مصباح الهدایة و مفتاح الكفایة: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=Shamloo}}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
آیا سند کتاب مصباح الهدایه، و مفتاح الکفایه، صحیح و معتبر است؟
کتاب مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة از کیست و چه موضوعاتی دارد؟{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
یکی از راه‌های به دست آوردن علم و دانش، پرسش و سؤال است، و در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که آن حضرت فرمودند: «العلم خزائن و مفتاحها السؤال؛ علم، در خزینه‌ای قرار داردکه کلید درِ آن پرسش است.»<ref>محمّدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دار الحدیث، چاپ اول، ج۲، ص۱۲۱۶.</ref>
{{جعبه اطلاعات کتاب
| عنوان                  =مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة
| تصویر                  =مصباح الهدایة.jpg
| اندازه تصویر          =
| توضیح_تصویر        =
| نام‌های دیگر        =
| نویسنده              = عزالدین محمود کاشانی
| تاریخ نگارش        =قرن هشتم
| موضوع                =عرفان و تصوف
| سبک                  =
| زبان                    =فارسی
| ویراستار              =
| به تصحیح            =جلال‌الدین همایی
| به کوشش            =
| تصویرگر                =
| طراح جلد              =
| تعداد جلد              =
| تعداد صفحات          =
| قطع                    =
| مجموعه                =
| ترجمه به دیگر زبان‌ها=
| ناشر                    =
| محل نشر            =
| تاریخ نشر            =
| نوبت چاپ            =
| شمارگان              =
| شابک                  =
| نوع رسانه            =
| وبسایت ناشر      =
| نام کتاب              = <!-- نام کتاب به زبان فارسی -->
| مترجم                = <!-- مترجم به فارسی -->
| مشخصات نشر    = <!-- مشخصات نشر در زبان فارسی -->
| نسخه الکترونیکی  =
}}
'''مِصباح الهدایة و مِفتاح الکفایة''' اثری عرفانی و به زبان فارسی، از عارف و صوفی مشهور قرن هشتم [[عزالدین محمود کاشانی]] است. برخی این کتاب را ترجمه‌ای از [[عوارف المعارف]] سهروردی دانسته‌اند اما جلال‌الدین همایی که مصحح کتاب مصباح الهدایة است این ادعا را رد می‌کند و می‌گوید این کتاب،‌ اثر مستقلی در تصوّف است که اکثر اصول و فروع عوارف المعارف را شامل می‌شود و مطالبی را از خود بر آن افزوده است.
 
== مؤلف ==
عزالدین محمود کاشانی، از علما و عرفای برجسته قرن هشتم هجری، از علمای [[اهل تسنن]]، در فروع مذهب، [[شافعی]] و در اصول عقاید [[اشعری]] است. او در ادبیات، فلسفه، عرفان، [[کلام]]، حدیث و [[فقه]] تبحر داشت. مصباح الهدایه مهمترین اثر اوست.<ref>رحمتی، حسین، و دیگران، «جایگاه و ارتباط شریعت، طریقت و حقیقت از منظر عزالدین محمود کاشانی»، پژوهش‌نامه مذاهب اسلامی، سال هشتم، شماره پانزدهم، بهار و تابستان ۱۴۰۰، ص۳۶۲.</ref>
 
عزالدین محمود در طریقت مرید و شاگرد [[نورالدین عبدالصمد اصفهانی (نطنزی)]] از پیشکسوتان تصوف قرن هفتم است.<ref>استعلامی، محمد، فرهنگنامه تصوف و عرفان، تهران، فرهنگ معاصر، چاپ دوم، ۱۳۹۹ش،  ج۲، ص۱۳۳۵.</ref>


