شرح اصول کافی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

Article-dot.png
Article-dot.png
از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
(ابرابزار)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour}}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
خط ۴۰: خط ۴۰:
}}
}}
'''شرح اصول کافی''' اثر ملاصدرا که به شیوه ای عرفانی احادیث کتاب اصول کافی را شرح داده است.
'''شرح اصول کافی''' اثر ملاصدرا که به شیوه ای عرفانی احادیث کتاب اصول کافی را شرح داده است.
==معرفی==
شرح اصول کافی یکی از آثار دینی اصلی ملاصدرا استو به شیوه ای عرفانی در باب اکثر مضامین اساسی تشیع بحث می کند. و شاید مهمترین تفسیری است که تاکنون بر این کتاب نوشته شده است. اگرچه این کتاب اثری حجیم است اما هرگز کامل نشد. زیرا شرح این متن تنها تا فصل یازدهم کتاب الحج می رسد و بحث به طور ناگهانی در وسط یک دستاورد مهم قطع میشود.<ref>نصر، سیدحسین، صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه، ترجمه حسین سوزنچی، تهران،‌دفتر پژوهش و نشر سهرودی، ۱۳۸۷ش، ص۷۴.</ref>


این کتاب توسط محمد خواجوی در سال ۱۳۶۶ش چاپ شد.<ref>نصر، سیدحسین، صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه، ترجمه حسین سوزنچی، تهران،‌دفتر پژوهش و نشر سهرودی، ۱۳۸۷ش، ص۷۵.</ref>
== معرفی ==
شرح اصول کافی یکی از آثار دینی اصلی ملاصدرا استو به شیوه ای عرفانی در باب اکثر مضامین اساسی تشیع بحث می‌کند. و شاید مهمترین تفسیری است که تاکنون بر این کتاب نوشته شده است. اگرچه این کتاب اثری حجیم است اما هرگز کامل نشد؛ زیرا شرح این متن تنها تا فصل یازدهم کتاب الحج می‌رسد و بحث به‌طور ناگهانی در وسط یک دستاورد مهم قطع می‌شود.<ref>نصر، سیدحسین، صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه، ترجمه حسین سوزنچی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهرودی، ۱۳۸۷ش، ص۷۴.</ref>
 
این کتاب توسط محمد خواجوی در سال ۱۳۶۶ش چاپ شد.<ref>نصر، سیدحسین، صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه، ترجمه حسین سوزنچی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهرودی، ۱۳۸۷ش، ص۷۵.</ref>


تفسیر صدرا بر این کتاب به او در میان فقهای اسلامی و علمای حدیث جایگاه خاصی بخشیده است.<ref>میثمی، سایه، ملاصدرا، ترجمه محمدرضا مرادی طادی، تهران، نشر نامک، ۱۴۰۳ش، ص۲۵.</ref>
تفسیر صدرا بر این کتاب به او در میان فقهای اسلامی و علمای حدیث جایگاه خاصی بخشیده است.<ref>میثمی، سایه، ملاصدرا، ترجمه محمدرضا مرادی طادی، تهران، نشر نامک، ۱۴۰۳ش، ص۲۵.</ref>


شرح ملّا صدرا، در كنار دو شرح ديگر ، يعنى شرح علّامه مجلسى، معروف به مرآة العقول، و شرح ملّا صالح مازندرانى، معروف به شرح اُصول الكافى ، از جمله مهم ترين شرح هاى نوشته شده بر كتاب الكافى است. ملّا صدرا، در مقدّمه شرح خود، به بيان ارزش و جايگاه حديث در ميان مسلمانان پرداخته و احاديث الكافى را بهترين احاديث نقل شده از ائمّه عليهم السلام دانسته است. همچنين احاديث اين كتاب را صدف هاى درياى حكمت و عرفان دانسته است كه وى، عمر خود را صرف تفكّر و تأمّل بر اسرار و معانى آنها كرده؛ ولى به دليل قصور فكر برخى همعصران خود، نتوانسته اين جواهرات را به ديگران، عرضه كند.<ref>«[https://hadith.net/post/6505/%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D8%B9%D9%82%D9%84-%D8%AF%D8%B1%D9%83%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%82%D9%84-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%87%D9%84-%D8%A7-%D8%B5%D9%88%D9%84-%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D9%81%D9%89-%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%89-%D8%A8%D8%B1%D8%B4%D8%B1%D8%AD-%D9%85%D9%84%D8%A7/p531/ شرح ملّاصدرا بر اُصول الكافى]»، حدیث‌نت، بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۳.</ref>
شرح ملّا صدرا، در کنار دو شرح دیگر، یعنی شرح علّامه مجلسی، معروف به مرآة العقول، و شرح ملّا صالح مازندرانی، معروف به شرح اُصول الکافی، از جمله مهم‌ترین شرح‌های نوشته شده بر کتاب الکافی است. ملّا صدرا، در مقدّمه شرح خود، به بیان ارزش و جایگاه حدیث در میان مسلمانان پرداخته و احادیث الکافی را بهترین احادیث نقل شده از ائمّه علیهم السلام دانسته است. همچنین احادیث این کتاب را صدف‌های دریای حکمت و عرفان دانسته است که وی، عمر خود را صرف تفکّر و تأمّل بر اسرار و معانی آنها کرده؛ ولی به دلیل قصور فکر برخی همعصران خود، نتوانسته این جواهرات را به دیگران، عرضه کند.<ref>«[https://hadith.net/post/6505/مفهوم-عقل-دركتاب-العقل-والجهل-ا-صول-الكافى-بانگاهى-برشرح-ملا/p531/ شرح ملّاصدرا بر اُصول الکافی]»، حدیث‌نت، بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۳.</ref>


