تفسیر القرآن الکریم (مصطفی خمینی): تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) (←معرفی) |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
== معرفی == | == معرفی == | ||
تفسیر قرآن کریم مصطفی خمینی در چهار جلد و زبان عربی نگاشته شده و محصول یکی از تلاش‌های طولانی مفسر است که با مرگ غیر مترقبه او ناتمام ماند و نتوانست جز تفسیر سوره حمد و | تفسیر قرآن کریم مصطفی خمینی در چهار جلد و زبان عربی نگاشته شده و محصول یکی از تلاش‌های طولانی مفسر است که با مرگ غیر مترقبه او ناتمام ماند و نتوانست جز تفسیر سوره حمد و ۴۶ آیه اول آیه از سوره بقره را تفسیر کند. آنچه به عنوان تفسیر القرآن الکریم از این نویسنده در دست است، حاصل تدریس طولانی کتاب در حوزه نجف بوده و تاریخ پایان آن جمادی الاول ۱۳۹۷ق آمده است. نام کتاب از سوی شاگردان وی انتخاب شده است.<ref>خرمشاهی، بهاءالدین، «جایگاه تفسیر آیت الله سید مصطفی خمینی (ره)»، بینات، شماره ۱۵، ۱۳۷۶ش، ص۱۶۵.</ref><ref>ایازی، محمدعلی، «[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n148733/%D8%AD%D8%A7%D8%AC_%D8%A2%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%88%D8%AF آقا مصطفی مفسر برجسته بود/ تفسیر قرآن محصول تلاش‌های طولانی است که با شهادت ایشان ناتمام ماند]»، پرتال امام خمینی، بازدید: ۲ تیر ۱۴۰۳ش.</ref> | ||
این | این تفسیر یکی از نمونه‌های بارز تفسیر جامع و مفصل در دوران معاصر است که به جنبه‌های مختلف تفسیر و استنباط علوم و معارف اسلامی پرداخته است. تفسیر یاد شده در بردارنده علوم گوناگون از صرف، نحو، معانی، بیان، فلسفه، عرفان، فقه، اصول، نجوم، هیئت و مباحث اخلاقی و اجتماعی است.<ref>ایازی، محمدعلی، «تفسیر القرآن الکریم»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۷۳۷.</ref> | ||
== روش تفسیر و ویژگی‌ها == | |||
نویسنده به روش‌های گوناگون به بررسی آیات قرآن پرداخته و جامع بودن و روشمند بودن این تفسیر موجب امتیاز آن از دیگر تفاسیر است. در مجموع، وی از چهار دیدگاه به بررسی آیات پرداخته است: ۱)مباحثی که موضوع آن قرآن است. وی در هر آیه به بحث قرائت آیه می‌پردازد و قرائات گوناگون را نقل میکند، اگر چه با شدت به آن اعتراض میکند. وی علم قرائت را یکی از توطئه‌های سلاطین جور می‌داند که به این وسیله، مسلمین را از دقت در معانی و مقاصد قرآن کریم منحرف کرده‌اند.<ref>ایازی، محمدعلی، «[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n148733/%D8%AD%D8%A7%D8%AC_%D8%A2%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%88%D8%AF آقا مصطفی مفسر برجسته بود/ تفسیر قرآن محصول تلاش‌های طولانی است که با شهادت ایشان ناتمام ماند]»، پرتال امام خمینی، بازدید: ۲ تیر ۱۴۰۳ش.