امّا در رابطه با سؤال مذکور، کتاب مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه تألیف عز الدین محمود بن علی نطنزی کاشانی، متوفی سال ۷۳۵ هجری است که ترجمه و شرح کتاب عوارف المعارف نوشته شهاب الدین ابی حفص عمرو بن محمّد سهرودی متوفی سال ۵۶۳ هجری است. کتاب عوارف المعارف از کتب مورد توجه نزد علمای شیعه است، چون که سید بن طاووس که از علمای بزرگ شیعه است، از آن کتاب حدیثی را این چنین نقل می‌کند که: صاحب عوارف المعارف نقل کرده که پیامبر اکرم(ص) هر وقت به مسافرت می‌رفتند چند چیز به همراه خود می‌بردند که از آن جمله: آئینه و مسواک بود.<ref>سید علی بن موسی بن طاووس، الامان من اخطار الاسفار، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، ۱۴۰۹ هجری، ص۵۴–۵۵.</ref>
== معرفی و جایگاه ==
مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة را یکی از آثار گران‌بهای نثر فارسی و ذخایر ادبی و غنائم ملّی ایرانیان می‌دانند. این اثر در موضوع خود که عبارت از تصوّف و اخلاق باشد در میان آثار فارسی قرن هفتم به بعد ممتاز و منحصر بفرد است.<ref>عز الدین محمود بن علی کاشانی‏، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تهران، نشر هما، مقدمه جلال الدین همایی، ص۳۲.</ref>


همچنین علامه مجلسی در کتاب بحار الانوار، جلد ۷۳، ص۲۳۹، حدیث ۲۱ و جلد ۹۷، ص۱۰۳، ذیل حدیث ۶ آن حدیث را از کتاب مزبور نقل نموده است.<ref>مجلسی، محمّد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ دوم، ۱۴۰۳ هجری.</ref>
مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تلفیقی از شریعت و طریقت و نشانه جدایی‌ناپذیری آنهاست. در تمام این اثر، پیوستگی و ارتباط و وحدت میان لایه‌های شریعت و طریقت دیده می‌شود. کاشانی در این اثر، فقه و تصوف را در کنار هم قرار داده و آنچنان به هم آمیخته که تغایری بین آنها دیده نشوند. خواننده آن، گاه با اثری صوفیانه مواجه می‌شود که با آداب طریقت پرداخته و عقاید و رسوم [[خانقاه‌|خانقاه‌نشینان]] را به تصویر کشیده و گاه با کتابی فقهی و اخلاقی روبرو می‌شود که جزء به جزء احکام ظاهری شریعت را تشریح کرده و بر التزام عملی به آن اهتمام داشته است.<ref>رحمتی، حسین، و دیگران، «جایگاه و ارتباط شریعت، طریقت و حقیقت از منظر عزالدین محمود کاشانی»، پژوهش‌نامه مذاهب اسلامی، سال هشتم، شماره پانزدهم، بهار و تابستان ۱۴۰۰، ص۳۶۵.</ref>


همچنین مرحوم شیخ حرّ عاملی در کتاب شریف وسائل الشیعه از کتاب عوارف المعارف با واسطه حدیث مزبور را نقل کرده،<ref>محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت، چاپ دوم، ۱۴۱۴ هجری، ج۱۱، ص۴۲۶، ح۱۵۱۶۷.</ref> و علامه طباطبایی هم چندین بار در کتاب سنن النبی از آن کتاب روایاتی را نقل نموده است.<ref>طباطبایی، محمّد حسین، سنن النبی، جامعه مدرسین، ۱۴۱۶، ص۱۳۸، ح۶۸–۷۰.</ref>
از جمله محاسن و مزایای این کتاب که آن را از دیگر مؤلّفات نوع خود ممتاز می‌سازد و بر اعتماد خواننده و اهمیّت کتاب می‌افزاید آنست که مؤلّفش عالمی محقّق بوده و از حکمت و کلام و حدیث و فقه و روایت اطّلاع کافی داشته و هیچ مطلبی را بدون مبنا و مدرک علمی و هیچ روایت و حکایتی را بدون مأخذ و سند معتبر در نوشته‌های خود به قلم نیاورده است.<ref>عز الدین محمود بن علی کاشانی‏، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تهران، نشر هما، مقدمه جلال الدین همایی، ص۳۴.</ref>


