فرقه‌های شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها

(صفحه‌ای تازه حاوی «{{شروع متن}} {{شاخه | شاخه اصلی = |شاخه فرعی۱ = |شاخه فرعی۲ = |شاخه فرعی۳ = }} {{سو...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{شاخه
 
| شاخه اصلی =
|شاخه فرعی۱ =
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =
}}
{{سوال}}
{{سوال}}
مذهب شيعه چند فرقه دارد و در كجاي جهان زندگي مي كنند؟
مذهب شیعه چه فرقه‌هایی دارد؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
شيعه در لغت بر دو معنا اطلاق مي شود، يكي توافق و هماهنگي دو يا چند نفر بر مطلبي، و ديگري پيروي كردن فردي يا گروهي، از فرد يا گروهي ديگر.<ref>لسان العرب. كلمه تشيع، رباني گلپايگاني، علي، درآمدي بر علم كلام، انتشارات درالفكر، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۱۷۹، به نقل از الميزان، ج۱۷، ص۱۴۷.</ref> در اصطلاح به آن عده از مسلمانان گفته مي شود كه به خلافت و امامت بلافصل علي(ع) معتقدند، و بر اين عقيده اند كه امام و جانشين پيامبر(ص) از طريق نص شرعي تعيين مي شود، بنابراين امامت حضرت علي(ع) و ديگر امامان شيعه از طريق نص شرعي ثابت شده است.<ref>مفيد، اوائل المقالات، ص۳۵، درآمدي بر علم كلام، ص۱۷۹.</ref>
شیعه به مسلمانانی گفته می‌شود که معتقدند جانشین پیامبر(ص) را خدا تعیین می‌کند و پیامبر(ص) در موارد متعدد علی(ع) و دیگر امامان(ع) را از طرف خدا به عنوان خلیفه و جانشین خود تعیین و معرفی کرده است.
 
در تاريخ شيعه، فرقه هايي پديد آمده است كه بسياري از آنها منقرض شده اند، و بحث درباره آنها فايده‌ چنداني ندارد. فرقه هاي شيعه كه هم اكنون موجودند عبارتند از: شيعه اثنا عشريه، شيعه زيديه، و شيعه اسماعيليه، كه درباره هر يك از آنها به اختصار بحث خواهيم كرد. اما قبل از آنكه توضيحي درباره اين فرقه ها داده شود، به بررسي اجمالي سير تاريخ تشيع و انشعابات پرداخته مي شود:


«مذهب شيعه» در زمان سه پيشواي اول از پيشوايان اهل بيت (حضرت امير المومنين علي(ع) و حسن بن علي(ع) و حسين بن علي(ع) ) هيچ گونه انشعابي نپذيرفت ولي پس از شهادت امام سوم، اكثريت شيعه به امامت حضرت علي بن الحسين(ع) (امام سجاد) قائل شدند و اقليتي معروف به «كيسانيه» پسر سوم حضرت علي(ع) (محمد بن حنفيه) را امام دانستند و معتقد شدند كه محمدبن حنفيه پيشواي چهارم و همان مهدي موعود(عج) است كه در كوه رضوي غايب شده و روزي ظاهر خواهد شد! پس از رحلت امام سجاد(ع) اكثريت شيعه به امامت فرزندش امام محمد باقر(ع) معتقد شدند و اقليتي به زيد شهيد كه پسر ديگر امام سجاد(ع) بود گرويدند و به «زيديه» موسوم شدند. پس از رحلت امام محمد باقر(ع) شيعيان وي به فرزندش امام جعفر صادق(ع) ايمان آوردند و پس از درگذشت آن حضرت، اكثريت آنان، فرزندش امام موسي كاظم(ع) را امام هفتم دانستند و جمعي اسماعيل پسر بزرگ امام ششم را ـ كه در حال حيات پدر بزرگوارش درگذشته بود ـ امام گرفتند  و از اكثريت شيعه جدا شده به نام «اسماعيليه» معروف شدند و بعضي پسر ديگر آن حضرت، «عبدالله افطح» را به امامت پذيرفتند و «فطحيه» نام گرفتند. و بعضي فرزند ديگرش «محمد» را پيشوا گرفتند و بعضي در خود آن حضرت توقف كرده آخرين امامش پنداشتند. پس از شهادت امام موسي كاظم(ع) اكثريت شيعه فرزندش امام رضا(ع) را امام هشتم دانستند و برخي در امام هفتم توقف كردند كه به «واقفيه» معروف شدند.  
در تاریخ شیعه فرقه‌هایی پدید آمده‌اند که بیشتر آن‌ها منقرض شده اند. فرقه‌هایی از شیعه که هم‌اکنون موجودند عبارتند از شیعه اثنا عشری، زیدیه، و اسماعیلیه.


