کسانی که خداوند دوست می‌دارد: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
(پیوند دهی)
 
(۴۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
خط ۵: خط ۴:
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
خداوند در قرآن از دوست داشتن بعضی افراد صحبت می‌کند که اوصاف حمیده‌ای دارند. از آن جمله محسنین (نیکوکاران) هستند که پنج بار در قرآن آمده است که خداوند محسنین را دوست دارد. و نیز پرهیزکاران، صابران، توبه کنندگان، و...  
[[خداوند]] در [[قرآن]]، به دوست داشتن افرادی تصریح کرده است. خداوند پنج بار در قرآن آورده که احسان‌کنندگان را دوست دارد. متقین (پرهیزکاران) دیگر گروهی هستند که خداوند از محبت خود درباره این گروه صحبت می‌کند. صابران، پاکان، توبه‌کنندگان، دادگران نیز از کسانی هستند که خداوند در قرآن فرموده، آنان را دوست دارد.


== محسنین (نیکوکاران) ==
== احسان‌کنندگان (نیکوکاران) ==
در پنج آیه قرآن سخن از دوست داشتن نیکوکاران آمده است: (آیه ۱۹۵ سوره بقره، آیات ۱۳۴ و ۱۴۸ سوره آل عمران، آیات ۱۳ و ۹۳ مائده){{قرآن|وَأَحْسِنُوا ۛ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ|ترجمه=و نيكى كنيد كه خدا نيكوكاران را دوست مى‌دارد.|سوره=بقره|آیه=۱۹۵}}
{{اصلی|محسنین در قرآن}}
براساس قرآن، خداوند نیکوکاران را دوست دارد: {{قرآن|وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ|ترجمه=و نیکی کنید که خدا نیکوکاران را دوست می‌دارد.|سوره=بقره|آیه=۱۹۵}}


واژه محسنين در قرآن ۳۲بار تكرار شده است.<ref>مشكات هدايت، مكارم شيرازى، ناصر، ج۱، ص۲۲۰</ref> علامه طباطبایی اعتقاد درباره احسان می‌گوید: «احسان عبارت است از انجام دادن هر عملى به وجه حسن و بدون عیب ، هم از جهت استقامت و ثبات ، و هم از جهت اینکه جز براى خدا نبوده باشد.»<ref>ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۴، ص۲۹</ref> انفاق‌کنندگان، زکات‌دهندگان، اهل گذشت، صابران، پرهیزکاران، مجاهدان در راه خدا، برپاکنندگان نماز، کسانی که خشم خود را فرو می‌برند، و همه کسانی که خیر و خوبی‌شان به دیگران می‌رسد، از مصادیق محسنین هستند. و نیز قرآن برخی پیامبران را از جمله حضرت نوح (ع)، حضرت ابراهیم(ع)، حضرت یوسف(ع)، حضرت موسی(ع) و... را از محسنین می‌نامد.<ref>اوصاف و ویژگی‌های نیکان، برگرفته از کتاب سیمای نیکان نوشته استاد حسین انصاریان، https://www.erfan.ir/farsi/89226.html</ref>
دوست داشتن این گروه در پنج آیه تکرار شده است:
{{ستون|۳}}
* آیه ۱۹۵ سوره بقره
* آیات ۱۳۴ و ۱۴۸ سوره آل عمران
* آیات ۱۳ و ۹۳ سوره مائده
{{پایان}}


آثارى كه در قرآن براى محبت خداوند به محسنين ذكر شده، در دو بخش آثار دنيوى و آثار اخروى قرار مى گيرند. از نظر قرآن، برخى از آثار دنيوى محبت خداوند به نيكوكاران عبارتند از: هدايت، دريافت پاداش زودهنگام در دنيا، يارى خداوند، بهره مندى از رحمت الهى، برخوردارى از جايگاه والا، شايستگى دريافت تحيّت الهى، پذيرفته شدن عمل، و مصونيت از سرزنش و عقاب. از جمله آثار اخروى محبت خداوند به محسنين نيز مى توان به «نعمت هاى بهشتى» و «پاداش افزون تر» اشاره كرد.<ref>آثار محبت خداوند به محسنين در قرآن، ابوذر تشكّرى صالح، نشریه معرفت، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، شماره ۱۸۰.</ref>
[[علامه طباطبایی]] احسان را انجام دادن هر عملی به بهترین نحو و بدون عیب دانسته است که فقط برای خدا باشد.<ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۲۸.</ref>
 
