مذهب ابن‌سینا: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
بوعلی سینا شیعه بوده یا سنّی؟ | بوعلی سینا شیعه بوده یا سنّی؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}}'''مذهب ابن‌سینا''' تشیع دانسته شده هرچند برخی او شیعه اسماعیلی یا سنی‌مذهب دانسته‌اند.جایگاه برجسته علمی ابن‌سینا دلیلی بر اهمیت روشن‌شدن گرایش مذهبی او دانسته شده است؛ آنچنان که برای نمونه تک نگاری درباره اثبات تشیع امامی ابن‌سینا در دوره صفویه نگاشته شده است. | ||
از نظر برخی محققان، درباره مذهب ابن‌سینا (۳۷۰-۴۲۸ق)، حکیم همه‌چیزدان ایرانی و یکی از بزرگترین دانشمندان اسلامی، چه در زمان حیات او و چه پس از مرگ او نظرات مختلفی مطرح بوده است. این نظرات به طوری متنوع دانسته شده که برخی او را کافر و برخی مسلمان دانسته‌اند. اعتقاد به کفر ابن‌سینا به دلیل فیلسوف‌بودن او از سوی برخی مطرح شده است؛ قاضی نورالله شوشتری، تراجم‌نگار شیعه، در کتاب مجالس المؤمنین بیشتر معتقدان به کفر ابن‌سینا را فقهای اهل‌سنت و جماعت دانسته است. | |||
برخی محققان برای اثبات تشیع دوازده‌امامی ابن سینا دلایلی ارائه کرده‌اند: از جمله اینکه در آثار ابن سینا مطالبی است که به‌لحاظ ساختار و محتوا با معارف مذهبی شیعی نزدیکی دارد و اینکه ابن سینا در فضایی به‌دنیا آمد و رشد علمی و فرهنگی کرد که از نظر مذهبی غلبه با مذهب تشیع بود و بیشتر حکمای آن زمان به این مذهب گرایش داشتند. | |||
==اختلاف در مذهب ابن‌سینا== | ==اختلاف در مذهب ابن‌سینا== | ||
از نظر برخی محققان، درباره مذهب ابن‌سینا، حکیم همه‌چیزدان ایرانی و یکی از بزرگترین دانشمندان اسلامی، چه در زمان حیات او و چه پس از مرگ او نظرات مختلفی مطرح بوده است.<ref>بهشتی، احمد، «مذهب اعتقادی بوعلی سینا»، در اندیشه‌های فلسفی،سال دوم، شماره ۴، زمستان ۱۳۸۴ش، ص۶.</ref> این نظرات را به طوری متنوع دانسته شده که برخی او را کافر و برخی مسلمان دانسته‌اند.<ref>گیلانی، علی بن فضل‌الله، توفیق التطبیق فی اثبات ان الشیخ الرئیس من الإمامیة الإثناعشریة، تحقیق محمد مصطفی حلمی، قاهره، دار احیاء الکتب العربیة، ۱۳۷۳ق، ص۳.</ref> | از نظر برخی محققان، درباره مذهب ابن‌سینا، حکیم همه‌چیزدان ایرانی و یکی از بزرگترین دانشمندان اسلامی، چه در زمان حیات او و چه پس از مرگ او نظرات مختلفی مطرح بوده است.<ref>بهشتی، احمد، «مذهب اعتقادی بوعلی سینا»، در اندیشه‌های فلسفی،سال دوم، شماره ۴، زمستان ۱۳۸۴ش، ص۶.</ref> این نظرات را به طوری متنوع دانسته شده که برخی او را کافر و برخی مسلمان دانسته‌اند.<ref>گیلانی، علی بن فضل‌الله، توفیق التطبیق فی اثبات ان الشیخ الرئیس من الإمامیة الإثناعشریة، تحقیق محمد مصطفی حلمی، قاهره، دار احیاء الکتب العربیة، ۱۳۷۳ق، ص۳.</ref> | ||
| خط ۲۵: | خط ۳۰: | ||
==دلایل تشیع اسماعیلی== | ==دلایل تشیع اسماعیلی== | ||