پس از امام هشتم تا امام دوازدهم كه پيش اكثريت شيعه «مهدي موعود» است، انشعاب قابل توجهي به وجود نيامده و اگر وقايعي  نيز در شكل انشعاب پيش آمده، چند روز بيش نپاييده و خود به خود منحل شده است، مانند اين كه «جعفر» فرزند امام دهم پس از رحلت برادر خود «امام يازدهم» دعوي امامت كرد و گروهي به وي گرويدند، ولي پس از چند روز متفرق شدند و «جعفر» نيز دعوي خود را تعقيب نكرد و همچنين اختلافات ديگري در ميان رجال شيعه در مسائل علمي كلامي و فقهي وجود دارد كه آنها را انشعاب مذهبي نبايد شمرد.<ref>طباطبائي، محمد حسين، شيعه در اسلام، انتشارات نشر قدس رضوي، چاپ سوم، ۱۳۸۳، ص۷۹.</ref>
گروهی از شیعیان که امامت امامان دوازده‌گانه را پذیرفته‌اند شیعه اثنی عشری یا دوازده امامی نامیده میشود.


==۱. شيعه اثنا عشريه:==
زیدیه پس از امام حسین(ع) معتقد به امامت نوه ایشان زید شهید هستند. از نظر آنان قیام علیه ظالم از شرایط امامت است.


اكثريت شيعه، را شيعه اماميه يا اثني عشريه تشكيل مي دهد، از آنجا كه آنان جانشينان پيامبر اكرم(ص) را دوازده نفر مي دانند، اثنا عشريه ‌(دوازده امامي) ناميده شده اند. نام و خصوصيات امامان دوازده گانه در احاديثي كه از پيامبر اكرم(ص) روايت شده بيان گرديده است.<ref>ر.ك: سبحاني، جعفر، پيشوايي از نظر اسلام، انتشارات مكتب اسلام، چاپ اول، ۱۳۷۴، ص۲۴۹.</ref> شيعه اثنا عشريه بر مساله امامت تاكيد خاصي داشته و عصمت امام و افضليت او را بر ديگر افراد امت اسلامي بسيار مهم و اساسي مي داند. و از طرفي، امامت را، پس از سه امام نخست، منحصر در فرزندان امام حسين(ع) مي داند. با توجه به اين عقايد ويژه درباره‌ امامت، به «اماميه» شهرت يافته است.<ref>درآمدي بر علم كلام، ص۱۸۰.</ref> شيعه‌ اثنا عشريه مي گويند: تعليمات ظاهري قرآن ـ كه احكام و قوانين شريعت مي باشد و رونق بخش حيات معنوي بشر است ـ داراي اصالت و اعتبار است و تا قيامت، فسخ نخواهد شد و اين احكام و قوانين را از راه اهل بيت(ع) بايد به دست آورد و بس.<ref>شيعه در اسلام، ص۹۲.</ref>
اسماعیلیه پس از امام صادق(ع) امامت اسماعیل فرزند بزرگتر ایشان -که در آن زمان از دنیا رفته بود- را پذیرفته‌اند.


شيعه اماميه در كشورهايي مانند: ايران، افغانستان، عراق، پاكستان، هند، لبنان، بحرين بطور اكثريت دهها ميليوني زندگي مي كنند و بطور پراكنده در بعضي از كشورهاي عربي و تركيه و... به سر مي برند. <ref>مظفر، غلام محمد حسين، تاريخ شيعه، ترجمه دكتر سيد محمد باقر، حجتي، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامي، چاپ اول، ۱۳۶۸، ص۱۴۰ به بعد.</ref>  
== تاریخچه انشعابات شیعه ==
شیعه در اصطلاح به آن عده از مسلمانان گفته می‌شود که معتقدند امام و جانشین پس از پیامبر(ص) از طریق نص شرعی تعیین می‌شود، و معتقدند پس از پیامبر(ص) حضرت علی(ع) و دیگر امامان شیعه از طریق نص شرعی به عنوان خلیفه پس از پیامبر(ص) و امام ثابت شده است.<ref>مفید، اوائل المقالات، ص۳۵؛ درآمدی بر علم کلام، ص۱۷۹.</ref>


==۲. مذهب زيديه:==
در تاریخ شیعه، فرقه‌هایی پدید آمده است که بیشتر آنها منقرض شده‌اند و بحث درباره آنها فایده چندانی ندارد. فرقه‌های شیعه‌ای که هم‌اکنون موجودند عبارتند از: شیعه اثنا عشریه، زیدیه، و اسماعیلیه. اما قبل از آنکه توضیحی درباره این فرقه‌ها داده شود، به بررسی اجمالی سیر تاریخ تشیع و انشعابات آن پرداخته می‌شود:


تاريخ پيدايش زيديه، به قرن دوم هجري باز مي گردد. آنان پس از شهادت امام حسين(ع) زيد شهيد فرزند امام زين العابدين را امام مي دانند، و امام زين العابدين را تنها پيشواي علم و معرفت مي شمارند، نه امام به معني رهبر سياسي و زمامدار اسلامي، زيرا چنان كه شرح آن خواهد آمد، يكي از شرايط امام از نظر آنان، قيام مسلحانه بر عليه ستمگران است. مذهب زيديه در روزگار ما پيرواني دارد. «اكثريت شيعيان زيدي در كشور يمن زندگي مي  كنند.» <ref>مشكور محمد جواد. فرهنگ فرق اسلامي، انتشارات آستان قدس، چاپ دوم، ۱۳۷۲، ص۲۱۶.</ref>
مذهب شیعه تا زمان امام حسین(ع) انشعابی نپذیرفته است. پس از شهادت امام سوم، اکثریت شیعه به امامت حضرت سجاد(ع) قائل شدند و اقلیتی معروف به «کیسانیه» پسر سوم حضرت علی(ع)، محمد بن حنفیه را امام دانستند و معتقد شدند که محمدبن حنفیه پیشوای چهارم و همان مهدی موعود است که در کوه رضوی غایب شده و روزی ظاهر خواهد شد.


==امامت از ديدگاه زيديه:==
پس از شهادت امام چهارم یعنی امام سجاد(ع) اکثریت شیعه به امامت فرزندش امام محمد باقر(ع) معتقد شدند. اما اقلیتی به زید شهید که پسر دیگر امام سجاد(ع) بود گرویدند و به «زیدیه» موسوم شدند.


گرچه زيد در مساله امامت عقيده اي بر خلاف عقيده اماميه اثني عشريه نداشت. ولي فرقه‌ زيديه در مساله‌ امامت عقيده ويژه اي دارند،‌آنان براي امامت شرايط زير را لازم دانسته اند:
پس از درگذشت امام ششم، امام صادق(ع)، اکثریت شیعه فرزندش امام موسی کاظم(ع) را امام هفتم دانستند. اما جمعی اسماعیل پسر بزرگ امام ششم را -که پیش از آن درگذشته بود- امام گرفتند و از اکثریت شیعه جدا شده به نام «اسماعیلیه» معروف شدند. بعضی پسر دیگر امام صادق(ع)، عبدالله اَفطَح را به امامت پذیرفتند و «فَطَحیه» نام گرفتند. بعضی دیگر «محمد» فرزند دیگر امام صادق(ع) را پیشوا گرفتند. بعضی دیگر در خود امام صادق(ع) متوقف شدند و ایشان را آخرین امام دانستند.


۱. از اولاد فاطمه زهرا(س) باشد. زيرا پيامبر اكرم(ص) فرموده است: «المهدي من ولد فاطمه».
پس از شهادت امام هفتم، امام موسی کاظم(ع) اکثریت شیعه فرزندش امام رضا(ع) را امام هشتم دانستند. اما برخی در امام کاظم(ع) توقف کردند و به «واقفیه» معروف شدند.


۲. عالم به شريعت باشد تا بتواند مردم را به احكام ديني هدايت نمايد و موجب گمراهي آنان نشود.  
پس از امام هشتم تا امام دوازدهم، انشعاب قابل توجهی به وجود نیامده است. اگر وقایعی نیز در شکل انشعاب پیش آمده، مدت کوتاهی ادامه یافته و خود به خود منحل شده است. مانند این که جعفر فرزند امام هادی(ع) پس از رحلت برادرش امام حسن عسکری(ع)، ادعای امامت کرد و عده‌ای به او گرویدند، ولی پس از مدتی متفرق شدند و جعفر -که در آن زمان به کذاب مشهور شده بود- نیز ادعای خود را تعقیب نکرد.