</ref> | نویسنده به روش‌های گوناگون به بررسی آیات قرآن پرداخته و جامع بودن و روشمند بودن این تفسیر موجب امتیاز آن از دیگر تفاسیر است. در مجموع، وی از چهار دیدگاه به بررسی آیات پرداخته است: ۱)مباحثی که موضوع آن قرآن است. وی در هر آیه به بحث قرائت آیه می‌پردازد و قرائات گوناگون را نقل میکند، اگر چه با شدت به آن اعتراض میکند. وی علم قرائت را یکی از توطئه‌های سلاطین جور می‌داند که به این وسیله، مسلمین را از دقت در معانی و مقاصد قرآن کریم منحرف کرده‌اند.<ref>ایازی، محمدعلی، «[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n148733/%D8%AD%D8%A7%D8%AC_%D8%A2%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%88%D8%AF آقا مصطفی مفسر برجسته بود/ تفسیر قرآن محصول تلاش‌های طولانی است که با شهادت ایشان ناتمام ماند]»، پرتال امام خمینی، بازدید: ۲ تیر ۱۴۰۳ش.</ref> | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۴: | ||
نویسنده در راستای هدف والای تفسیر که رسیدن به مقصود قرآن است. رسالت قرآن را که همانا هدایت انسان‌ها است از یاد نبرده و در ذیل همه آیات به موعظه و نصیحت متناسب با آن پرداخته است. به نظر می‌رسد که به عقیده وی تفسیر اگر بخواهد قرآن را به درستی بشناساند، لازم است هدایت اجمالی قرآن را تفصیل داده و خود کتابی هدایتگر باشد. به این دلیل وی در پی معارفی که از آیات به دست می‌آورد. آنچه را در اخلاق و رفتار بشر می‌تواند مؤثر باشد، انتخاب کرده و با شرح و بسط بیشتری - با آگاه کردن خواننده نسبت به آن معارف و ارتباط آن با رفتار فردی و اجتماعی- به تربیت و هدایت می‌پردازد.<ref>ایازی، محمدعلی، «[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n148733/حاج_آقای_مصطفی_خمینی_مفسر_برجسته_قرآن_کریم_بود آقا مصطفی مفسر برجسته بود/ تفسیر قرآن محصول تلاش‌های طولانی است که با شهادت ایشان ناتمام ماند]»، پرتال امام خمینی، بازدید: ۲ تیر ۱۴۰۳ش.</ref> | نویسنده در راستای هدف والای تفسیر که رسیدن به مقصود قرآن است. رسالت قرآن را که همانا هدایت انسان‌ها است از یاد نبرده و در ذیل همه آیات به موعظه و نصیحت متناسب با آن پرداخته است. به نظر می‌رسد که به عقیده وی تفسیر اگر بخواهد قرآن را به درستی بشناساند، لازم است هدایت اجمالی قرآن را تفصیل داده و خود کتابی هدایتگر باشد. به این دلیل وی در پی معارفی که از آیات به دست می‌آورد. آنچه را در اخلاق و رفتار بشر می‌تواند مؤثر باشد، انتخاب کرده و با شرح و بسط بیشتری - با آگاه کردن خواننده نسبت به آن معارف و ارتباط آن با رفتار فردی و اجتماعی- به تربیت و هدایت می‌پردازد.<ref>ایازی، محمدعلی، «[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n148733/حاج_آقای_مصطفی_خمینی_مفسر_برجسته_قرآن_کریم_بود آقا مصطفی مفسر برجسته بود/ تفسیر قرآن محصول تلاش‌های طولانی است که با شهادت ایشان ناتمام ماند]»، پرتال امام خمینی، بازدید: ۲ تیر ۱۴۰۳ش.</ref> | ||
== مؤلف == | |||