برای محبت خداوند به محسنین، آثاری در دو بخش دنیایی و اخروی ذکر کرده‌اند؛ هدایت، دریافت پاداش زودهنگام در دنیا، یاری خداوند، بهره‌مندی از رحمت الهی، برخورداری از جایگاه والا، از آثار دنیایی احسان است. از جمله آثار اخروی نیز به نعمت‌های بهشتی و پاداش بیشتر، پذیرفته شدن عمل و مصونیت از عقاب اشاره شده است.<ref>ابوذر تشکّری صالح، آثار محبت خداوند به محسنین در قرآن، نشریه معرفت، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، شماره ۱۸۰.</ref>


== توبه‌کنندگان و پاکان ==
== توبه‌کنندگان و پاکان ==
در آیه ۲۲۲ سوره بقره آمده است خداوند توبه کنندگان و پاکان را دوست دارد. توبه به معناى برگشتن به سوى خداى سبحان است و تطهر به معناى پذیرفتن و شروع به طهارت است.<ref>ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۲، ص۳۱۷</ref>
براساس آیه ۲۲۲ [[سوره بقره]]، خداوند توبه‌کنندگان و پاکان را دوست دارد. [[توبه]] به معنای برگشتن به سوی خداوند است.<ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۱۷.</ref> کلمه (توابین) به معنای کسی است که بسیار توبه می‌کند.<ref>طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، بی‌تا، ج۶، ۴۶۸.</ref> خداوند هر نوع توبه‌ای را دوست می‌دارد (توبه با استغفار، توبه با عمل، توبه با اعتقاد راستین و ).<ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۱۸.</ref>
[[پرونده:إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ.jpg|بندانگشتی|إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ|500x500پیکسل]]
کلمه (توابین) صیغه مبالغه و به معنای کسی است که بسیار توبه می‌کند، (کثرت هم از جهت نوع توبه و هم از جهت عدد) پس خداوند هر نوع توبه‌ای را دوست می‌دارد، چه این که با استغفار باشد و چه این که با امتثال همه اوامر و نواهی او باشد.<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه المیزان، ج۲، ص۳۱۸.</ref>
 
در آیه دیگری هم آمده است که خداوند مطهرین را دوست دارد:{{قرآن|ترجمه=زيرا خدا پاكيزگان را دوست دارد.|سوره=توبه|آیه=۱۰۸}}
 
پاکیزگی و طهارت معنی وسیعی دارد که هر گونه پاکسازی روحانی از آثار شرک و گناه، و پاکسازی جسمانی از آثار آلودگی به کثافات را شامل می‌شود.
== متقین ==
توبه آیات ۴ و۷. و ۷۶ آل عمران
 
 
پیروی کردن از پیامبر: آیه ۳۱ آل عمران
 
'''جهاد در راه خدا'''
 
۵۴ مائده. آیه ۴ صف
 
== توکل‌کنندگان و صابران ==
(آل عمران / ۱۵۹)
 
معنای [[توکل]] این نیست که انسان به بهانه اعتماد به خدای تعالی اسباب ظاهری را هیچ‌کاره و لغو بشمارد، بلکه معنایش این است که اعتماد قطعی به اسباب نداشته باشد، و بداند آنچه از اسباب ظاهری، به‌عنوان علت برای انسان آشکار می‌گردد، نمونه‌ای بیش نیست و چه بسا اسباب دیگری وجود دارد که انسان از آن آگاهی ندارد، بلکه علت اصلی خداست و به اراده خداوند، مجموعه این سبب‌ها فراهم شده است.<ref>ترجمه المیزان، ج۹، ص۱۵۵.</ref>


(آل عمران / ۱۴۶)صابران
[[پرونده:إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ.jpg|بندانگشتی|إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ|400x400px]]


== دادگران ==
در آیه دیگری آمده که خداوند مطهرین (پاکیزگان) را دوست دارد:{{قرآن|ترجمه=زیرا خدا پاکیزگان را دوست دارد.|سوره=توبه|آیه=۱۰۸}} پاکیزگی و طهارت، معنای گسترده‌ای دارد که هر گونه پاکسازی روحانی از آثار شرک و گناه، و پاکسازی جسمانی را شامل می‌شود.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۱۴۰.</ref>
دادگران (مائده / ۴۲؛ حجرات / ۹؛ ممتحنه / ۸)


