اعتبار کتاب حلیة المتقین

سؤال

کتاب حلیه المتقین تا چه اندازه امروز قابل اجرا است و آیا می‌توان به تمام برنامه‌های آن جامه عمل پوشاند؟

به عنوان مقدمه باید گفت: مسائل اسلام به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

1. اصول دین، که به منزله پایه‌های اساسی دین به حساب می‌آیند، مانند توحید، رسالت و نبوت، عدل، امامت، معاد و…
2. فروع دین و احکام که مربوط به رفتارهای عملی، عبادی و غیر عبادی انسان می‌شود، مانند نماز، روزه، حج و….
3. اخلاق، که مربوط به خودسازی انسان و شیوه برخورد انسان با دیگران می‌شود: مانند خوشرویی، سخاوت، عدالت، دستگیری دیگران و….
4. آداب: که مربوط به نحوه و شیوه کارهای روزمره زندگی انسان می‌شود که بخشی از آداب جزء احکام مستحبی و قسمتی جزء اخلاقیات و بخش اعظم آن به نام آداب اسلامی یاد می‌شود.

بخش آداب در کتابهای مختلف از جمله بخشی از آن در رساله‌های علمیه، بنام آداب غذا خوردن، مطرح شده است. از جمله کتابی که در زمینه آداب نوشته شده، حلیه المتقین مرحوم محمد باقر مجلسی می‌باشد. ایشان از علمای بزرگ شیعه، و نویسنده کتاب بحار الانوار است.

کتاب حلیه المتقین دارای سیزده فصل است و هر بابی دارای فصول متعدد می‌باشد، که برای نمونه به برخی از آنها اشاره می‌شود.

باب ۱: در بیان آداب جامه و کفش پوشیدن.

باب ۲: درباره آداب زینت زنان و مردان.

باب ۳: در آداب خوردن و آشامیدن.

باب ۴: در میان فضیلت تزویج و آداب معاشرت با زنان و آداب تربیت فرزندان.

باب ۵: در آداب مسواک زدن و نظافت نمودن.

باب ۶: درباره آداب عطر زدن.

باب ۷: درباره آداب حمام رفتن و آداب بعضی از اغسال.

باب ۸: درباره آداب خوابیدن، بیدار شدن….

باب ۹: در آداب حجامت کردن و معالجه برخی از امراض.

باب ۱۰: در آداب معاشرت با مردم و حقوق اصناف.

باب ۱۱: در بیان آداب ورود به مجالس، مانند سلام کردن….

باب ۱۲: در بیان آداب داخل شدن به منزل و بیرون رفتن از آن.

باب ۱۳: در آداب پیاده‌روی و بازار رفتن و تجارت.

توجه دارید که اکثر مسایل آن آدابی است که در زندگی روزانه با آن‌ها سرو کار داریم، منتهی ما طبق آداب محلی و قومی و حداکثر کشوری رفتار می‌کنیم که می‌توانیم آن آداب را طبق دستورات شرعی آن انجام دهیم. با این که مراعات آداب اسلام لازم و واجب نیست، ولی انجام آن اولاً پاداش اخروی و ثواب‌های فراوانی دارد.

ثانیاً، در همین دنیا به نفع بدن و زندگی او خواهد بود، مراعات آداب غذا خوردن و… بسیار برای بدن مفید و ثمربخش است و همین‌طور آداب دیگر.

امّا این که تمام آن آداب قابل عمل نمودن است یا نه؟ بایدگفت هر چند با وضعیت فعلی جامعه، مقداری زحمت و مشکلات دارد؛ ولی این گونه نیست که قابل اجرا نباشد، اگر قابل عمل و اجرا نبود که به عنوان دستورات اسلامی، جزء کامل‌ترین دین قرار نمی‌گیرند، اتفاقاً آداب اسلامی نشانگر کامل بودن دین اسلام است که برای تمام کارها و رفتارها قانون و دستور دارد، از لحد و گهواره و قبل از آن تا مردن و دفن شدن و بعد از آن قانون و دستور و آدابی دارد.

متأسفانه در جامعه امروزی، هر روز رسم و رسومات جدید و تازه که جز رنج و زحمت و اسراف و تجملات را در پی ندارد، پیدا می‌شود و مردم بی‌دلیل به آنها تن می‌دهند. اما به آداب اسلامی، تن نمی‌دهند.

فرد و افرادی لازم دارد که به عنوان پیشروان و الگوهای جامعه قدم بردارند تا دیگران هم به دنبال آنها حرکت نمایند.

مسئله‌ای که انسان را در اجرای آداب اسلامی امیدوار می‌کند این است که فن پزشکی امروز برخی از اسرار و حکمت آداب اسلامی را کشف نموده که به برخی از آنها اشاره می‌شود.

۱. در اسلام توصیه شده که انسان با وضو بخوابد و قبل از خوابیدن به دستشویی برود. این عمل باعث می‌شود که خواب گواراتر و رؤیا شیرین‌تر شود؛ و اعصاب آرامش یافته و قلب اضطراب پیدا نکرده و از سرماخوردگی و بدخوابی جلوگیری می‌کند. یا دستور داده شده که رو به قبله بخوابیم، این امر باعث می‌شود که انسان به سمت قبله در جریان مغناطیسی زمین قرار گرفته. آهن بدن منظم شود، و در نتیجه همیشه سالم مانده و دچار عوارض قلبی نشود وگر نه آهن در جدار رگها رسوب کرده، در نتیجه آهن بدن کم شده باعث آسیب قلبی و کبدی می‌شود.

۲. در اسلام توصیه شده ادرار را نگه ندارید، چون باعث درد مثانه، سوزش ادرار، ناراحتی مجاری و سنگ مثانه و… می‌شود. هم چنین دستور داده که در آن حال سرپوشیده باشد چون موهای سر دارای منفذهای ریزی است که اگر پوشیده نباشد، بوهای متعفن از این سوراخها وارد مغز می‌شود.

۳. در اسلام به پوشیدن لباس سفید توصیه شده، امروزه فهمیده‌اند که میکروب‌ها از رنگ سفید گریزانند، و تهویه در رنگ سفید انجام می‌گیرد و نور را بهتر به بدن می‌رساند.

نکته‌ای که در پایان باید اضافه شود این است که اگر کسی در مورد صحت و صدور روایاتی که پاداش فراوان را بر اعمال مستحبه و آداب وعده داده شک کندو عمل پزشکی هم به فواید آن نرسیده باشد، چگونه می‌تواند با خاطرآسوده به آن‌ها عمل کند؟ در پاسخ باید گفت:روایات صحیحه فراوانی تحت عنوان «روایات من بلغ» وجود دارد و مضمون آنها این است که اگر روایتی به دست شما رسید که انسان را ترغیب و تشویق به کار خیری می‌کند. در این صورت اگر کسی به قصد نیل به رضایت و رضوان الهی به این گونه روایات عمل کند، خداوند متعال اجر و پاداش او را عطا می‌کند. اگر چه کشف خلاف شود، یعنی بعداً معلوم شود که چنین روایاتی در واقع از پیشوایان دین صادر نشده است.

نتیجه آن که، عمل کردن به دستورات آداب اسلام الزامی نیست. بلکه باعث ثواب و پاداش اخروی و منافع دنیوی انسان می‌شود و اجرای آن هم ممکن است، هر چند مقداری مشکلات و زحمت دارد.

مطالعه بیشتر

۱ـ چراهای پزشکی، علی سالک.

۲ـ بازار دانش، مرتضی لنگرودی.