مصطفی خمینی، فرزند ارشد امام خمینی در آذر ۱۳۰۹ش در قم متولد شد. او در ۲۷ سالگی به درجه اجتهاد رسید. سیدمصطفی از ابتدای نهضت امام خمینی در ۱۳۴۲ش وارد فعالیت‌های سیاسی شد. سیدمصطفی خمینی در علوم اسلامی جایگاه درخور توجهی داشت و به موازات فراگیری اصول و فقه، به فراگیری فلسفه، حکمت، کلام، عرفان، معانی، بیان، نجوم و هیئت، تاریخ، رجال و درایه و تفسیر نیز پرداخت.<ref>راعی گلوجه، سجاد، «خمینی مصطفی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱۶، ذیل مدخل.</ref> از ویژگی‌های علمی سیدمصطفی، دیدگاه و روحیه نقادانه‌اش در زمینه علوم اسلامی بود. تفسیر القرآن الکریم در چهار جلد، تحریرات فی الاصول و تعلیقات علی الحکمة المتعالیة برخی از آثار وی است. سیدمصطفی در ۴۷ سالگی در اول آبان ۱۳۵۶ در نجف و به‌طور ناگهانی درگذشت و پیکرش، پس از اقامه نماز میت توسط آیت‌اللّه خویی، در مقبره علامه حلّی، داخل حرم امام علی(ع)، به خاک سپرده شد. پزشکان علت وفات را مسمومیت دانستند و برای روشن شدن امر پیشنهاد کالبدشکافی دادند که امام خمینی با آن مخالفت کرد. ساواک و دولت عراق علت مرگ او را بروز سکته قلبی اعلام کردند.<ref>راعی گلوجه، سجاد، «خمینی مصطفی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱۶، ذیل مدخل.</ref> | |||
مفسر در آغاز کتاب به مقدمه‌ای بسیار کوتاه بسنده کرده و در آن فقط به دو بحث اشاره میکند، نخست درباره حقیقت علم تفسیر است که در آن به نکات جالبی اشاره میکند و دوم درباره معنای قرآن و وجه تسمیه قرآن، پس از مقدمه به بحث‌های تفسیری می‌پردازد که در این قسمت مطالب خود را به چند بخش تقسیم میکند، در آغاز، همانند بسیاری از تفاسیر، اطلاعاتی در زمینه سوره می‌دهد. این اطلاعات شامل نام سوره، عدد آیات و کلمات، مکی و مدنی بودن و فضیلت سوره میشود. در بخش دوم به تفسیر آیه یا اجزای آیه و تفسیر واژه‌ها می‌پردازد. در این قسمت است که به شکل گسترده در زمینه رسم‌الخط، لغت‌شناسی، صرف، نحو، قرائت معانی و بلاغت حکمت و فلسفه، فقه، علم حروف و اعداد، علم اسماء و برخی موضوعات دیگر می‌پردازد. همه جنبه‌های کلمه و آیه را وارسی میکند و انصافاً در این زمینه تحقیقات شگرف و قابل توجهی ارائه می‌دهد.<ref>ایازی، محمدعلی، «تفسیر القرآن الکریم»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۷۳۷.</ref> | == محتوا == | ||
مفسر در آغاز کتاب به مقدمه‌ای بسیار کوتاه بسنده کرده و در آن فقط به دو بحث اشاره میکند، نخست درباره حقیقت علم تفسیر است که در آن به نکات جالبی اشاره میکند و دوم درباره معنای قرآن و وجه تسمیه قرآن، پس از مقدمه به بحث‌های تفسیری می‌پردازد که در این قسمت مطالب خود را به چند بخش تقسیم میکند، در آغاز، همانند بسیاری از تفاسیر، اطلاعاتی در زمینه سوره می‌دهد. این اطلاعات شامل نام سوره، عدد آیات و کلمات، مکی و مدنی بودن و فضیلت سوره میشود. در بخش دوم به تفسیر آیه یا اجزای آیه و تفسیر واژه‌ها می‌پردازد. در این قسمت است که به شکل گسترده در زمینه رسم‌الخط، لغت‌شناسی، صرف، نحو، قرائت معانی و بلاغت حکمت و فلسفه، فقه، علم حروف و اعداد، علم اسماء و برخی موضوعات دیگر می‌پردازد. همه جنبه‌های کلمه و آیه را وارسی میکند و انصافاً در این زمینه تحقیقات شگرف و قابل توجهی ارائه می‌دهد.<ref>ایازی، محمدعلی، «تفسیر القرآن الکریم»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۷۳۷.</ref> | |||