برخی برای اثبات اینکه ابن‌سینا شیعه اسماعیلی بوده به وضعیت مذهبی خانواده او اشاره کرده‌اند؛ موضوعی که ابن‌سینا خود در ''رساله سرگذشت'' به آن اشاره کرده است: پدرم دعوت فاطمىها را پذیرفته بود، و اسماعیلى‌مذهب شمرده مى‌‌شد. از عقل و نفس سخن مىگفت، بر آن شیوه که داعیان این مذهب مىگویند و مى‌‌شناسند. برادرم نیز بر این عقیده بود. میان پدر و برادرم در این زمینه بسیار بحث مى‌‌شد. من سخنان آنان را مىشنیدم و مىفهمیدم، ولى بر دلم نمىنشست.<ref>ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، ترجمه رساله اضحویه، ترجمه حسین خدیوجم، تهران، انتشارات اطلاعات، ۱۳۶۴ش، مقدمه مترجم، ص۱۷.</ref> برخی محققان، با تکیه بر قسمت اخیر سخن ابن سینا گفته اند که باطنی‌گرایی بی ضابطه و افراطی در مذهب اسماعیلی نمی توانسته شخصی چون ابن سینا را به خود جذب کند و دلیل سخن او هم ناشی از همین است.<ref>بهشتی، «مذهب اعتقادی بوعلی سینا»، ص۹.</ref> | برخی برای اثبات اینکه ابن‌سینا شیعه اسماعیلی بوده به وضعیت مذهبی خانواده او اشاره کرده‌اند؛ موضوعی که ابن‌سینا خود در ''رساله سرگذشت'' به آن اشاره کرده است: پدرم دعوت فاطمىها را پذیرفته بود، و اسماعیلى‌مذهب شمرده مى‌‌شد. از عقل و نفس سخن مىگفت، بر آن شیوه که داعیان این مذهب مىگویند و مى‌‌شناسند. برادرم نیز بر این عقیده بود. میان پدر و برادرم در این زمینه بسیار بحث مى‌‌شد. من سخنان آنان را مىشنیدم و مىفهمیدم، ولى بر دلم نمىنشست.<ref>ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، ترجمه رساله اضحویه، ترجمه حسین خدیوجم، تهران، انتشارات اطلاعات، ۱۳۶۴ش، مقدمه مترجم، ص۱۷.</ref> برخی محققان، با تکیه بر قسمت اخیر سخن ابن سینا گفته اند که باطنی‌گرایی بی ضابطه و افراطی در مذهب اسماعیلی نمی توانسته شخصی چون ابن سینا را به خود جذب کند و دلیل سخن او هم ناشی از همین است.<ref>بهشتی، «مذهب اعتقادی بوعلی سینا»، ص۹.</ref> از میان تراجم‌نگاران شیعه، سید محسن امین مذهب ابن سینا را تشیع اسماعیلی دانسته است.<ref>امین، سید محسن بن عبدالکریم، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۷۲.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۲۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۱۱
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
بوعلی سینا شیعه بوده یا سنّی؟
مذهب ابن‌سینا تشیع دانسته شده هرچند برخی او شیعه اسماعیلی یا سنی‌مذهب دانسته‌اند.جایگاه برجسته علمی ابن‌سینا دلیلی بر اهمیت روشن‌شدن گرایش مذهبی او دانسته شده است؛ آنچنان که برای نمونه تک نگاری درباره اثبات تشیع امامی ابن‌سینا در دوره صفویه نگاشته شده است.
از نظر برخی محققان، درباره مذهب ابن‌سینا (۳۷۰-۴۲۸ق)، حکیم همه‌چیزدان ایرانی و یکی از بزرگترین دانشمندان اسلامی، چه در زمان حیات او و چه پس از مرگ او نظرات مختلفی مطرح بوده است. این نظرات به طوری متنوع دانسته شده که برخی او را کافر و برخی مسلمان دانسته‌اند. اعتقاد به کفر ابن‌سینا به دلیل فیلسوف‌بودن او از سوی برخی مطرح شده است؛ قاضی نورالله شوشتری، تراجم‌نگار شیعه، در کتاب مجالس المؤمنین بیشتر معتقدان به کفر ابن‌سینا را فقهای اهل‌سنت و جماعت دانسته است.
برخی محققان برای اثبات تشیع دوازده‌امامی ابن سینا دلایلی ارائه کرده‌اند: از جمله اینکه در آثار ابن سینا مطالبی است که به‌لحاظ ساختار و محتوا با معارف مذهبی شیعی نزدیکی دارد و اینکه ابن سینا در فضایی به‌دنیا آمد و رشد علمی و فرهنگی کرد که از نظر مذهبی غلبه با مذهب تشیع بود و بیشتر حکمای آن زمان به این مذهب گرایش داشتند.