۳. زاهد باشد تا به احوال مسلمانان چشم طمع نورزد.
همچنین اختلافات دیگری در میان علمای شیعه در مسائل علمی کلامی و فقهی وجود دارد که آنها را نمی‌توان انشعاب مذهبی در نظر گرفت.<ref>طباطبائی، محمد حسین، شیعه در اسلام، انتشارات نشر قدس رضوی، چاپ سوم، ۱۳۸۳، ص۷۹.</ref>


۴. شجاع باشد تا از جهاد با دشمنان نگريزد و سبب پيروزي آنان بر حق نگردد.
== شیعه اثنا عشریه ==
اکثریت شیعه را، شیعه امامیه یا اثنی عشریه تشکیل می‌دهد. از آنجا که آنان جانشینان پیامبر اکرم(ص) را دوازده نفر می‌دانند، اثنا عشریه (دوازده امامی) نامیده شده‌اند. نام و خصوصیات امامان دوازده‌گانه در احادیثی که از پیامبر اکرم(ص) روایت شده بیان گردیده است.<ref>نگاه کنید به سبحانی، جعفر، پیشوایی از نظر اسلام، انتشارات مکتب اسلام، چاپ اول، ۱۳۷۴، ص۲۴۹.</ref> شیعه اثنا عشریه بر مسئله امامت تأکید خاصی داشته و عصمت امام و افضلیت او را بر دیگر افراد امت اسلامی بسیار مهم و اساسی می‌داند؛ و از طرفی، امامت را، پس از سه امام نخست، منحصر در فرزندان امام حسین(ع) می‌داند. با توجه به این عقاید ویژه درباره امامت، به «امامیه» شهرت یافته است.<ref>درآمدی بر علم کلام، ص۱۸۰.</ref>


۵. آشكارا به دين خدا دعوت كند و براي ياري دين خدا قيام مسلحانه كند.  
شیعه امامیه در کشورهایی مانند ایران، آذربایجان، بحرین، و عراق اکثریت را دارند. شیعه امامیه در کشورهایی مانند پاکستان، افغانستان، هند، و لبنان به صورت اقلیت‌های بزرگ حضور دارند و بسیاری از کشورهای دیگر در اقلیت‌های کوچک زندگی می‌کنند.<ref>مظفر، غلام محمد حسین، تاریخ شیعه، ترجمه دکتر سید محمد باقر، حجتی، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸، ص۱۴۰ به بعد.</ref>


به عقيده آنان پيامبر اكرم(ص) و ائمه(ع) بعد از او تصريح كرده اند كه هر كسي داراي صفات ياد شده باشد،‌ امام خواهد بود و اطاعت او بر مسلمانان واجب است و اين مطلب را «نص خفي»        ناميده اند. <ref>مدخل علم كلام، ص۲۰۸.</ref>  
== زیدیه ==
پیدایش زیدیه به قرن دوم هجری بازمی‌گردد. پیروان زیدیه پس از شهادت امام حسین(ع)، زید شهید فرزند امام سجاد(ع) را امام می‌دانند. آنان امام سجاد(ع) را تنها پیشوای علم و معرفت می‌شمارند نه امام به معنی رهبر سیاسی و زمامدار اسلامی. زیرا یکی از شرایط امام از نظر آنان، قیام مسلحانه بر علیه ستمگران است. مذهب زیدیه در روزگار ما پیروانی دارد که اکثریت آنان در کشور یمن زندگی می‌کنند.<ref>مشکور محمد جواد. فرهنگ فرق اسلامی، انتشارات آستان قدس، چاپ دوم، ۱۳۷۲، ص۲۱۶.</ref>


==فرقه هاي زيديه:==
=== شرایط امام از نظر زیدیه ===
زیدیه برای امامت شرایط زیر را لازم دانسته‌اند:
* از اولاد فاطمه زهرا(س) باشد. زیرا پیامبر اکرم(ص) فرموده است: «المهدی من ولد فاطمه».
* عالم به شریعت باشد تا بتواند مردم را به احکام دینی هدایت نماید و موجب گمراهی آنان نشود.
* زاهد باشد تا به اموال مسلمانان چشم طمع نورزد.
* شجاع باشد تا از جهاد با دشمنان نگریزد و سبب پیروزی آنان بر حق نگردد.
* آشکارا به دین خدا دعوت کند و برای یاری دین خدا قیام مسلحانه کند.


مشهورترين فرقه هايي زيديه عبارتند از: ۱. جاروديه ۲. سليمانيه يا جريريه ۳. صالحيه و بتريه.
به عقیده آنان پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) بعد از او تصریح کرده‌اند که هر کسی دارای صفات یاد شده باشد، امام خواهد بود و اطاعت او بر مسلمانان واجب است و این مطلب را «نص خفی» نامیده‌اند.<ref>مدخل علم کلام، ص۲۰۸.</ref>


بنا به آنچه گفته اند «زيديه» در اصول اسلام، مذاق معتزله و در فروع، فقه ابي حنيفه رئيس يكي از چهار مذهب اهل سنت را دارد، اختلافات مختصري نيز در پاره اي از مسائل در ميانشان هست. <ref>شيعه در اسلام، ص۸۲ به نقل از ملل و نحل شهرستاني و كامل ابن اثير.</ref>
=== فرقه‌های زیدیه ===
مشهورترین فرقه‌های زیدیه عبارتند از:
{{ستون شروع|۳}}
* جارودیه
* سلیمانیه یا جریریه
* صالحیه یا بتریه
{{پایان}}