و نقل حدیث این بزرگان از کتاب مذکور نشانه توجه به علماء این کتاب است، و مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، شرح این کتاب است. گرچه از احوالات و خصوصیّات نویسنده، اطّلاعات زیاد در دسترس نیست ولی آنچه که از همه مهم‌تر است این مطلب است که باید ببینیم مطالب آن کتاب و کتاب‌های دیگر چیست؛ اگر حرف درستی دارد بگیریم و عمل کنیم، و به فرموده امیر المؤمنین علی(ع) «انظر الی ما قال و لا تنظر الی من قال.<ref>عبدالواحد بن محمّد آمدی، تصنیف غرر الحکم، دفتر تبلیغات اسلامی، ص۵۸، ح۶۱۲.</ref> به مطالب گفته شده نگاه کن نه به گوینده»، و در جای دیگر می‌فرماید: «الحکمه ضاله کل مؤمن فخذوها و لو من أفواه المنافقین.<ref>همان، ص۵۸، ح۶۱۳.</ref> حکمت گمشده هر مؤمنی هست، پس بگیرید آن حکمت را ولو این که از زبان منافقین باشد» اما نکته‌ای که بسیار مهم است آن است که از آنجایی که تشخیص صحت یا نادرستی این دو کتاب (اصل و شرح) به تخصص‌های ویژه‌ای نیازمند است بنابراین مطالعه آنها به همگان قابل سفارش نیست، لذا بهتر است از کتب معتبر و معروف که مؤلفان آن کاملاً مورد اعتماد هستند استفاده بفرمائید.
محمد استعلامی عرفان‌پژوه گفته است مصباح الهدایه تقریر و تدریس عوارف المعارف [[سهروردی]] یا ترجمه آزادی از آن و کتابی پرمایه و آموزنده است که در آن نظم ذهنی عزالدین محمود ساختار روشنی به کتاب داده است.<ref>استعلامی، محمد، فرهنگنامه تصوف و عرفان، تهران، فرهنگ معاصر، چاپ دوم، ۱۳۹۹ش،  ج۲، ص۱۳۳۶.</ref>


نتیجه اینکه: کتاب مورد سؤال شرح کتاب مورد توجّه عوارف المعارف است ولی از نویسنده آن اطّلاعات زیادی در دست نیست، بنابراین در رابطه با اعتبار یا عدم اعتبار آن باید هر یک از مطالبش جداگانه مورد بررسی قرار گیرد، همان‌طور که در مورد سایر کتب روایی وادعیه و غیره این گونه عمل می‌شود و این امر نیاز به تخصص ویژه دارد.
=== ترجمه آزاد از عوارف المعارف سهرودی ===
{{پایان پاسخ}}
افرادی همچون جامی در [[نفحات الانس]] و نایب الصدر در [[طرائق الحقائق]] که به بیان شرح حال عز الدین محمود کاشانی پرداخته‌اند یا مانند حاجی خلیفه در [[کشف الظنون]] که به معرفی کتاب مصباح الهدایة اهتمام داشته‌اند، این کتاب او را جزء ترجمه‌های فارسی عوارف المعارف معرفی نموده‌اند؛ در حالی که این کتاب، به تصریح خود مؤلّف، در مقدمه و از روی مقایسه هر دو کتاب با یکدیگر، کتاب مستقلّی در تصوّف است که اکثر اصول و فروع «عوارف المعارف» را شامل می‌شود؛ ولی در نقل حکایات و روایات، سلسله اساتید را که سهروردی آورده، حذف کرده و مطالب را به ترتیب کتاب «عوارف المعارف» نیاورده، بلکه خود در ترتیب باب‌ها و فصول، شیوه خاصّی را انتخاب نموده که با کتاب «عوارف المعارف» تفاوت دارد؛ و همچنین مطالبی را از خود بر آن افزوده است. گفته‌اند که کتاب مصباح الهدایة برداشت و ترجمه آزادی از کتاب عوارف المعارف، به زبان فارسی است. از این جهت کتاب مصباح الهدایه را ترجمه و شرح فارسی عوارف المعارف به اصطلاح خاصّی که در باب ترجمه و شرح متداول است نمی‌توان شمرد؛ جز به این اعتبار که به قول خود مؤلّف اکثر اصول و فروع کتاب عوارف را شامل و متناول است و در ضمن مطالب بیشتر نوشته‌های آن کتاب به فارسی ترجمه و شرح شده است. و شاید به همین ملاحظه باشد که مصباح الهدایه را در جزو ترجمه‌ها و شروح فارسی عوارف ضبط کرده‌اند.<ref>عز الدین محمود بن علی کاشانی‏، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تهران، نشر هما، مقدمه جلال الدین همایی، ص۳۸.</ref>
{{مطالعه بیشتر}}
 