این تفسیر | تبویب و تنظیم این تفسیر بسیار روشن است و ذیل سرعنوان های متعدد، بحث های مستقل و در عین حال مربوط به هرگروه از آیات آمده است. در سراسر تفسیر اشعار فارسی از شاعران عارفی چون سنایی، مولوی، حافظ و فروغی بسطامی دیده میشود.<ref>خرمشاهی، بهاءالدین، «جایگاه تفسیر آیت الله سید مصطفی خمینی (ره)»، بینات، شماره ۱۵، ۱۳۷۶ش، ص۱۶۶.</ref> | ||
مصطفی خمینی روش عقلانی و استدلال را تنها در بیان آیه بکار نمی گیرد، بلکه این شیوه را در بحث های ادبی و قرائت و استنباط احکام نیز انجام می دهد.<ref>ایازی، سید محمدعلی، «گرایشهای عقلانی در تفسیر حاج آقا مصطفی خمینی (ره)»، بینات، شماره ۱۵، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۱. </ref> | |||
مصطفی | |||
مؤلف مباحث تفسیری مربوط به هرسوره را در آغاز آن بر سه محور کلی ذسته بندی، تقسیم و بیان میکند.ص۱۲۵. اول: مباحث مربوط به کل سوره، دوم:مطالب در ارتباط با کل آیه، سوم: تفسیر واژه ها و اجزای آیه.ص۱۲۶. یکی از درخشان ترین امتیازات این تفسیر گرامی آن است که مفسر در ذیل تفسیر آیات سرفصلی را تحت عنوان «اخلاق» گشوده است که در آن نکات اخلاقی و دقایق معنوی مستفاد از آیات قرآن کریم بیان گردیده است.ص۱۳۱.<ref>عبداللهیان، محمد، «طرح جامع تفسیری حاج آقا مصطفی خمینی(ره)۱»، بینات، شماره ۵، ۱۳۷۴ش، ص</ref> | |||
== چاپ == | |||
این تفسیر پس از فوت مفسر با تصحیح محمد سجادی اصفهانی توسط وزارت ارشاد اسلامی در سال ۱۳۶۲ش در قطع وزیری به چاپ رسیده است. تصحیح منقح جدیدی از این اثر از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در دست انتشار است.<ref>ایازی، محمدعلی، «تفسیر القرآن الکریم»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۷۳۷.</ref> | |||
نسخه اصل کتاب در ۴ مجلد در گنجینه کتب خطی کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی نگهداری میشود. از این کتاب تاکنون ۳ چاپ منتشر شده است. ولی اضافاتی که نویسنده پس از اتمام مطالب به آن ضمیمه کرده نظم کتاب را مختل کرده است. آخرین چاپ کتاب که در بیستمین سالگرد شهادت وی از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی قدس سره منتشر شده، فاقد اشتباهاتی است که در چاپ‌های قبل از آن مشاهده میشود.<ref>ایازی، محمدعلی، «[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n148733/%D8%AD%D8%A7%D8%AC_%D8%A2%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%88%D8%AF آقا مصطفی مفسر برجسته بود/ تفسیر قرآن محصول تلاش‌های طولانی است که با شهادت ایشان ناتمام ماند]»، پرتال امام خمینی، بازدید: ۲ تیر ۱۴۰۳ش.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۲ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۳۱
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