اختلاف در مذهب ابن‌سینا
از نظر برخی محققان، درباره مذهب ابن‌سینا، حکیم همه‌چیزدان ایرانی و یکی از بزرگترین دانشمندان اسلامی، چه در زمان حیات او و چه پس از مرگ او نظرات مختلفی مطرح بوده است.[۱] این نظرات را به طوری متنوع دانسته شده که برخی او را کافر و برخی مسلمان دانسته‌اند.[۲]
اعتقاد به کفر ابن‌سینا به دلیل فیلسوف‌بودن او از سوی برخی مطرح شده است؛ قاضی نورالله شوشتری، تراجم‌نگار شیعه، در کتاب مجالس المؤمنین بیشتر معتقدان به کفر ابن‌سینا را فقهای اهل‌سنت و جماعت دانسته است.[۳] اعتقاد به کفر ابن‌سینا در زمان حیات او هم از سوی دشمنانش مطرح می‌شده است؛ آنچنان که گفته شده شیخ در یک رباعی این اتهام را چنین پاسخ داده است:[۴]
| کفر چو منی گزاف و آسان نبود | محکم‌تر از ایمان من ایمان نبود | |
| در دهر چو من یکی و آن هم کافر | پس در همه دهر یک مسلمان نبود | |
برخی محققان معتقدند که اگر، با فرضی ضعیف، از نظر منابع تاریخی نتوان اسلام ابن‌سینا را به‌روشنی اثبات کرد، می‌توان بر اساس جهان‌نگری فلسفی او دین او را به راحتی تشخیص داد؛ زیرا جهان بینی دینی و سیاسی یک فیلسوف نمی تواند از حکمت نظری او جدا باشد. از نظر این محققان، حکمت نظری ابن سینا پیش از آنکه نشان دهد که او فیلسوفی مشائی است نشان می دهد که فیلسوفی مسلمان است که حکمتش بیش از آنکه تحت تأثیر فیلسوفان یونانی باشد تحت تأثیر حکمت دینی اسلامی است.[۵]
گفته شده که در میان اکثریتی که دین ابن‌سینا را اسلام دانسته‌اند، برخی او را سنی مذهب، برخی دیگر شیعه زیدی، عده‌ای شیعه اسماعیلی و گروهی او را شیعه دوازده‌امامی تلقی کرده اند.[۶] جایگاه ابن‌سینا را دلیلی بر اهمیت روشن‌شدن گرایش مذهبی او دانسته شده است؛ آنچنان که کتابی با عنوان توفیق التطبیق فی اثبات أن الشیخ الرئیس من الإمامیة الإثنی عشریة توسط علی بن فضل‌الله گیلانی، از عالمان شیعی دوره صفویه (قرن یازدهم هجری قمری)، در اثبات تشیع امامیه ابن‌سینا نگاشته شده است.[۷]
دلایل تشیع دوازده‌امامی
برخی محققان برای اثبات تشیع دوازده‌امامی ابن سینا دلایلی ارائه کرده اند. عبدالله نعمة(۱۹۲۲-۱۹۹۴م)، عالم و ادیب شیعه لبنانی، در کتاب فلاسفة الشیعة: حیاتهم و آراؤهم تلاش کرده با ذکر دلایلی تشیع ابن‌سینا و تشیع امامی او را اثبات کرده است؛ از جمله:
- نام ابن‌سینا و پدران او نشان می‌دهد که او از خاندانی اصیل و دیرپای در تشیع بوده است؛ سلسله نسب ابن‌سینا اینگونه نقل شده است: ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی.[۸]
- ابن سینا در فضایی به‌دنیا آمد و رشد علمی و فرهنگی کرد که از نظر مذهبی غلبه با مذهب تشیع بود و بیشتر حکمای آن زمان به این مذهب گرایش داشتند.[۹]
- ابن سینا بیشتر در خدمت حکام شیعه، چون آل‌بویه، بود و بیشتر به حضور نزد آنان تمایل داشت. فرار او از سلطان محمود غزنوی، که به ضدیت با تشیع مشهور بود، و حاضرشدن نزد حکام شیعه خود نشان از علاقه مذهبی بین او و حکام شیعه تلقی می‌شود.[۱۰]