==نویسنده==
== نویسنده ==
صدرالدین محمد شیرازی(۹۷۹–۱۰۵۰ق) مشهور به ملاصدرا،<ref>کربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، تهران، مینوی خرد، ۱۳۹۲ش، ص۴۲۵.</ref> فیلسوف،<ref>زمانیان، محمدتقی، «سیری در افکار ملاصدرا»، دانشکده، شماره ۳، سال اول تابستان ۱۳۵۴ش، ص۱۴۴.</ref> عارف و بنیانگذار مکتب فلسفی [[حکمت متعالیه]] است که به عنوان سومین مکتب مهم فلسفی در جهان اسلام به‌شمار می‌رود.<ref>میثمی، سایه، ملاصدرا، ترجمه محمدرضا مرادی طادی، تهران، نشر نامک، ۱۴۰۳ش، ص۲۰ و ۲۴.</ref> او نظام فلسفی خود را در مهمترین کتاب خود الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة معروف به اسفار تبیین کرد.<ref>فنا، فاطمه، «حکمت متعالیه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۳، ذیل مدخل؛ کربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، تهران، مینوی خرد، ۱۳۹۲ش، ص۴۲۵.</ref>
صدرالدین محمد شیرازی(۹۷۹–۱۰۵۰ق) مشهور به ملاصدرا،<ref>کربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، تهران، مینوی خرد، ۱۳۹۲ش، ص۴۲۵.</ref> فیلسوف،<ref>زمانیان، محمدتقی، «سیری در افکار ملاصدرا»، دانشکده، شماره ۳، سال اول تابستان ۱۳۵۴ش، ص۱۴۴.</ref> عارف و بنیانگذار مکتب فلسفی [[حکمت متعالیه]] است که به عنوان سومین مکتب مهم فلسفی در جهان اسلام به‌شمار می‌رود.<ref>میثمی، سایه، ملاصدرا، ترجمه محمدرضا مرادی طادی، تهران، نشر نامک، ۱۴۰۳ش، ص۲۰ و ۲۴.</ref> او نظام فلسفی خود را در مهمترین کتاب خود الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة معروف به اسفار تبیین کرد.<ref>فنا، فاطمه، «حکمت متعالیه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۳، ذیل مدخل؛ کربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، تهران، مینوی خرد، ۱۳۹۲ش، ص۴۲۵.</ref>
==جایگاه و محتوا==
«شرح اصول کافی»،‌ ژرف‌ترین و عمیق‌ترین شرحی است که به قلم حکیم متألّه و فیلسوف ربّانی،‌ صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی،‌ تدوین یافته است. اهتمام شارح به جایگاه متن در شرح روایات،‌ به بلندای افق اندیشهٔ وی در زمینۀ دانش حدیث اشاره دارد. ملاصدرا آنچه از مایه‌ها و ابزار علم در اختیار داشته است برای نقد درونی و بیرونی احادیث به‌کار می‌بندد. او با گردآوری قواعد مرتبط با مباحث ادبی اعم از لغت،‌ اشتقاق،‌ صرف،‌ نحو و علوم بلاغی در فهم ظاهر احادیث کوشیده و با دقت و درایتی مثال‌زدنی در نقد احادیث و شرح و تفسیر آن‌ها به ویژه احادیث غریب و مشکل،‌ سعی وافری مبذول داشته است. به گونه‌ای که تحقیقات وی پیرامون مباحث ادبی،‌ به اثر ماندگار او جایگاهی والا بخشیده است و تسلط وی را در تبیین نکته‌های ادبی و جستارهای بلاغی نمایان می‌کند.<ref>میر احمدی، عبدالله، و مونا امانی‌پور، «[https://hadith.net/post/56553/%da%af%d9%88%d9%86%d9%87-%d9%87%d8%a7%db%8c-%d8%aa%d8%a8%db%8c%db%8c%d9%86-%d9%85%d8%a8%d8%a7%d8%ad%d8%ab-%d8%a7%d8%af%d8%a8%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%b4%d8%b1%d8%ad-%d8%a7%d8%b5%d9%88%d9%84-%da%a9%d8%a7%d9%81%db%8c-%d9%85%d9%84%d8%a7%d8%b5%d8%af%d8%b1%d8%a7/ گونه‌های تبیین مباحث ادبی در شرح اصول کافی ملاصدرا]»، حدیث نت، بازدید: ‌۲۶ مرداد ۱۴۰۳.</ref>