تفسیر القرآن الکریم از کیست و چه نوع تفسیری می‌باشد؟
| تفسیر القرآن الکریم | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نویسنده | سیدمصطفی خمینی |
| تاریخ نگارش | قرن چهاردهم شمسی |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| زبان | عربی |
تفسیر القرآن الکریم اثر سید مصطفی خمینی …
معرفی
تفسیر قرآن کریم مصطفی خمینی در چهار جلد و زبان عربی نگاشته شده و محصول یکی از تلاش‌های طولانی مفسر است که با مرگ غیر مترقبه او ناتمام ماند و نتوانست جز تفسیر سوره حمد و ۴۶ آیه اول آیه از سوره بقره را تفسیر کند. آنچه به عنوان تفسیر القرآن الکریم از این نویسنده در دست است، حاصل تدریس طولانی کتاب در حوزه نجف بوده و تاریخ پایان آن جمادی الاول ۱۳۹۷ق آمده است. نام کتاب از سوی شاگردان وی انتخاب شده است.[۱][۲]
این تفسیر یکی از نمونه‌های بارز تفسیر جامع و مفصل در دوران معاصر است که به جنبه‌های مختلف تفسیر و استنباط علوم و معارف اسلامی پرداخته است. تفسیر یاد شده در بردارنده علوم گوناگون از صرف، نحو، معانی، بیان، فلسفه، عرفان، فقه، اصول، نجوم، هیئت و مباحث اخلاقی و اجتماعی است.[۳]
روش تفسیر و ویژگی‌ها
نویسنده به روش‌های گوناگون به بررسی آیات قرآن پرداخته و جامع بودن و روشمند بودن این تفسیر موجب امتیاز آن از دیگر تفاسیر است. در مجموع، وی از چهار دیدگاه به بررسی آیات پرداخته است: ۱)مباحثی که موضوع آن قرآن است. وی در هر آیه به بحث قرائت آیه می‌پردازد و قرائات گوناگون را نقل میکند، اگر چه با شدت به آن اعتراض میکند. وی علم قرائت را یکی از توطئه‌های سلاطین جور می‌داند که به این وسیله، مسلمین را از دقت در معانی و مقاصد قرآن کریم منحرف کرده‌اند.[۴]
وی به تاریخ نزول آیات و سوره‌های قرآن پرداخته، مباحثی از علوم قرآن را به دقت بررسی میکند. وی بعضی از مسائل فقهی مربوط به آیات را مانند حرمت مس کلمه الله (ج ۱/۱۳۷) و کلمه الرحمن (ج۱/۲۱۹) و نامگذاری به اسم‌الله (ج۱/۱۴۳) و اسم الرحمان (ج ۱/۲۲۱) و کتابت الرحمن با الف (ج۱/۲۲۳) مورد بررسی قرار داده است. وی مسائل کلامی مهمی مربوط به قرآن را مانند تحدی قرآن (به مبارزه طلبیدن قرآن) و وجوه اعجاز قرآن، با ابتکارهای زیادی تحقیق میکند. وی به احادیثی که در شرح آیات قرآن کریم مربوط میشود اشاره کرده، بعضی از آنها را توضیح می‌دهد. نویسنده با استفاده از قواعدی که در علوم گوناگون به اثبات رسیده است. به آیات قرآن پرداخته و آن را تفسیر میکند. با استفاده از لغت و صرف به شرح کلمات وبا کمک قواعد نحو، معانی و بیان به شرح جملات و با استفاده از علوم کلام، فلسفه، عرفان، فقه، اصول، حروف و اعداد به بیان مقاصد قرآنی می‌پردازد.[۵]