== محتوا ==
کتاب مصباح الهدایه مشتمل است بر ده باب و هر بابی ده فصل که مجموع یک‌صد فصل می‌شود: ۱. اعتقادات ۲. علوم ۳. معارف ۴. اصطلاحات صوفیان ۵. مستحسنات متصوّفه ۶. آداب ۷. اعمال ۸. اخلاق ۹. مقامات ۱۰. احوال.
 
مطالب کتاب به‌طور کلّی هفت قسمت است:


== مطالعه بیشتر ==
* اصول عقاید دینی از توحید و نبوّت و معاد و متعلّقات آنها.
* علوم و معارف از قبیل علم فریضه و فضیلت و معرفت خواطر و تحقیق در وحی و الهام و کشف و شهود.
* اصطلاحات و مستحسنات صوفیّه مانند جمع و تفرقه و سکر و صحو و الباس خرقه و اساس خانقاه.
* آداب و رسوم فردی و اجتماعی مثل تجرّد و تأهّل و آداب شیخ و مرید و تعهّدات نفس از غذا خوردن و لباس پوشیدن و مانند آن.
* اعمال مذهبی از واجبات و مستحبّات، و این قسمت به‌منزله کتابی است جامع مسائل فقهی از فرائض و سنن و ادعیه و اوراد و اذکار مأثوره.
* اخلاق همچون راستی و احسان و بردباری و بذل و مواسات و محبّت نوع‏.
* مقامات و احوال سالکان از مقام توبه تا حال اتّصال.<ref>عز الدین محمود بن علی کاشانی‏، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تهران، نشر هما، مقدمه جلال الدین همایی، ص۳۴.</ref>


* الذریعه الی تصانیف الشیعه، تألیف آغا بزرگ تهرانی، ج۲۱، ص۱۲۳، ناشر: دار الاضواء بیروت، چاپ دوم، سال ۱۴۰۳.
{{مطالعه بیشتر}}
* کشف الظنون، ج۲، ص۱۷۷، ۱ و ۱۱۷۸، تألیف حاجی خلیفه، ناشر: دار احیاء تراث عربی.
{{پایان مطالعه بیشتر}}


== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =
  | شاخه اصلی =عرفان و تصوف
  | شاخه فرعی۱ =
  | شاخه فرعی۱ =آثار
  | شاخه فرعی۲ =
  | شاخه فرعی۲ =
  | شاخه فرعی۳ =
  | شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه =شد
  | تیترها =
  | تیترها =شد
  | ویرایش =
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر =شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی =
  | بازبینی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت =ج
  | کیفیت =
  | کیفیت =ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۳

سؤال
کتاب مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة از کیست و چه موضوعاتی دارد؟
مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة
مصباح الهدایة و مفتاح الكفایة
اطلاعات کتاب
نویسندهعزالدین محمود کاشانی
تاریخ نگارشقرن هشتم
موضوععرفان و تصوف
زبانفارسی
به تصحیحجلال‌الدین همایی

مِصباح الهدایة و مِفتاح الکفایة اثری عرفانی و به زبان فارسی، از عارف و صوفی مشهور قرن هشتم عزالدین محمود کاشانی است. برخی این کتاب را ترجمه‌ای از عوارف المعارف سهروردی دانسته‌اند اما جلال‌الدین همایی که مصحح کتاب مصباح الهدایة است این ادعا را رد می‌کند و می‌گوید این کتاب،‌ اثر مستقلی در تصوّف است که اکثر اصول و فروع عوارف المعارف را شامل می‌شود و مطالبی را از خود بر آن افزوده است.