ژرفاى دانش و عمق نگاه ملّاصدرا در زمينه دانش هاى حديثى، اعم از فقه الحديث، رجال الحديث و مصطلحات حديث نيز شگفت آور است. با آن كه از اين شخصيت نامدار در موضوع شرح روايات، بر حسب اطلاع نگارنده، اثرى جز شرح اُصول الكافى به يادگار نمانده، اما همين اثر براى قضاوت درباره دانش حديثى ملّاصدرا از هر جهت كافى است. در عظمت جايگاه اين اثر گرانسنگ و بلنداى انديشه هاى حديثى صدرالمتألهين همين بس كه جامع معقول و منقول، مرحوم علّامه شعرانى در حاشيه خود بر شرح ملّاصالح مازندرانى بر اصول الكافى آنجا كه به آخرين حديثى مى رسد كه ملّاصدرا توفيق شرح آن را داشته است چنين نوشته است: اين حديث، آخرين حديثى است كه صدرالمتألهين شيرازى رحمه الله در اصول الكافى توفيق شرح آن را يافته است. او در اين شرح، نوآورى داشته و در تبيين گفتار ائمه عليهم السلام درباره توحيد و مسائل اصولى، مباحث برهانى را آورده، نه ادلّه خطابى براى اقناع عوام... و آن كه در شرح پيشگام است، بر ساير شارحان برترى دارد؛چه، تمام آنچه در شرح هاى بعدى آمده، يا از لفظ و عين عبارت و محتواى شرح ملّاصدرا برگرفته اند، يا تنها از معنا و محتواى آن برگرفته و از مطالعه آن شرح، الهام گرفته و مطالبى نزديك به آن را گفته اند. و هيچ كس از شارحان پس از اين حديث كه شرح تحقيقى ملّاصدرا در آن پايان يافته، شرح ژرف و تحقيقى به سان شرح احاديث پيشين ارائه نكرده اند، مگر ياد كرد رخدادهاى تاريخى يا تفاسير لفظى يا به مناسبت نقل يك مطلب.<ref>نصری،‌علی، «[https://hadith.net/post/6324/%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87%d9%89-%d8%a8%d9%87-%d8%b4%d8%b1%d8%ad-%d8%b5%d8%af%d8%b1-%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%aa%d8%a3%d9%84%d9%87%d9%8a%d9%86-%d8%a8%d8%b1-%d8%a7%d8%b5%d9%88%d9%84-%d8%a7%d9%84%d9%83%d8%a7%d9%81%d9%89/p328/ نگاهى به شرح صدر المتألهين بر اصول الكافى]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>
== جایگاه و محتوا ==
«شرح اصول کافی»، ژرف‌ترین و عمیق‌ترین شرحی است که به قلم حکیم متألّه و فیلسوف ربّانی، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، تدوین یافته است. اهتمام شارح به جایگاه متن در شرح روایات، به بلندای افق اندیشهٔ وی در زمینهٔ دانش حدیث اشاره دارد. ملاصدرا آنچه از مایه‌ها و ابزار علم در اختیار داشته است برای نقد درونی و بیرونی احادیث به‌کار می‌بندد. او با گردآوری قواعد مرتبط با مباحث ادبی اعم از لغت، اشتقاق، صرف، نحو و علوم بلاغی در فهم ظاهر احادیث کوشیده و با دقت و درایتی مثال‌زدنی در نقد احادیث و شرح و تفسیر آن‌ها به ویژه احادیث غریب و مشکل، سعی وافری مبذول داشته است. به گونه‌ای که تحقیقات وی پیرامون مباحث ادبی، به اثر ماندگار او جایگاهی والا بخشیده است و تسلط وی را در تبیین نکته‌های ادبی و جستارهای بلاغی نمایان می‌کند.<ref>میر احمدی، عبدالله، و مونا امانی‌پور، «[https://hadith.net/post/56553/گونه-های-تبیین-مباحث-ادبی-در-شرح-اصول-کافی-ملاصدرا/ گونه‌های تبیین مباحث ادبی در شرح اصول کافی ملاصدرا]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳.</ref>
 
ژرفای دانش و عمق نگاه ملّاصدرا در زمینه دانش‌های حدیثی، اعم از فقه الحدیث، رجال الحدیث و مصطلحات حدیث نیز شگفت‌آور است. با آن که از این شخصیت نامدار در موضوع شرح روایات، بر حسب اطلاع نگارنده، اثری جز شرح اُصول الکافی به یادگار نمانده، اما همین اثر برای قضاوت درباره دانش حدیثی ملّاصدرا از هر جهت کافی است. در عظمت جایگاه این اثر گرانسنگ و بلندای اندیشه‌های حدیثی صدرالمتألهین همین بس که جامع معقول و منقول، مرحوم علّامه شعرانی در حاشیه خود بر شرح ملّاصالح مازندرانی بر اصول الکافی آنجا که به آخرین حدیثی می‌رسد که ملّاصدرا توفیق شرح آن را داشته است چنین نوشته است: این حدیث، آخرین حدیثی است که صدرالمتألهین شیرازی رحمه الله در اصول الکافی توفیق شرح آن را یافته است. او در این شرح، نوآوری داشته و در تبیین گفتار ائمه علیهم السلام درباره توحید و مسائل اصولی، مباحث برهانی را آورده، نه ادلّه خطابی برای اقناع عوام… و آن که در شرح پیشگام است، بر سایر شارحان برتری دارد؛ چه، تمام آنچه در شرح‌های بعدی آمده، یا از لفظ و عین عبارت و محتوای شرح ملّاصدرا برگرفته اند، یا تنها از معنا و محتوای آن برگرفته و از مطالعه آن شرح، الهام گرفته و مطالبی نزدیک به آن را گفته‌اند. و هیچ‌کس از شارحان پس از این حدیث که شرح تحقیقی ملّاصدرا در آن پایان یافته، شرح ژرف و تحقیقی به سان شرح احادیث پیشین ارائه نکرده‌اند، مگر یاد کرد رخدادهای تاریخی یا تفاسیر لفظی یا به مناسبت نقل یک مطلب.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>
 