از آن جا که تمایلات گروهی، گاهی افراد را به هنگام قضاوت و داوری به سوی یکی از «دو طایفه متخاصم» متمایل می‌سازد و بی‌طرفی داوران را نقض می‌کند، قرآن در بیان دستوری این چنین به مسلمانان هشدار داده است:
== اهل تقوا و جهاد ==
{{همچنین ببینید|اوصاف اهل تقوا در قرآن}}
دوست داشتن [[تقوا|متقین]] (پرهیزکاران) توسط خداوند، در آیات ۴ و ۷ [[سوره توبه]] و آیه ۷۶ [[سوره آل‌عمران]] آمده است. تقوا در اصطلاح قرآن به معنای پرهیز از کارهای حرام است.<ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۹، ص۲۰۲</ref> گروه‌هایی چون تبهکاران، گمراهان، سرکشان، ستمکاران، مجرمان، مقابل متقین قرار می‌گیرند.<ref>عباسی، بابک، «تقوا»، دانشنامه بزرگ اسلامی، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل مدخل.</ref> در سوره بقره پنج ویژگی برای متقین برشمرده شده است:
{{ستون|۲}}
* [[ایمان به غیب]]
* برپاداشتن [[نماز]]
* انفاق از آنچه به ایشان روزی شده
* ایمان به آنچه بر پیامبر اسلام و پیامبران پیشین نازل شده
* یقین به آخرت.<ref>سوره بقره، آیات ۲ تا ۴.</ref>
{{پایان}}
خداوند در سوره صف<ref>سوره صف، آیه ۴.</ref> و سوره مائده<ref>سوره مائده، آیه ۵۴.</ref> تصریح به دوست داشتن کسانی که در راه خدا [[جهاد]] می‌کنند، کرده است:{{قرآن|إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ|ترجمه=خدا دوست دارد کسانی را که در راه او جهاد می‌کنند.|سوره=صف|آیه=۴}}


{{قرآن|ترجمهعدالت پیشه کنید، خداوند عدالت پیشه‌گان را دوست می‌دارد}}
== توکل‌کنندگان ==
{{اصلی|توکل}}
براساس آیات قرآن، خداوند توکل‌کنندگان را دوست دارد: {{قرآن| إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلینَ |سوره= آل عمران| آیه= ۱۵۹}} [[توکل]] به معنای اعتماد و تکیه کردن بر خداوند است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۵۴۱.</ref> توکل از درهای ایمان است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه علی بن ابی طالب، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۶۶.</ref> توکل کننده، فردی است که می‌داند خدا رزق و امر او را برعهده می‌گیرد و از این رو فقط به او متکی است و امید به غیر او ندارد.<ref>حسینی، مالک، و دیگران، «توکل»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.</ref> خداوند کسانی که به او اعتماد دارند و از دیگران انتظاری ندارند، دوست دارد.<ref>طبرسی، فضل، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه: گروهی از مترجمان، تهران، فراهانی، چاپ اول، بی‌تا، ج۴، ص ۳۱۵.</ref>


{{مطالعه بیشتر}}
مفسران حقیقت توکل را رضا و تسلیم به [[قضا و قدر]] می‌دانند.<ref>میبدی، تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار، به نقل از دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ص۴۰۶۲.</ref> [[غزالی]] از بزرگترین عالمان اسلام می‌گوید: «توکل از مقامات مقربان است و اعتماد دل است بر خدای.»<ref>غزالی، کیمای سعادت، به نقل از شهیدی، سید جعفر، شرح مثنوی، ج۶، ص۳۵۳.</ref>


== مطالعه بیشتر ==
[[آیت الله جعفر سبحانی]] معتقد است مقصود از توکل، واگذاری کارها به خداوند است البته نه به این معنا که جهان اسباب و مسببات را نادیده بگیریم و پیوسته در انتظار این باشیم که دستی از غیب بیرون آید و کاری را صورت دهد.<ref>سبحانی، جعفر، منشور جاوید، ج۳، ص۴۱۹.</ref>
.