مؤلف

عزالدین محمود کاشانی، از علما و عرفای برجسته قرن هشتم هجری، از علمای اهل تسنن، در فروع مذهب، شافعی و در اصول عقاید اشعری است. او در ادبیات، فلسفه، عرفان، کلام، حدیث و فقه تبحر داشت. مصباح الهدایه مهمترین اثر اوست.[۱]

عزالدین محمود در طریقت مرید و شاگرد نورالدین عبدالصمد اصفهانی (نطنزی) از پیشکسوتان تصوف قرن هفتم است.[۲]

معرفی و جایگاه

مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة را یکی از آثار گران‌بهای نثر فارسی و ذخایر ادبی و غنائم ملّی ایرانیان می‌دانند. این اثر در موضوع خود که عبارت از تصوّف و اخلاق باشد در میان آثار فارسی قرن هفتم به بعد ممتاز و منحصر بفرد است.[۳]

مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تلفیقی از شریعت و طریقت و نشانه جدایی‌ناپذیری آنهاست. در تمام این اثر، پیوستگی و ارتباط و وحدت میان لایه‌های شریعت و طریقت دیده می‌شود. کاشانی در این اثر، فقه و تصوف را در کنار هم قرار داده و آنچنان به هم آمیخته که تغایری بین آنها دیده نشوند. خواننده آن، گاه با اثری صوفیانه مواجه می‌شود که با آداب طریقت پرداخته و عقاید و رسوم خانقاه‌نشینان را به تصویر کشیده و گاه با کتابی فقهی و اخلاقی روبرو می‌شود که جزء به جزء احکام ظاهری شریعت را تشریح کرده و بر التزام عملی به آن اهتمام داشته است.[۴]

از جمله محاسن و مزایای این کتاب که آن را از دیگر مؤلّفات نوع خود ممتاز می‌سازد و بر اعتماد خواننده و اهمیّت کتاب می‌افزاید آنست که مؤلّفش عالمی محقّق بوده و از حکمت و کلام و حدیث و فقه و روایت اطّلاع کافی داشته و هیچ مطلبی را بدون مبنا و مدرک علمی و هیچ روایت و حکایتی را بدون مأخذ و سند معتبر در نوشته‌های خود به قلم نیاورده است.[۵]

محمد استعلامی عرفان‌پژوه گفته است مصباح الهدایه تقریر و تدریس عوارف المعارف سهروردی یا ترجمه آزادی از آن و کتابی پرمایه و آموزنده است که در آن نظم ذهنی عزالدین محمود ساختار روشنی به کتاب داده است.[۶]

ترجمه آزاد از عوارف المعارف سهرودی

افرادی همچون جامی در نفحات الانس و نایب الصدر در طرائق الحقائق که به بیان شرح حال عز الدین محمود کاشانی پرداخته‌اند یا مانند حاجی خلیفه در کشف الظنون که به معرفی کتاب مصباح الهدایة اهتمام داشته‌اند، این کتاب او را جزء ترجمه‌های فارسی عوارف المعارف معرفی نموده‌اند؛ در حالی که این کتاب، به تصریح خود مؤلّف، در مقدمه و از روی مقایسه هر دو کتاب با یکدیگر، کتاب مستقلّی در تصوّف است که اکثر اصول و فروع «عوارف المعارف» را شامل می‌شود؛ ولی در نقل حکایات و روایات، سلسله اساتید را که سهروردی آورده، حذف کرده و مطالب را به ترتیب کتاب «عوارف المعارف» نیاورده، بلکه خود در ترتیب باب‌ها و فصول، شیوه خاصّی را انتخاب نموده که با کتاب «عوارف المعارف» تفاوت دارد؛ و همچنین مطالبی را از خود بر آن افزوده است. گفته‌اند که کتاب مصباح الهدایة برداشت و ترجمه آزادی از کتاب عوارف المعارف، به زبان فارسی است. از این جهت کتاب مصباح الهدایه را ترجمه و شرح فارسی عوارف المعارف به اصطلاح خاصّی که در باب ترجمه و شرح متداول است نمی‌توان شمرد؛ جز به این اعتبار که به قول خود مؤلّف اکثر اصول و فروع کتاب عوارف را شامل و متناول است و در ضمن مطالب بیشتر نوشته‌های آن کتاب به فارسی ترجمه و شرح شده است. و شاید به همین ملاحظه باشد که مصباح الهدایه را در جزو ترجمه‌ها و شروح فارسی عوارف ضبط کرده‌اند.[۷]