انتخاب کتاب الکافی ظاهراً بدان دلیل بوده که او این کتاب را بهترین اثر در این موضوع می‌دانسته است؛ زیرا در تمجید از این کتاب چنین آورده است: بهترین احادیث گردآوری شده و گرانبهاترین گفتار گوهر بار که از سوی ائمه علیهم السلام برای ما نقل و روایت شده… روایات کتاب الکافی است که ثقه الاسلام کلینی آن را گردآوری کرده است.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>


انتخاب كتاب الكافى ظاهرا بدان دليل بوده كه او اين كتاب را بهترين اثر در اين موضوع مى دانسته است؛ زيرا در تمجيد از اين كتاب چنين آورده است: بهترين احاديث گردآورى شده و گرانبهاترين گفتار گوهر بار كه از سوى ائمه عليهم السلام براى ما نقل و روايت شده... روايات كتاب الكافى است كه ثقه الاسلام كلينى آن را گردآورى كرده است.<ref>نصری،‌علی، «[https://hadith.net/post/6324/%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87%d9%89-%d8%a8%d9%87-%d8%b4%d8%b1%d8%ad-%d8%b5%d8%af%d8%b1-%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%aa%d8%a3%d9%84%d9%87%d9%8a%d9%86-%d8%a8%d8%b1-%d8%a7%d8%b5%d9%88%d9%84-%d8%a7%d9%84%d9%83%d8%a7%d9%81%d9%89/p328/ نگاهى به شرح صدر المتألهين بر اصول الكافى]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>
ملّاصدرا برخلاف علّامه مجلسی که متن روایت را در بالای هر صفحه نقل کرده و شرح آن را در پایین صفحه آورده ـ، شرح و تفسیر احادیث را در متن کتاب، پس از نقل متن روایات، جای داده است. او، در ابتدا، سند روایت را به نقل از الکافی ارائه می‌کند و پس از ذکر نام هر راوی، به صورت مزجی، به بحث‌های رجالی درباره وثاقت یا ضعف او پرداخته، آن گاه متن روایت را نقل کرده و در پی آن، روایت را از جهت لغوی و مدلولی شرح داده است. از این جهت، شرح ملّاصدرا به شرح ملّاصالح مازندرانی نزدیک است.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>


ملّاصدرا برخلاف علّامه مجلسى كه متن روايت را در بالاى هر صفحه نقل كرده و شرح آن را در پايين صفحه آورده ـ، شرح و تفسير احاديث را در متن كتاب، پس از نقل متن روايات، جاى داده است. او، در ابتدا، سند روايت را به نقل از الكافى ارائه مى كند و پس از ذكر نام هر راوى، به صورت مزجى، به بحث هاى رجالى درباره وثاقت يا ضعف او پرداخته، آن گاه متن روايت را نقل كرده و در پى آن، روايت را از جهت لغوى و مدلولى شرح داده است. از اين جهت، شرح ملّاصدرا به شرح ملّاصالح مازندرانى نزديك است.<ref>نصری،‌علی، «[https://hadith.net/post/6324/%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87%d9%89-%d8%a8%d9%87-%d8%b4%d8%b1%d8%ad-%d8%b5%d8%af%d8%b1-%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%aa%d8%a3%d9%84%d9%87%d9%8a%d9%86-%d8%a8%d8%b1-%d8%a7%d8%b5%d9%88%d9%84-%d8%a7%d9%84%d9%83%d8%a7%d9%81%d9%89/p328/ نگاهى به شرح صدر المتألهين بر اصول الكافى]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>
امتیازاتی که می‌توان برای این کتاب برشمرد، به شرح ذیل است:. ارائه بحث‌های مبسوط و دقیق رجالی. یادکرد دانش‌های حدیثی. شرح و بسط کامل روایات. توجه به دیدگاه‌های مختلف. ابهام زدایی. برداشت‌های دقیق.<ref>نصری، علی، «[https://hadith.net/post/6324/نگاهى-به-شرح-صدر-المتألهين-بر-اصول-الكافى/p328/ نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>