==۳. مذهب اسماعيليه:==
زیدیه در اصول عقاید گرایش به معتزله دارند و در فروع و فقه، پیرو ابو حنیفه -پیشوای مذهب حنفی اهل سنت- هستند. اختلافات مختصری نیز در پاره‌ای از مسائل در میانشان هست.<ref>شیعه در اسلام، ص۸۲ به نقل از ملل و نحل شهرستانی و کامل ابن اثیر.</ref>


يكي از فرقه هاي معروف شيعه فرقه اسماعيليه است. اين فرقه تاريخي بسيار پر ماجرا دارد و انشعابات گوناگوني در آن پديد آمده است. ظهور اسماعيليه در حوالي نيمه قرن اول هجري پس از شهادت امام جعفر صادق(ع) باز مي گردد. آنان كساني بودند كه اسماعيل (۱۰۱ ـ ۱۳۸ هـ ) بزرگترين فرزند امام صادق(ع) كه در زمان حيات پدر درگذشت را امام دانستند، اين فرقه بعدها به گروهاي تقسيم شدند كه برخي منقرض گرديدند و برخي تا زمان حاضر همچنان باقي اند و معروفترين آنها عبارت اند از فرقه مستعليه يا بهره و فرقه نزاريه يا آغاخانيه.
== مذهب اسماعیلیه ==
اسماعیلیه یکی از فرقه‌های شیعه است. این فرقه تاریخی پر ماجرا دارد و انشعابات گوناگونی در آن پدید آمده است. ظهور اسماعیلیه پس از شهادت امام جعفر صادق(ع) رخ داد. آنان کسانی بودند که اسماعیل (۱۰۱–۱۳۸ق) بزرگترین فرزند امام صادق(ع) که در زمان حیات پدر درگذشته بود را امام دانستند، این فرقه بعدها به گروه‌هایی تقسیم شدند که برخی منقرض گردیدند و برخی تا زمان حاضر همچنان باقی‌اند و معروفترین آنها عبارت‌اند از فرقه مستعلیه یا بُهره و فرقه نزاریه یا آغاخانیه.


فرق كلي ميان شيعه دوازده امامي و شيعه اسماعيلي اين است كه اسماعيليه معتقدند كه امام به دور هفت گردش مي كند و نبوت در حضرت محمد(ص) ختم نشده است، و تغيير و تبديل در احكام شريعت، بلكه ارتفاع اصل تكليف خاصه به قول باطنيه مانعي ندارد، بر خلاف شيعه دوازده امامي كه حضرت محمد(ص) را خاتم الانبياء مي دانند و براي او دوازده وصي و جانشين قائلند، و ظاهر شريعت را معتبر و غير قابل نسخ مي دانند و براي قرآن كريم هم ظاهر و هم باطن اثبات مي كنند. <ref>شيعه در اسلام. ص۹۲.</ref>
اسماعیلیه معتقدند که امام به دور هفت گردش می‌کند و نبوت در حضرت محمد(ص) ختم نشده است، و تغییر و تبدیل در احکام شریعت، بلکه ارتفاع اصل تکلیف خاصه به قول باطنیه مانعی ندارد. بر خلاف شیعه دوازده امامی که حضرت محمد(ص) را خاتم الانبیاء می‌دانند و برای او دوازده وصی و جانشین قائلند، و ظاهر شریعت را معتبر و غیرقابل نسخ می‌دانند و برای قرآن کریم هم ظاهر و هم باطن اثبات می‌کنند.<ref>شیعه در اسلام. ص۹۲.</ref>


اسماعيليه در سوريه و در ايران در كهك و محلات قم و بيرجند و قاين خراسان و در افغانستان در بلخ و بدخشان و در آسياي مركزي در خوجند و قره تكين هستند، در هند و پاكستان بيش از ديگر جاها مراكز اسماعيليه وجود دارد و در محل هايي به نام اجمير و مرواره و راجپوتانه و كشمير و بمبئي و بروده و كورج فراوانند. <ref>فرهنگ فرق اسلامي، ص۵۱.</ref>
اسماعیلیه در هند و پاکستان بیش از مناطق دیگر مراکز دارد و در محل‌هایی به نام اجمیر و مرواره و راجپوتانه و کشمیر و بمبئی و بروده و کورج فراوانند. همچنین در سوریه، در ایران در کهک و محلات قم و بیرجند و قاین خراسان، در افغانستان در بلخ و بدخشان، در آسیای مرکزی در خوجند و قره تکین حضور دارند.<ref>فرهنگ فرق اسلامی، ص۵۱.</ref>
 