- در آثار ابن سینا مطالبی است که به‌لحاظ ساختار و محتوا با معارف مذهبی شیعی نزدیکی دارد. برای نمونه به این عبارت ابن‌سینا در رساله معراج‌نامه استناد شده است: «و براى اين بود كه شريفترين انسان و عزيزترين انبيا و خاتم رسولان(ص) چنين گفت با مركز حكمت و فلک حقيقت و خزينه عقل امير المؤمنين(ع) علی كه يا على: إِذَا تَقَرَّبَ النَّاسُ إِلَى خَالِقِهِمْ بِأَنْوَاعِ الْبِرِّ فَتَقَرَّبْ أَنْتَ إِلَيْهِ بِالْعَقْلِ حَتَّى تَسْبِقَهُمْ و اين چنين خطاب جز ما چنو بزرگى راست نيامدى كه او در ميان خلق آن چنان بود كه معقول در ميان محسوس».[۱۱]
دلایل تشیع اسماعیلی
برخی برای اثبات اینکه ابن‌سینا شیعه اسماعیلی بوده به وضعیت مذهبی خانواده او اشاره کرده‌اند؛ موضوعی که ابن‌سینا خود در رساله سرگذشت به آن اشاره کرده است: پدرم دعوت فاطمىها را پذیرفته بود، و اسماعیلى‌مذهب شمرده مى‌‌شد. از عقل و نفس سخن مىگفت، بر آن شیوه که داعیان این مذهب مىگویند و مى‌‌شناسند. برادرم نیز بر این عقیده بود. میان پدر و برادرم در این زمینه بسیار بحث مى‌‌شد. من سخنان آنان را مىشنیدم و مىفهمیدم، ولى بر دلم نمىنشست.[۱۲] برخی محققان، با تکیه بر قسمت اخیر سخن ابن سینا گفته اند که باطنی‌گرایی بی ضابطه و افراطی در مذهب اسماعیلی نمی توانسته شخصی چون ابن سینا را به خود جذب کند و دلیل سخن او هم ناشی از همین است.[۱۳] از میان تراجم‌نگاران شیعه، سید محسن امین مذهب ابن سینا را تشیع اسماعیلی دانسته است.[۱۴]
منابع
- ↑ بهشتی، احمد، «مذهب اعتقادی بوعلی سینا»، در اندیشه‌های فلسفی،سال دوم، شماره ۴، زمستان ۱۳۸۴ش، ص۶.
- ↑ گیلانی، علی بن فضل‌الله، توفیق التطبیق فی اثبات ان الشیخ الرئیس من الإمامیة الإثناعشریة، تحقیق محمد مصطفی حلمی، قاهره، دار احیاء الکتب العربیة، ۱۳۷۳ق، ص۳.
- ↑ شوشتری، سید نورالله بن شریف‌الدین، مجالس المومنین، تحقیق سید احمد عبدمنافی، تهران، نشر اسلامیه، ۱۳۹۳ش. ج۲، ص۱۸۵.
- ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، قاموس المعارف، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۳۹۱ش، ج۱، ص۲۰۹.
- ↑ بهشتی، «مذهب اعتقادی بوعلی سینا»، ص۷.
- ↑ گیلانی، توفیق التطبیق، ص۳.
- ↑ گیلانی، توفیق التطبیق، مقدمه محقق، ص۱۵-۲۲.
- ↑ نعمة، عبدالله، فلاسفة الشيعة حياتهم و آراؤهم، بیروت، درالفکر اللبنانی، بی‌تا، ص۲۹۷.
- ↑ نعمة، فلاسفة الشيعة، ص۲۹۷.
- ↑ نعمة، فلاسفة الشيعة، ص۲۹۷.
- ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، معراج نامه، تحقیق نجیب مایل هروی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی استان قدس رضوی، ۱۳۶۶ش، ص۹۴.
- ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، ترجمه رساله اضحویه، ترجمه حسین خدیوجم، تهران، انتشارات اطلاعات، ۱۳۶۴ش، مقدمه مترجم، ص۱۷.
- ↑ بهشتی، «مذهب اعتقادی بوعلی سینا»، ص۹.
- ↑ امین، سید محسن بن عبدالکریم، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۷۲.