امتيازاتى كه مى توان براى اين كتاب برشمرد، به شرح ذيل است: . ارائه بحث هاى مبسوط و دقيق رجالى. يادكرد دانش هاى حديثى. شرح و بسط كامل روايات. توجه به ديدگاه هاى مختلف. ابهام زدايى. برداشت هاى دقيق.<ref>نصری،‌علی، «[https://hadith.net/post/6324/%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87%d9%89-%d8%a8%d9%87-%d8%b4%d8%b1%d8%ad-%d8%b5%d8%af%d8%b1-%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%aa%d8%a3%d9%84%d9%87%d9%8a%d9%86-%d8%a8%d8%b1-%d8%a7%d8%b5%d9%88%d9%84-%d8%a7%d9%84%d9%83%d8%a7%d9%81%d9%89/p328/ نگاهى به شرح صدر المتألهين بر اصول الكافى]»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref>
== تیتر ==
== تیتر ==
شرح أصول الكافى, شامل: كتاب العقل, كتاب فضل العلم, كتاب التوحيد و… تا باب يازدهم (كتاب الحجّة) از «اصول كافى» و جمعاً شامل شرح 503 حديث <sup>۲</sup> است. اين كتاب در سال 1282ق, در يك جلد رحلى چاپ سنگى سپس در سه جلد وزيرى چاپ حروفى شده است. چاپ دوم آن از حديث 343 تا 426 را ندارد.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۸.</ref>
شرح أصول الکافی، شامل: کتاب العقل، کتاب فضل العلم، کتاب التوحید و… تا باب یازدهم (کتاب الحجّة) از «اصول کافی» و جمعاً شامل شرح ۵۰۳ حدیث <sup>۲</sup> است. این کتاب در سال ۱۲۸۲ق، در یک جلد رحلی چاپ سنگی سپس در سه جلد وزیری چاپ حروفی شده است. چاپ دوم آن از حدیث ۳۴۳ تا ۴۲۶ را ندارد.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۸.</ref>


شرح أصول الكافى كه در سال 1044ق,نوشته شده است. <sup>۲</sup> سال وفات ملاّصدرا 1050ق, است. بنابراين, مسلّم است كه (شرح أصول الكافى), آخرين اثر يا از آخرين آثار ملاّصدراست كه آن را در اواخر عمر, يعنى در 65سالگى تأليف كرده و نسبت به دو كتاب عظيم ديگر او ((تفسير) و (اسفار)), مؤخّر است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۱۰.</ref>
شرح أصول الکافی که در سال ۱۰۴۴ق، نوشته شده است. <sup>۲</sup> سال وفات ملاّصدرا ۱۰۵۰ق، است؛ بنابراین، مسلّم است که (شرح أصول الکافی), آخرین اثر یا از آخرین آثار ملاّصدراست که آن را در اواخر عمر، یعنی در ۶۵سالگی تألیف کرده و نسبت به دو کتاب عظیم دیگر او ((تفسیر) و (اسفار)), مؤخّر است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۱۰.</ref>


ملاّصدرا براى شرح احاديث اهل بيت(ع), «كافى» را انتخاب كرده است. او در ديباچه (شرح أصول الكافى) مى گويد: بهترين احاديث و گفتارهايى كه از اهل بيت(ع) براى ما روايت شده و درخشنده ترين سخنانى كه چون مرواريدِ به هم پيوسته از آنان براى ما نقل شده,… احاديث كتاب «كافى», تأليف امين الاسلام و ثقة الأنام, شيخ عالم, كامل مجتهد, بارع فاخر, محمد بن يعقوب كلينى ـ أعلى اللّه قدره وأنار فى السماء بدره ـ است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۱۵.</ref>
ملاّصدرا برای شرح احادیث اهل بیت(ع), «کافی» را انتخاب کرده است. او در دیباچه (شرح أصول الکافی) می‌گوید: بهترین احادیث و گفتارهایی که از اهل بیت(ع) برای ما روایت شده و درخشنده‌ترین سخنانی که چون مرواریدِ به هم پیوسته از آنان برای ما نقل شده، … احادیث کتاب «کافی»، تألیف امین الاسلام و ثقة الأنام، شیخ عالم،  کامل مجتهد، بارع فاخر، محمد بن یعقوب کلینی ـ أعلی اللّه قدره وأنار فی السماء بدره ـ است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۱۵.</ref>