== صابران ==
خداوند کسانی را که صبور هستند، در مقابل مصیبت‌ها و کافران، ایمان و تلاش خود را از دست نمی‌دهند، دوست دارد: {{قرآن| وَ اللَّهُ یُحِبُّ الصَّابِرینَ |سوره =آل عمران| آیه= ۱۴۶}} در روایت آمده است که پیامبر(ص) از خداوند یقینی می‌خواهد که بدان مصیبت‌های دنیا بر او آسان شود.<ref>محمد صادق عارف، راه روشن (ترجمه المحجة البیضاء)، الفیض الکاشانی، ج۷، ص۱۶۰.</ref>


== دادگران (مقسطین) ==
قرآن سه بار جمله {{قرآن|إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ|ترجمه=خدا دادگران را دوست می‌دارد.}} را آورده است.<ref>سوره مائده، آیه ۴۲. سوره حجرات، آیه ۹. سوره ممتحنه، آیه ۸.</ref>


عدل در برابر ظلم و جور و از مسائل مهمی است که قرآن بر آن، بسیار تکیه کرده است.<ref>سبحانی، شیخ جعفر، منشور جاوید، ج۱۳، ص۱۶۸</ref> در قرآن آمده است که خداوند انبیا را فرستاده تا مردم به عدالت رفتار کنند.<ref>سوره حدید، آیه ۲۵.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
خط ۶۹: خط ۷۱:
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =شد
  | نمایه =شد
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر = شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی نویسنده =  
  | ارزیابی کمی =  
  | بازبینی =
  | ارزیابی کیفی =  
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت = ج
  | اولویت = ج
  | کیفیت = ج
  | کیفیت = ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۲۵

سؤال

بر اساس قرآن کریم خداوند چه کسانی را دوست دارد؟

خداوند در قرآن، به دوست داشتن افرادی تصریح کرده است. خداوند پنج بار در قرآن آورده که احسان‌کنندگان را دوست دارد. متقین (پرهیزکاران) دیگر گروهی هستند که خداوند از محبت خود درباره این گروه صحبت می‌کند. صابران، پاکان، توبه‌کنندگان، دادگران نیز از کسانی هستند که خداوند در قرآن فرموده، آنان را دوست دارد.

احسان‌کنندگان (نیکوکاران)

براساس قرآن، خداوند نیکوکاران را دوست دارد: ﴿وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ؛ و نیکی کنید که خدا نیکوکاران را دوست می‌دارد.(بقره:۱۹۵)

دوست داشتن این گروه در پنج آیه تکرار شده است:

  • آیه ۱۹۵ سوره بقره
  • آیات ۱۳۴ و ۱۴۸ سوره آل عمران
  • آیات ۱۳ و ۹۳ سوره مائده


علامه طباطبایی احسان را انجام دادن هر عملی به بهترین نحو و بدون عیب دانسته است که فقط برای خدا باشد.[۱]

برای محبت خداوند به محسنین، آثاری در دو بخش دنیایی و اخروی ذکر کرده‌اند؛ هدایت، دریافت پاداش زودهنگام در دنیا، یاری خداوند، بهره‌مندی از رحمت الهی، برخورداری از جایگاه والا، از آثار دنیایی احسان است. از جمله آثار اخروی نیز به نعمت‌های بهشتی و پاداش بیشتر، پذیرفته شدن عمل و مصونیت از عقاب اشاره شده است.[۲]

توبه‌کنندگان و پاکان

براساس آیه ۲۲۲ سوره بقره، خداوند توبه‌کنندگان و پاکان را دوست دارد. توبه به معنای برگشتن به سوی خداوند است.[۳] کلمه (توابین) به معنای کسی است که بسیار توبه می‌کند.[۴] خداوند هر نوع توبه‌ای را دوست می‌دارد (توبه با استغفار، توبه با عمل، توبه با اعتقاد راستین و …).[۵]

إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ

در آیه دیگری آمده که خداوند مطهرین (پاکیزگان) را دوست دارد:﴿زیرا خدا پاکیزگان را دوست دارد.(توبه:۱۰۸) پاکیزگی و طهارت، معنای گسترده‌ای دارد که هر گونه پاکسازی روحانی از آثار شرک و گناه، و پاکسازی جسمانی را شامل می‌شود.[۶]

اهل تقوا و جهاد

دوست داشتن متقین (پرهیزکاران) توسط خداوند، در آیات ۴ و ۷ سوره توبه و آیه ۷۶ سوره آل‌عمران آمده است. تقوا در اصطلاح قرآن به معنای پرهیز از کارهای حرام است.[۷] گروه‌هایی چون تبهکاران، گمراهان، سرکشان، ستمکاران، مجرمان، مقابل متقین قرار می‌گیرند.[۸] در سوره بقره پنج ویژگی برای متقین برشمرده شده است:

  • ایمان به غیب
  • برپاداشتن نماز
  • انفاق از آنچه به ایشان روزی شده
  • ایمان به آنچه بر پیامبر اسلام و پیامبران پیشین نازل شده
  • یقین به آخرت.[۹]

خداوند در سوره صف[۱۰] و سوره مائده[۱۱] تصریح به دوست داشتن کسانی که در راه خدا جهاد می‌کنند، کرده است:﴿إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ؛ خدا دوست دارد کسانی را که در راه او جهاد می‌کنند.(صف:۴)

توکل‌کنندگان

براساس آیات قرآن، خداوند توکل‌کنندگان را دوست دارد: ﴿إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلینَ(آل عمران:۱۵۹) توکل به معنای اعتماد و تکیه کردن بر خداوند است.[۱۲] توکل از درهای ایمان است.[۱۳] توکل کننده، فردی است که می‌داند خدا رزق و امر او را برعهده می‌گیرد و از این رو فقط به او متکی است و امید به غیر او ندارد.[۱۴] خداوند کسانی که به او اعتماد دارند و از دیگران انتظاری ندارند، دوست دارد.[۱۵]

مفسران حقیقت توکل را رضا و تسلیم به قضا و قدر می‌دانند.[۱۶] غزالی از بزرگترین عالمان اسلام می‌گوید: «توکل از مقامات مقربان است و اعتماد دل است بر خدای.»[۱۷]

آیت الله جعفر سبحانی معتقد است مقصود از توکل، واگذاری کارها به خداوند است البته نه به این معنا که جهان اسباب و مسببات را نادیده بگیریم و پیوسته در انتظار این باشیم که دستی از غیب بیرون آید و کاری را صورت دهد.[۱۸]

صابران

خداوند کسانی را که صبور هستند، در مقابل مصیبت‌ها و کافران، ایمان و تلاش خود را از دست نمی‌دهند، دوست دارد: ﴿وَ اللَّهُ یُحِبُّ الصَّابِرینَ(آل عمران:۱۴۶) در روایت آمده است که پیامبر(ص) از خداوند یقینی می‌خواهد که بدان مصیبت‌های دنیا بر او آسان شود.[۱۹]

دادگران (مقسطین)

قرآن سه بار جمله ﴿إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ؛ خدا دادگران را دوست می‌دارد. را آورده است.[۲۰]

عدل در برابر ظلم و جور و از مسائل مهمی است که قرآن بر آن، بسیار تکیه کرده است.[۲۱] در قرآن آمده است که خداوند انبیا را فرستاده تا مردم به عدالت رفتار کنند.[۲۲]

منابع

  1. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۲۸.
  2. ابوذر تشکّری صالح، آثار محبت خداوند به محسنین در قرآن، نشریه معرفت، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، شماره ۱۸۰.
  3. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۱۷.
  4. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، بی‌تا، ج۶، ۴۶۸.
  5. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۱۸.
  6. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۸، ص۱۴۰.
  7. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۹، ص۲۰۲
  8. عباسی، بابک، «تقوا»، دانشنامه بزرگ اسلامی، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۷، ذیل مدخل.
  9. سوره بقره، آیات ۲ تا ۴.
  10. سوره صف، آیه ۴.
  11. سوره مائده، آیه ۵۴.
  12. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۵۴۱.
  13. مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن، قم، مدرسه علی بن ابی طالب، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۶۶.
  14. حسینی، مالک، و دیگران، «توکل»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.
  15. طبرسی، فضل، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه: گروهی از مترجمان، تهران، فراهانی، چاپ اول، بی‌تا، ج۴، ص ۳۱۵.
  16. میبدی، تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار، به نقل از دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ص۴۰۶۲.
  17. غزالی، کیمای سعادت، به نقل از شهیدی، سید جعفر، شرح مثنوی، ج۶، ص۳۵۳.
  18. سبحانی، جعفر، منشور جاوید، ج۳، ص۴۱۹.
  19. محمد صادق عارف، راه روشن (ترجمه المحجة البیضاء)، الفیض الکاشانی، ج۷، ص۱۶۰.
  20. سوره مائده، آیه ۴۲. سوره حجرات، آیه ۹. سوره ممتحنه، آیه ۸.
  21. سبحانی، شیخ جعفر، منشور جاوید، ج۱۳، ص۱۶۸
  22. سوره حدید، آیه ۲۵.