به هر حال، شيعه به عنوان پيروان علي بن ابي طالب(ع) و معتقدان به امامت بلافصل او پس از رحلت پيامبر(ص) هم چنان بر عهد خود با آن امام كه در روز غدير و با حضور پيامبر(ص) بسته بودند پايبند ماندند. البته روايات متعددي وجود دارد كه لفظ شيعه در زمان حيات پيامبر(ص) بر چهار تن از صحابه اطلاق مي شد كه عبارت بودند از: سلمان، مقداد، ابوذر و عمار ياسر. <ref>مدخل علم كلام، ص۱۸۲.</ref> اين افراد از جمله كساني هستند كه علي(ع) را خليفه بلافصل پيامبر(ص) مي دانستند و با توجه به اينكه نظريه شيعه در مسئله امامت به نصوص كتاب و سنت مستند گرديده است، مي توان گفت: تشيع، در حقيقت همان اسلام است كه فرقه هاي ديگر به دليل عهد شكني و كنارگذاشتن جانشين پيامبر(ص) از بدنه اصلي آن جدا شده اند.
{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
{{پایان مطالعه بیشتر}} ==منابع جهت مطالعه بيشتر:==
۱. شيعه در اسلام، علامه طباطبايي.
۲. فرق و مذاهب كلامي، علي رباني گلپايگاني.
۳. فرهنگ عقايد و مذاهب اسلامي جلد ۵ استاد جعفر سبحاني.
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}


==منابع==
== مطالعه بیشتر ==
<references />
* شیعه در اسلام، علامه طباطبایی.
* فرق و مذاهب کلامی، علی ربانی گلپایگانی.
* فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی جلد ۵، جعفر سبحانی.
{{پایان مطالعه بیشتر}}


== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
| شاخه اصلی = ادیان و مذاهب
| شاخه فرعی۱ = اسلام
| شاخه فرعی۲ = شیعه
| شاخه فرعی۳ = فرقه های شیعه
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه = شد
  | تیترها =  
  | تیترها = شد
  | ویرایش =  
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی =
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =شد
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر =شد
  | بازبینی =  
| ارجاعات =
  | تکمیل =  
| بازبینی نویسنده = 
  | اولویت =  
  | بازبینی =
  | کیفیت =  
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | کیفیت =
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
[[رده:اسماعیلیه]]
[[رده:زیدیه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۷ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۴۵


سؤال

مذهب شیعه چه فرقه‌هایی دارد؟

شیعه به مسلمانانی گفته می‌شود که معتقدند جانشین پیامبر(ص) را خدا تعیین می‌کند و پیامبر(ص) در موارد متعدد علی(ع) و دیگر امامان(ع) را از طرف خدا به عنوان خلیفه و جانشین خود تعیین و معرفی کرده است.

در تاریخ شیعه فرقه‌هایی پدید آمده‌اند که بیشتر آن‌ها منقرض شده اند. فرقه‌هایی از شیعه که هم‌اکنون موجودند عبارتند از شیعه اثنا عشری، زیدیه، و اسماعیلیه.

گروهی از شیعیان که امامت امامان دوازده‌گانه را پذیرفته‌اند شیعه اثنی عشری یا دوازده امامی نامیده میشود.

زیدیه پس از امام حسین(ع) معتقد به امامت نوه ایشان زید شهید هستند. از نظر آنان قیام علیه ظالم از شرایط امامت است.

اسماعیلیه پس از امام صادق(ع) امامت اسماعیل فرزند بزرگتر ایشان -که در آن زمان از دنیا رفته بود- را پذیرفته‌اند.

تاریخچه انشعابات شیعه

شیعه در اصطلاح به آن عده از مسلمانان گفته می‌شود که معتقدند امام و جانشین پس از پیامبر(ص) از طریق نص شرعی تعیین می‌شود، و معتقدند پس از پیامبر(ص) حضرت علی(ع) و دیگر امامان شیعه از طریق نص شرعی به عنوان خلیفه پس از پیامبر(ص) و امام ثابت شده است.[۱]

در تاریخ شیعه، فرقه‌هایی پدید آمده است که بیشتر آنها منقرض شده‌اند و بحث درباره آنها فایده چندانی ندارد. فرقه‌های شیعه‌ای که هم‌اکنون موجودند عبارتند از: شیعه اثنا عشریه، زیدیه، و اسماعیلیه. اما قبل از آنکه توضیحی درباره این فرقه‌ها داده شود، به بررسی اجمالی سیر تاریخ تشیع و انشعابات آن پرداخته می‌شود:

مذهب شیعه تا زمان امام حسین(ع) انشعابی نپذیرفته است. پس از شهادت امام سوم، اکثریت شیعه به امامت حضرت سجاد(ع) قائل شدند و اقلیتی معروف به «کیسانیه» پسر سوم حضرت علی(ع)، محمد بن حنفیه را امام دانستند و معتقد شدند که محمدبن حنفیه پیشوای چهارم و همان مهدی موعود است که در کوه رضوی غایب شده و روزی ظاهر خواهد شد.