ملاّصدرا در «شرح أصول الكافى», سند احاديث را هم مورد بررسى قرارداده و از كتابهاى رجالى زير, نام برده و از آنها استفاده كرده است: «رجال» و «فهرست» شيخ طوسى, «رجال» كشّى, «رجال» نجاشى, «التحرير الطاووسى», «خلاصة الأقوال» علاّمه حلّى, حاشيه شهيد ثانى بر «خلاصة الأقوال», حاشيه شيخ محمد بر حاشيه شهيد, «نقد الرجال» تفرشى و «رجال وسيط» استرآبادى. <sup>۱</sup> امّا به نظر مى رسد كه ملاّصدرا فقط به دو كتاب اخير رجوع مى كرده و از بقيه كتابها توسط اين دو كتابْ استفاده كرده است. <sup>۲</sup> واضح است كه صدرالمتألهين در علم رجال, فوق العاده نبوده و از نسخه خطّى «شرح أصول الكافى» به خطّ مؤلف, بر مى آيد كه در آغاز, تصميم بررسى رجال سند احاديث را نداشته; زيرا بحثهاى مربوط به سند, در حاشيه نسخه اضافه شده است. <sup>۳</sup> البته ملاّصدرا در چند جا در بحثهاى رجالى, اظهار نظر و داورى هم كرده است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص ۳۷.</ref>
ملاّصدرا در «شرح أصول الکافی»، سند احادیث را هم مورد بررسی قرارداده و از کتابهای رجالی زیر، نام برده و از آنها استفاده کرده است: «رجال» و «فهرست» شیخ طوسی، «رجال» کشّی، «رجال» نجاشی، «التحریر الطاووسی»، «خلاصة الأقوال» علاّمه حلّی، حاشیه شهید ثانی بر «خلاصة الأقوال»، حاشیه شیخ محمد بر حاشیه شهید، «نقد الرجال» تفرشی و «رجال وسیط» استرآبادی. <sup>۱</sup> امّا به نظر می‌رسد که ملاّصدرا فقط به دو کتاب اخیر رجوع می‌کرده و از بقیه کتابها توسط این دو کتابْ استفاده کرده است. <sup>۲</sup> واضح است که صدرالمتألهین در علم رجال، فوق‌العاده نبوده و از نسخه خطّی «شرح أصول الکافی» به خطّ مؤلف، بر می‌آید که در آغاز، تصمیم بررسی رجال سند احادیث را نداشته؛ زیرا بحثهای مربوط به سند، در حاشیه نسخه اضافه شده است. <sup>۳</sup> البته ملاّصدرا در چند جا در بحثهای رجالی، اظهار نظر و داوری هم کرده است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص ۳۷.</ref>


در عظمت و ارجمندى اين شرح, كافى است كه بدانيم امام خمينى(ره) در دو كتاب بسيار گرانقدر خود: «اربعين» و «شرح حديث جنود عقل و جهل», متأثر از «شرح أصول الکافی ملاصدرا بوده است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۳۹.</ref>
در عظمت و ارجمندی این شرح، کافی است که بدانیم امام خمینی (ره) در دو کتاب بسیار گرانقدر خود: «اربعین» و «شرح حدیث جنود عقل و جهل»، متأثر از «شرح أصول الکافی ملاصدرا بوده است.<ref>استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۳۹.</ref>


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ ‏۱۶ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۰۹

سؤال

درباره شرح اصول کافی اثر ملاصدرا توضیح دهید.

شرح اصول کافی
اطلاعات کتاب
نویسندهملاصدرا
تاریخ نگارشقرن یازدهم هجری قمری
موضوعپ
زبانعربی
اطلاعات نشر
محل نشرتهران

شرح اصول کافی اثر ملاصدرا که به شیوه ای عرفانی احادیث کتاب اصول کافی را شرح داده است.

معرفی

شرح اصول کافی یکی از آثار دینی اصلی ملاصدرا استو به شیوه ای عرفانی در باب اکثر مضامین اساسی تشیع بحث می‌کند. و شاید مهمترین تفسیری است که تاکنون بر این کتاب نوشته شده است. اگرچه این کتاب اثری حجیم است اما هرگز کامل نشد؛ زیرا شرح این متن تنها تا فصل یازدهم کتاب الحج می‌رسد و بحث به‌طور ناگهانی در وسط یک دستاورد مهم قطع می‌شود.[۱]

این کتاب توسط محمد خواجوی در سال ۱۳۶۶ش چاپ شد.[۲]

تفسیر صدرا بر این کتاب به او در میان فقهای اسلامی و علمای حدیث جایگاه خاصی بخشیده است.[۳]

شرح ملّا صدرا، در کنار دو شرح دیگر، یعنی شرح علّامه مجلسی، معروف به مرآة العقول، و شرح ملّا صالح مازندرانی، معروف به شرح اُصول الکافی، از جمله مهم‌ترین شرح‌های نوشته شده بر کتاب الکافی است. ملّا صدرا، در مقدّمه شرح خود، به بیان ارزش و جایگاه حدیث در میان مسلمانان پرداخته و احادیث الکافی را بهترین احادیث نقل شده از ائمّه علیهم السلام دانسته است. همچنین احادیث این کتاب را صدف‌های دریای حکمت و عرفان دانسته است که وی، عمر خود را صرف تفکّر و تأمّل بر اسرار و معانی آنها کرده؛ ولی به دلیل قصور فکر برخی همعصران خود، نتوانسته این جواهرات را به دیگران، عرضه کند.[۴]

نویسنده

صدرالدین محمد شیرازی(۹۷۹–۱۰۵۰ق) مشهور به ملاصدرا،[۵] فیلسوف،[۶] عارف و بنیانگذار مکتب فلسفی حکمت متعالیه است که به عنوان سومین مکتب مهم فلسفی در جهان اسلام به‌شمار می‌رود.[۷] او نظام فلسفی خود را در مهمترین کتاب خود الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة معروف به اسفار تبیین کرد.[۸]