محتوا

کتاب مصباح الهدایه مشتمل است بر ده باب و هر بابی ده فصل که مجموع یک‌صد فصل می‌شود: ۱. اعتقادات ۲. علوم ۳. معارف ۴. اصطلاحات صوفیان ۵. مستحسنات متصوّفه ۶. آداب ۷. اعمال ۸. اخلاق ۹. مقامات ۱۰. احوال.

مطالب کتاب به‌طور کلّی هفت قسمت است:

  • اصول عقاید دینی از توحید و نبوّت و معاد و متعلّقات آنها.
  • علوم و معارف از قبیل علم فریضه و فضیلت و معرفت خواطر و تحقیق در وحی و الهام و کشف و شهود.
  • اصطلاحات و مستحسنات صوفیّه مانند جمع و تفرقه و سکر و صحو و الباس خرقه و اساس خانقاه.
  • آداب و رسوم فردی و اجتماعی مثل تجرّد و تأهّل و آداب شیخ و مرید و تعهّدات نفس از غذا خوردن و لباس پوشیدن و مانند آن.
  • اعمال مذهبی از واجبات و مستحبّات، و این قسمت به‌منزله کتابی است جامع مسائل فقهی از فرائض و سنن و ادعیه و اوراد و اذکار مأثوره.
  • اخلاق همچون راستی و احسان و بردباری و بذل و مواسات و محبّت نوع‏.
  • مقامات و احوال سالکان از مقام توبه تا حال اتّصال.[۸]


منابع

  1. رحمتی، حسین، و دیگران، «جایگاه و ارتباط شریعت، طریقت و حقیقت از منظر عزالدین محمود کاشانی»، پژوهش‌نامه مذاهب اسلامی، سال هشتم، شماره پانزدهم، بهار و تابستان ۱۴۰۰، ص۳۶۲.
  2. استعلامی، محمد، فرهنگنامه تصوف و عرفان، تهران، فرهنگ معاصر، چاپ دوم، ۱۳۹۹ش، ج۲، ص۱۳۳۵.
  3. عز الدین محمود بن علی کاشانی‏، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تهران، نشر هما، مقدمه جلال الدین همایی، ص۳۲.
  4. رحمتی، حسین، و دیگران، «جایگاه و ارتباط شریعت، طریقت و حقیقت از منظر عزالدین محمود کاشانی»، پژوهش‌نامه مذاهب اسلامی، سال هشتم، شماره پانزدهم، بهار و تابستان ۱۴۰۰، ص۳۶۵.
  5. عز الدین محمود بن علی کاشانی‏، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تهران، نشر هما، مقدمه جلال الدین همایی، ص۳۴.
  6. استعلامی، محمد، فرهنگنامه تصوف و عرفان، تهران، فرهنگ معاصر، چاپ دوم، ۱۳۹۹ش، ج۲، ص۱۳۳۶.
  7. عز الدین محمود بن علی کاشانی‏، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تهران، نشر هما، مقدمه جلال الدین همایی، ص۳۸.
  8. عز الدین محمود بن علی کاشانی‏، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تهران، نشر هما، مقدمه جلال الدین همایی، ص۳۴.