پس از شهادت امام چهارم یعنی امام سجاد(ع) اکثریت شیعه به امامت فرزندش امام محمد باقر(ع) معتقد شدند. اما اقلیتی به زید شهید که پسر دیگر امام سجاد(ع) بود گرویدند و به «زیدیه» موسوم شدند.

پس از درگذشت امام ششم، امام صادق(ع)، اکثریت شیعه فرزندش امام موسی کاظم(ع) را امام هفتم دانستند. اما جمعی اسماعیل پسر بزرگ امام ششم را -که پیش از آن درگذشته بود- امام گرفتند و از اکثریت شیعه جدا شده به نام «اسماعیلیه» معروف شدند. بعضی پسر دیگر امام صادق(ع)، عبدالله اَفطَح را به امامت پذیرفتند و «فَطَحیه» نام گرفتند. بعضی دیگر «محمد» فرزند دیگر امام صادق(ع) را پیشوا گرفتند. بعضی دیگر در خود امام صادق(ع) متوقف شدند و ایشان را آخرین امام دانستند.

پس از شهادت امام هفتم، امام موسی کاظم(ع) اکثریت شیعه فرزندش امام رضا(ع) را امام هشتم دانستند. اما برخی در امام کاظم(ع) توقف کردند و به «واقفیه» معروف شدند.

پس از امام هشتم تا امام دوازدهم، انشعاب قابل توجهی به وجود نیامده است. اگر وقایعی نیز در شکل انشعاب پیش آمده، مدت کوتاهی ادامه یافته و خود به خود منحل شده است. مانند این که جعفر فرزند امام هادی(ع) پس از رحلت برادرش امام حسن عسکری(ع)، ادعای امامت کرد و عده‌ای به او گرویدند، ولی پس از مدتی متفرق شدند و جعفر -که در آن زمان به کذاب مشهور شده بود- نیز ادعای خود را تعقیب نکرد.

همچنین اختلافات دیگری در میان علمای شیعه در مسائل علمی کلامی و فقهی وجود دارد که آنها را نمی‌توان انشعاب مذهبی در نظر گرفت.[۲]

شیعه اثنا عشریه

اکثریت شیعه را، شیعه امامیه یا اثنی عشریه تشکیل می‌دهد. از آنجا که آنان جانشینان پیامبر اکرم(ص) را دوازده نفر می‌دانند، اثنا عشریه (دوازده امامی) نامیده شده‌اند. نام و خصوصیات امامان دوازده‌گانه در احادیثی که از پیامبر اکرم(ص) روایت شده بیان گردیده است.[۳] شیعه اثنا عشریه بر مسئله امامت تأکید خاصی داشته و عصمت امام و افضلیت او را بر دیگر افراد امت اسلامی بسیار مهم و اساسی می‌داند؛ و از طرفی، امامت را، پس از سه امام نخست، منحصر در فرزندان امام حسین(ع) می‌داند. با توجه به این عقاید ویژه درباره امامت، به «امامیه» شهرت یافته است.[۴]

شیعه امامیه در کشورهایی مانند ایران، آذربایجان، بحرین، و عراق اکثریت را دارند. شیعه امامیه در کشورهایی مانند پاکستان، افغانستان، هند، و لبنان به صورت اقلیت‌های بزرگ حضور دارند و بسیاری از کشورهای دیگر در اقلیت‌های کوچک زندگی می‌کنند.[۵]

زیدیه

پیدایش زیدیه به قرن دوم هجری بازمی‌گردد. پیروان زیدیه پس از شهادت امام حسین(ع)، زید شهید فرزند امام سجاد(ع) را امام می‌دانند. آنان امام سجاد(ع) را تنها پیشوای علم و معرفت می‌شمارند نه امام به معنی رهبر سیاسی و زمامدار اسلامی. زیرا یکی از شرایط امام از نظر آنان، قیام مسلحانه بر علیه ستمگران است. مذهب زیدیه در روزگار ما پیروانی دارد که اکثریت آنان در کشور یمن زندگی می‌کنند.[۶]

شرایط امام از نظر زیدیه

زیدیه برای امامت شرایط زیر را لازم دانسته‌اند:

  • از اولاد فاطمه زهرا(س) باشد. زیرا پیامبر اکرم(ص) فرموده است: «المهدی من ولد فاطمه».
  • عالم به شریعت باشد تا بتواند مردم را به احکام دینی هدایت نماید و موجب گمراهی آنان نشود.
  • زاهد باشد تا به اموال مسلمانان چشم طمع نورزد.
  • شجاع باشد تا از جهاد با دشمنان نگریزد و سبب پیروزی آنان بر حق نگردد.
  • آشکارا به دین خدا دعوت کند و برای یاری دین خدا قیام مسلحانه کند.