جایگاه و محتوا

«شرح اصول کافی»، ژرف‌ترین و عمیق‌ترین شرحی است که به قلم حکیم متألّه و فیلسوف ربّانی، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی، تدوین یافته است. اهتمام شارح به جایگاه متن در شرح روایات، به بلندای افق اندیشهٔ وی در زمینهٔ دانش حدیث اشاره دارد. ملاصدرا آنچه از مایه‌ها و ابزار علم در اختیار داشته است برای نقد درونی و بیرونی احادیث به‌کار می‌بندد. او با گردآوری قواعد مرتبط با مباحث ادبی اعم از لغت، اشتقاق، صرف، نحو و علوم بلاغی در فهم ظاهر احادیث کوشیده و با دقت و درایتی مثال‌زدنی در نقد احادیث و شرح و تفسیر آن‌ها به ویژه احادیث غریب و مشکل، سعی وافری مبذول داشته است. به گونه‌ای که تحقیقات وی پیرامون مباحث ادبی، به اثر ماندگار او جایگاهی والا بخشیده است و تسلط وی را در تبیین نکته‌های ادبی و جستارهای بلاغی نمایان می‌کند.[۹]

ژرفای دانش و عمق نگاه ملّاصدرا در زمینه دانش‌های حدیثی، اعم از فقه الحدیث، رجال الحدیث و مصطلحات حدیث نیز شگفت‌آور است. با آن که از این شخصیت نامدار در موضوع شرح روایات، بر حسب اطلاع نگارنده، اثری جز شرح اُصول الکافی به یادگار نمانده، اما همین اثر برای قضاوت درباره دانش حدیثی ملّاصدرا از هر جهت کافی است. در عظمت جایگاه این اثر گرانسنگ و بلندای اندیشه‌های حدیثی صدرالمتألهین همین بس که جامع معقول و منقول، مرحوم علّامه شعرانی در حاشیه خود بر شرح ملّاصالح مازندرانی بر اصول الکافی آنجا که به آخرین حدیثی می‌رسد که ملّاصدرا توفیق شرح آن را داشته است چنین نوشته است: این حدیث، آخرین حدیثی است که صدرالمتألهین شیرازی رحمه الله در اصول الکافی توفیق شرح آن را یافته است. او در این شرح، نوآوری داشته و در تبیین گفتار ائمه علیهم السلام درباره توحید و مسائل اصولی، مباحث برهانی را آورده، نه ادلّه خطابی برای اقناع عوام… و آن که در شرح پیشگام است، بر سایر شارحان برتری دارد؛ چه، تمام آنچه در شرح‌های بعدی آمده، یا از لفظ و عین عبارت و محتوای شرح ملّاصدرا برگرفته اند، یا تنها از معنا و محتوای آن برگرفته و از مطالعه آن شرح، الهام گرفته و مطالبی نزدیک به آن را گفته‌اند. و هیچ‌کس از شارحان پس از این حدیث که شرح تحقیقی ملّاصدرا در آن پایان یافته، شرح ژرف و تحقیقی به سان شرح احادیث پیشین ارائه نکرده‌اند، مگر یاد کرد رخدادهای تاریخی یا تفاسیر لفظی یا به مناسبت نقل یک مطلب.[۱۰]

انتخاب کتاب الکافی ظاهراً بدان دلیل بوده که او این کتاب را بهترین اثر در این موضوع می‌دانسته است؛ زیرا در تمجید از این کتاب چنین آورده است: بهترین احادیث گردآوری شده و گرانبهاترین گفتار گوهر بار که از سوی ائمه علیهم السلام برای ما نقل و روایت شده… روایات کتاب الکافی است که ثقه الاسلام کلینی آن را گردآوری کرده است.[۱۱]

ملّاصدرا برخلاف علّامه مجلسی که متن روایت را در بالای هر صفحه نقل کرده و شرح آن را در پایین صفحه آورده ـ، شرح و تفسیر احادیث را در متن کتاب، پس از نقل متن روایات، جای داده است. او، در ابتدا، سند روایت را به نقل از الکافی ارائه می‌کند و پس از ذکر نام هر راوی، به صورت مزجی، به بحث‌های رجالی درباره وثاقت یا ضعف او پرداخته، آن گاه متن روایت را نقل کرده و در پی آن، روایت را از جهت لغوی و مدلولی شرح داده است. از این جهت، شرح ملّاصدرا به شرح ملّاصالح مازندرانی نزدیک است.[۱۲]

امتیازاتی که می‌توان برای این کتاب برشمرد، به شرح ذیل است:. ارائه بحث‌های مبسوط و دقیق رجالی. یادکرد دانش‌های حدیثی. شرح و بسط کامل روایات. توجه به دیدگاه‌های مختلف. ابهام زدایی. برداشت‌های دقیق.[۱۳]

تیتر

شرح أصول الکافی، شامل: کتاب العقل، کتاب فضل العلم، کتاب التوحید و… تا باب یازدهم (کتاب الحجّة) از «اصول کافی» و جمعاً شامل شرح ۵۰۳ حدیث ۲ است. این کتاب در سال ۱۲۸۲ق، در یک جلد رحلی چاپ سنگی سپس در سه جلد وزیری چاپ حروفی شده است. چاپ دوم آن از حدیث ۳۴۳ تا ۴۲۶ را ندارد.[۱۴]

