرفته بلکه از جهت امتحان بوده است. |
| | |
| امّا در مورد خداوند با توجه به اینکه در علم فعلی خداوند بداء حاصل می‌شود و علم فعلی با در نظر گرفتن پدیده‌ها نسبت به خداوند به دست می‌آید و با توجه به اینکه ظرف تغییر و دگرگونی تقدیرات این جهان است باید گفت در برزخ و قیامت در علم فعلی خداوند نیز بداء حاصل نمی‌شود.
| |
| {{پایان پاسخ}}
| |
| {{مطالعه بیشتر}}
| |
| {{پایان مطالعه بیشتر}}
| |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| {{پانویس|۲}} | | {{پانویس|۲}} |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی = کلام
| | | شاخه اصلی = کلام |
| |شاخه فرعی۱ = عدل الهی | | | شاخه فرعی۱ = عدل الهی |
| |شاخه فرعی۲ = بداء | | | شاخه فرعی۲ = بداء |
| |شاخه فرعی۳ = | | | شاخه فرعی۳ = |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه =
| | | شناسه = - |
| | تیترها =
| | | تیترها = شد |
| | ویرایش =
| | | ویرایش = شد |
| | لینک‌دهی =
| | | لینک‌دهی = |
| | ناوبری =
| | | ناوبری = |
| | نمایه =
| | | نمایه =شد |
| | تغییر مسیر =
| | | تغییر مسیر =شد |
| | ارجاعات =
| | | ارجاعات = |
| | بازبینی =
| | | بازبینی = شد |
| | تکمیل =
| | | تکمیل = |
| | اولویت =
| | | اولویت = ج |
| | کیفیت =
| | | کیفیت = ج |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |
| | |
| | [[رده:آزمایش و امتحان الهی]] |
سؤال
آیا در داستان حضرت موسی که برای سی شب به میقات رفت و سپس ده شب دیگر به آن اضافه شد، بداء صورت گرفت؟
بداء در مورد خداوند به این معنا است که آنچه خداوند از قبل می‌دانسته ولی برای انسان‌ها معلوم نبوده، آن را اظهار و آشکار می‌سازد.[۱] در مورد میقات حضرت موسی(ع) نیز خداوند از ابتدا این میقات را چهل روز قرار داده بود که به جهت دلایلی از جمله امتحان قوم بنی‌اسرائیل، این میقات را سی روزه اعلام کرد و سپس در میقات به حضرت موسی(ع) گفت ده روز دیگر در میقات بماند.
میقات حضرت موسی(ع)
سی شب به حضرت موسی(ع) وعده میقات داده شد. سپس ۱۰ شب دیگر به آن اضافه شد. میقات موسی(ع) در علم خداوند چهل شب بود، اما خداوند در دو مرحله به موسی(ع) خبر داد. در ابتدا موسی(ع) را امر به میقات در ۳۰ روز می‌کند و در مرحله بعد به ادامه آن در ۱۰ روز دیگر امر می‌کند: ﴿وَ واعَدْنا مُوسی ثَلاثینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ؛ و ما با موسی، سی شب وعده گذاشتیم سپس آن را با ده شب (دیگر) تکمیل نمودیم﴾(اعراف:۱۴۲)
این میقات از ابتدا در علم الهی ۴۰ شب بود و برای همین امر هم در قرآن کریم می‌فرماید: ﴿وَ إِذْ واعَدْنا مُوسی أَرْبَعینَ لَیْلَة؛ هنگامی را که با موسی چهل شب وعده گذاردیم﴾(بقره:۵۱)
علت تغییر در مدت میقات
امام باقر(ع) فرموده‌اند: هنگامی که حضرت موسی(ع) برای وفای به عهد خداوند از میان قومش خارج می‌شد به آنها فرمود که ظرف ۳۰ روز بر می‌گردم. اما هنگامی که خداوند بر آن ۳۰ روز ۱۰ روز اضافه کرد، قومش گفتند موسی(ع) خلاف وعده عمل کرد؛ و بسیاری از آنها گوساله‌پرست شدند.[۲]
اگر خداوند به موسی(ع) از ابتدا وعده چهل شب می‌داد و او نیز به قومش خبر می‌داد؛ فرصتی برای امتحان قوم بنی اسرائیل و امتحان ایمانشان به وجود نمی‌آید بنابر این بداء صورت نگرفته بلکه از جهت امتحان بوده است.
منابع
- ↑ غرویان، محسن و غلامی، میرباقری، آموزش عقائد، قم، نشر دارالعلم، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۷۲.
- ↑ سوره بقره، ایه۵۱.