نویسنده در راستای هدف والای تفسیر که رسیدن به مقصود قرآن است. رسالت قرآن را که همانا هدایت انسان‌ها است از یاد نبرده و در ذیل همه آیات به موعظه و نصیحت متناسب با آن پرداخته است. به نظر می‌رسد که به عقیده وی تفسیر اگر بخواهد قرآن را به درستی بشناساند، لازم است هدایت اجمالی قرآن را تفصیل داده و خود کتابی هدایتگر باشد. به این دلیل وی در پی معارفی که از آیات به دست می‌آورد. آنچه را در اخلاق و رفتار بشر می‌تواند مؤثر باشد، انتخاب کرده و با شرح و بسط بیشتری - با آگاه کردن خواننده نسبت به آن معارف و ارتباط آن با رفتار فردی و اجتماعی- به تربیت و هدایت می‌پردازد.[۶]
مؤلف
مصطفی خمینی، فرزند ارشد امام خمینی در آذر ۱۳۰۹ش در قم متولد شد. او در ۲۷ سالگی به درجه اجتهاد رسید. سیدمصطفی از ابتدای نهضت امام خمینی در ۱۳۴۲ش وارد فعالیت‌های سیاسی شد. سیدمصطفی خمینی در علوم اسلامی جایگاه درخور توجهی داشت و به موازات فراگیری اصول و فقه، به فراگیری فلسفه، حکمت، کلام، عرفان، معانی، بیان، نجوم و هیئت، تاریخ، رجال و درایه و تفسیر نیز پرداخت.[۷] از ویژگی‌های علمی سیدمصطفی، دیدگاه و روحیه نقادانه‌اش در زمینه علوم اسلامی بود. تفسیر القرآن الکریم در چهار جلد، تحریرات فی الاصول و تعلیقات علی الحکمة المتعالیة برخی از آثار وی است. سیدمصطفی در ۴۷ سالگی در اول آبان ۱۳۵۶ در نجف و به‌طور ناگهانی درگذشت و پیکرش، پس از اقامه نماز میت توسط آیت‌اللّه خویی، در مقبره علامه حلّی، داخل حرم امام علی(ع)، به خاک سپرده شد. پزشکان علت وفات را مسمومیت دانستند و برای روشن شدن امر پیشنهاد کالبدشکافی دادند که امام خمینی با آن مخالفت کرد. ساواک و دولت عراق علت مرگ او را بروز سکته قلبی اعلام کردند.[۸]
محتوا
مفسر در آغاز کتاب به مقدمه‌ای بسیار کوتاه بسنده کرده و در آن فقط به دو بحث اشاره میکند، نخست درباره حقیقت علم تفسیر است که در آن به نکات جالبی اشاره میکند و دوم درباره معنای قرآن و وجه تسمیه قرآن، پس از مقدمه به بحث‌های تفسیری می‌پردازد که در این قسمت مطالب خود را به چند بخش تقسیم میکند، در آغاز، همانند بسیاری از تفاسیر، اطلاعاتی در زمینه سوره می‌دهد. این اطلاعات شامل نام سوره، عدد آیات و کلمات، مکی و مدنی بودن و فضیلت سوره میشود. در بخش دوم به تفسیر آیه یا اجزای آیه و تفسیر واژه‌ها می‌پردازد. در این قسمت است که به شکل گسترده در زمینه رسم‌الخط، لغت‌شناسی، صرف، نحو، قرائت معانی و بلاغت حکمت و فلسفه، فقه، علم حروف و اعداد، علم اسماء و برخی موضوعات دیگر می‌پردازد. همه جنبه‌های کلمه و آیه را وارسی میکند و انصافاً در این زمینه تحقیقات شگرف و قابل توجهی ارائه می‌دهد.[۹]
تبویب و تنظیم این تفسیر بسیار روشن است و ذیل سرعنوان های متعدد، بحث های مستقل و در عین حال مربوط به هرگروه از آیات آمده است. در سراسر تفسیر اشعار فارسی از شاعران عارفی چون سنایی، مولوی، حافظ و فروغی بسطامی دیده میشود.[۱۰]
مصطفی خمینی روش عقلانی و استدلال را تنها در بیان آیه بکار نمی گیرد، بلکه این شیوه را در بحث های ادبی و قرائت و استنباط احکام نیز انجام می دهد.[۱۱]