به عقیده آنان پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) بعد از او تصریح کرده‌اند که هر کسی دارای صفات یاد شده باشد، امام خواهد بود و اطاعت او بر مسلمانان واجب است و این مطلب را «نص خفی» نامیده‌اند.[۷]

فرقه‌های زیدیه

مشهورترین فرقه‌های زیدیه عبارتند از:

  • جارودیه
  • سلیمانیه یا جریریه
  • صالحیه یا بتریه


زیدیه در اصول عقاید گرایش به معتزله دارند و در فروع و فقه، پیرو ابو حنیفه -پیشوای مذهب حنفی اهل سنت- هستند. اختلافات مختصری نیز در پاره‌ای از مسائل در میانشان هست.[۸]

مذهب اسماعیلیه

اسماعیلیه یکی از فرقه‌های شیعه است. این فرقه تاریخی پر ماجرا دارد و انشعابات گوناگونی در آن پدید آمده است. ظهور اسماعیلیه پس از شهادت امام جعفر صادق(ع) رخ داد. آنان کسانی بودند که اسماعیل (۱۰۱–۱۳۸ق) بزرگترین فرزند امام صادق(ع) که در زمان حیات پدر درگذشته بود را امام دانستند، این فرقه بعدها به گروه‌هایی تقسیم شدند که برخی منقرض گردیدند و برخی تا زمان حاضر همچنان باقی‌اند و معروفترین آنها عبارت‌اند از فرقه مستعلیه یا بُهره و فرقه نزاریه یا آغاخانیه.

اسماعیلیه معتقدند که امام به دور هفت گردش می‌کند و نبوت در حضرت محمد(ص) ختم نشده است، و تغییر و تبدیل در احکام شریعت، بلکه ارتفاع اصل تکلیف خاصه به قول باطنیه مانعی ندارد. بر خلاف شیعه دوازده امامی که حضرت محمد(ص) را خاتم الانبیاء می‌دانند و برای او دوازده وصی و جانشین قائلند، و ظاهر شریعت را معتبر و غیرقابل نسخ می‌دانند و برای قرآن کریم هم ظاهر و هم باطن اثبات می‌کنند.[۹]

اسماعیلیه در هند و پاکستان بیش از مناطق دیگر مراکز دارد و در محل‌هایی به نام اجمیر و مرواره و راجپوتانه و کشمیر و بمبئی و بروده و کورج فراوانند. همچنین در سوریه، در ایران در کهک و محلات قم و بیرجند و قاین خراسان، در افغانستان در بلخ و بدخشان، در آسیای مرکزی در خوجند و قره تکین حضور دارند.[۱۰]


مطالعه بیشتر

  • شیعه در اسلام، علامه طباطبایی.
  • فرق و مذاهب کلامی، علی ربانی گلپایگانی.
  • فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی جلد ۵، جعفر سبحانی.


منابع

  1. مفید، اوائل المقالات، ص۳۵؛ درآمدی بر علم کلام، ص۱۷۹.
  2. طباطبائی، محمد حسین، شیعه در اسلام، انتشارات نشر قدس رضوی، چاپ سوم، ۱۳۸۳، ص۷۹.
  3. نگاه کنید به سبحانی، جعفر، پیشوایی از نظر اسلام، انتشارات مکتب اسلام، چاپ اول، ۱۳۷۴، ص۲۴۹.
  4. درآمدی بر علم کلام، ص۱۸۰.
  5. مظفر، غلام محمد حسین، تاریخ شیعه، ترجمه دکتر سید محمد باقر، حجتی، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸، ص۱۴۰ به بعد.
  6. مشکور محمد جواد. فرهنگ فرق اسلامی، انتشارات آستان قدس، چاپ دوم، ۱۳۷۲، ص۲۱۶.
  7. مدخل علم کلام، ص۲۰۸.
  8. شیعه در اسلام، ص۸۲ به نقل از ملل و نحل شهرستانی و کامل ابن اثیر.
  9. شیعه در اسلام. ص۹۲.
  10. فرهنگ فرق اسلامی، ص۵۱.