شرح أصول الکافی که در سال ۱۰۴۴ق، نوشته شده است. ۲ سال وفات ملاّصدرا ۱۰۵۰ق، است؛ بنابراین، مسلّم است که (شرح أصول الکافی), آخرین اثر یا از آخرین آثار ملاّصدراست که آن را در اواخر عمر، یعنی در ۶۵سالگی تألیف کرده و نسبت به دو کتاب عظیم دیگر او ((تفسیر) و (اسفار)), مؤخّر است.[۱۵]

ملاّصدرا برای شرح احادیث اهل بیت(ع), «کافی» را انتخاب کرده است. او در دیباچه (شرح أصول الکافی) می‌گوید: بهترین احادیث و گفتارهایی که از اهل بیت(ع) برای ما روایت شده و درخشنده‌ترین سخنانی که چون مرواریدِ به هم پیوسته از آنان برای ما نقل شده، … احادیث کتاب «کافی»، تألیف امین الاسلام و ثقة الأنام، شیخ عالم، کامل مجتهد، بارع فاخر، محمد بن یعقوب کلینی ـ أعلی اللّه قدره وأنار فی السماء بدره ـ است.[۱۶]

ملاّصدرا در «شرح أصول الکافی»، سند احادیث را هم مورد بررسی قرارداده و از کتابهای رجالی زیر، نام برده و از آنها استفاده کرده است: «رجال» و «فهرست» شیخ طوسی، «رجال» کشّی، «رجال» نجاشی، «التحریر الطاووسی»، «خلاصة الأقوال» علاّمه حلّی، حاشیه شهید ثانی بر «خلاصة الأقوال»، حاشیه شیخ محمد بر حاشیه شهید، «نقد الرجال» تفرشی و «رجال وسیط» استرآبادی. ۱ امّا به نظر می‌رسد که ملاّصدرا فقط به دو کتاب اخیر رجوع می‌کرده و از بقیه کتابها توسط این دو کتابْ استفاده کرده است. ۲ واضح است که صدرالمتألهین در علم رجال، فوق‌العاده نبوده و از نسخه خطّی «شرح أصول الکافی» به خطّ مؤلف، بر می‌آید که در آغاز، تصمیم بررسی رجال سند احادیث را نداشته؛ زیرا بحثهای مربوط به سند، در حاشیه نسخه اضافه شده است. ۳ البته ملاّصدرا در چند جا در بحثهای رجالی، اظهار نظر و داوری هم کرده است.[۱۷]

در عظمت و ارجمندی این شرح، کافی است که بدانیم امام خمینی (ره) در دو کتاب بسیار گرانقدر خود: «اربعین» و «شرح حدیث جنود عقل و جهل»، متأثر از «شرح أصول الکافی ملاصدرا بوده است.[۱۸]

منابع

  1. ↑ نصر، سیدحسین، صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه، ترجمه حسین سوزنچی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهرودی، ۱۳۸۷ش، ص۷۴.
  2. ↑ نصر، سیدحسین، صدرالمتألهین شیرازی و حکمت متعالیه، ترجمه حسین سوزنچی، تهران، دفتر پژوهش و نشر سهرودی، ۱۳۸۷ش، ص۷۵.
  3. ↑ میثمی، سایه، ملاصدرا، ترجمه محمدرضا مرادی طادی، تهران، نشر نامک، ۱۴۰۳ش، ص۲۵.
  4. ↑ «شرح ملّاصدرا بر اُصول الکافی»، حدیث‌نت، بازدید: ۲۷ مرداد ۱۴۰۳.
  5. ↑ کربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، تهران، مینوی خرد، ۱۳۹۲ش، ص۴۲۵.
  6. ↑ زمانیان، محمدتقی، «سیری در افکار ملاصدرا»، دانشکده، شماره ۳، سال اول تابستان ۱۳۵۴ش، ص۱۴۴.
  7. ↑ میثمی، سایه، ملاصدرا، ترجمه محمدرضا مرادی طادی، تهران، نشر نامک، ۱۴۰۳ش، ص۲۰ و ۲۴.
  8. ↑ فنا، فاطمه، «حکمت متعالیه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۳، ذیل مدخل؛ کربن، هانری، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جواد طباطبایی، تهران، مینوی خرد، ۱۳۹۲ش، ص۴۲۵.
  9. ↑ میر احمدی، عبدالله، و مونا امانی‌پور، «گونه‌های تبیین مباحث ادبی در شرح اصول کافی ملاصدرا»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳.
  10. ↑ نصری، علی، «نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.
  11. ↑ نصری، علی، «نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.
  12. ↑ نصری، علی، «نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.
  13. ↑ نصری، علی، «نگاهی به شرح صدر المتألهین بر اصول الکافی»، حدیث نت، بازدید: ۲۶ مرداد ۱۴۰۳ش.
  14. ↑ استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۸.
  15. ↑ استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۱۰.
  16. ↑ استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۱۵.
  17. ↑ استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص ۳۷.
  18. ↑ استادی، رضا، «ده نکته درباره «شرح اصول کافی» ملاّصدرا»، علوم حدیث، شماره ۱۳، پاییز ۱۳۷۸ش، ص۳۹.
مقاله‌های مرتبط
برگرفته از «https://fa.wikipasokh.com/index.php?title=شرح_اصول_کافی_(کتاب)&oldid=71987»