مؤلف مباحث تفسیری مربوط به هرسوره را در آغاز آن بر سه محور کلی ذسته بندی، تقسیم و بیان میکند.ص۱۲۵. اول: مباحث مربوط به کل سوره، دوم:مطالب در ارتباط با کل آیه، سوم: تفسیر واژه ها و اجزای آیه.ص۱۲۶. یکی از درخشان ترین امتیازات این تفسیر گرامی آن است که مفسر در ذیل تفسیر آیات سرفصلی را تحت عنوان «اخلاق» گشوده است که در آن نکات اخلاقی و دقایق معنوی مستفاد از آیات قرآن کریم بیان گردیده است.ص۱۳۱.[۱۲]
چاپ
این تفسیر پس از فوت مفسر با تصحیح محمد سجادی اصفهانی توسط وزارت ارشاد اسلامی در سال ۱۳۶۲ش در قطع وزیری به چاپ رسیده است. تصحیح منقح جدیدی از این اثر از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در دست انتشار است.[۱۳]
نسخه اصل کتاب در ۴ مجلد در گنجینه کتب خطی کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی نگهداری میشود. از این کتاب تاکنون ۳ چاپ منتشر شده است. ولی اضافاتی که نویسنده پس از اتمام مطالب به آن ضمیمه کرده نظم کتاب را مختل کرده است. آخرین چاپ کتاب که در بیستمین سالگرد شهادت وی از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی قدس سره منتشر شده، فاقد اشتباهاتی است که در چاپ‌های قبل از آن مشاهده میشود.[۱۴]
منابع
- ↑ خرمشاهی، بهاءالدین، «جایگاه تفسیر آیت الله سید مصطفی خمینی (ره)»، بینات، شماره ۱۵، ۱۳۷۶ش، ص۱۶۵.
- ↑ ایازی، محمدعلی، «آقا مصطفی مفسر برجسته بود/ تفسیر قرآن محصول تلاش‌های طولانی است که با شهادت ایشان ناتمام ماند»، پرتال امام خمینی، بازدید: ۲ تیر ۱۴۰۳ش.
- ↑ ایازی، محمدعلی، «تفسیر القرآن الکریم»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۷۳۷.
- ↑ ایازی، محمدعلی، «آقا مصطفی مفسر برجسته بود/ تفسیر قرآن محصول تلاش‌های طولانی است که با شهادت ایشان ناتمام ماند»، پرتال امام خمینی، بازدید: ۲ تیر ۱۴۰۳ش.
- ↑ ایازی، محمدعلی، «آقا مصطفی مفسر برجسته بود/ تفسیر قرآن محصول تلاش‌های طولانی است که با شهادت ایشان ناتمام ماند»، پرتال امام خمینی، بازدید: ۲ تیر ۱۴۰۳ش.
- ↑ ایازی، محمدعلی، «آقا مصطفی مفسر برجسته بود/ تفسیر قرآن محصول تلاش‌های طولانی است که با شهادت ایشان ناتمام ماند»، پرتال امام خمینی، بازدید: ۲ تیر ۱۴۰۳ش.
- ↑ راعی گلوجه، سجاد، «خمینی مصطفی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱۶، ذیل مدخل.
- ↑ راعی گلوجه، سجاد، «خمینی مصطفی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱۶، ذیل مدخل.
- ↑ ایازی، محمدعلی، «تفسیر القرآن الکریم»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۷۳۷.
- ↑ خرمشاهی، بهاءالدین، «جایگاه تفسیر آیت الله سید مصطفی خمینی (ره)»، بینات، شماره ۱۵، ۱۳۷۶ش، ص۱۶۶.
- ↑ ایازی، سید محمدعلی، «گرایشهای عقلانی در تفسیر حاج آقا مصطفی خمینی (ره)»، بینات، شماره ۱۵، ۱۳۷۶ش، ص۱۱۱.
- ↑ عبداللهیان، محمد، «طرح جامع تفسیری حاج آقا مصطفی خمینی(ره)۱»، بینات، شماره ۵، ۱۳۷۴ش، ص
- ↑ ایازی، محمدعلی، «تفسیر القرآن الکریم»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۱، ص۷۳۷.
- ↑ ایازی، محمدعلی، «آقا مصطفی مفسر برجسته بود/ تفسیر قرآن محصول تلاش‌های طولانی است که با شهادت ایشان ناتمام ماند»، پرتال امام خمینی، بازدید: ۲ تیر ۱۴۰۳ش.