مقدمه‌ای بر فقه شیعه (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
(اصلاح سؤال)
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
 
(۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
کتاب مقدمه‌ای بر فقه شیعه از کیست و چه محتوایی دارد؟
کتاب مقدمه‌ای بر فقه شیعه اثر کیست و چه محتوایی دارد؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
خط ۲۲: خط ۲۱:
  | طراح جلد              =
  | طراح جلد              =
  | تعداد جلد              =
  | تعداد جلد              =
  | تعداد صفحات          =
  | تعداد صفحات          =۴۴۷
  | قطع                    =
  | قطع                    =
  | مجموعه                =
  | مجموعه                =
  | ترجمه به دیگر زبان‌ها=
  | ترجمه به دیگر زبان‌ها=
  | ناشر                    =آستان قدرس رضوی
  | ناشر                    =بنیاد پژوهش‌های اسلامی، آستان قدرس رضوی
  | محل نشر            =مشهد
  | محل نشر            =مشهد
  | تاریخ نشر            =
  | تاریخ نشر            =
خط ۳۹: خط ۳۸:
  | نسخه الکترونیکی  =
  | نسخه الکترونیکی  =
}}
}}
{{درگاه|حوزه و روحانیت}}'''مقدمه‌ای بر فقه شیعه'''، کتابی از حسین مدرسی طباطبایی است درباره کلیات و ادوار فقه شیعه و منابع و مهمترین آثار آن. این اثر در دو قسمت تدوین شده است. قسمت اول آن ساختمان کلی فقه شیعه را بررسی می کند که رؤوس مطالب فقه و ادوار فقه شیعه از آن جمله است. این قسمت، بخشی کوتاهی از کتاب را شامل می شود. بخش مهم و طولانی کتاب که بیشتر حجم کتاب را دربردارد، قسمت دوم کتاب است که منابع مهم فقه شیعه را معرفی می کند.
{{درگاه|حوزه و روحانیت}}
'''مقدمه‌ای بر فقه شیعه، کلیات و کتابشناسی'''، کتابی از حسین مدرسی طباطبایی است درباره کلیات و ادوار فقه و معرفی منابع مهم [[فقه شیعه]]. این اثر در دو قسمت تدوین شده است. قسمت اول که کوتاه است، ساختمان کلی فقه شیعه از جمله رؤوس مطالب فقه و ادوار فقه شیعه را بررسی می‌کند. بخش طولانی کتاب قسمت دوم آن است که بیشتر حجم کتاب را دربردارد و منابع مهم فقه شیعه را معرفی می‌کند.


این اثر توسط انتشارات آستان قدس رضوی و با ترجمه محمدآصف فکرت منتشر شده است.
این اثر توسط انتشارات آستان قدس رضوی و با ترجمه محمدآصف فکرت منتشر شده است.


== معرفی ==
== معرفی ==
مدرسی طباطبایی درباره انگیزه اصلی نوشتن این کتاب را پر کردن خلاء چشمگیری بیان کرده است که در فرهنگ حقوقی غرب نسبت به نظام حقوقی شیعی وجود داشت.
کتاب مقدمه‌ای بر فقه شیعه اثر سیدحسین مدرسی طباطبایی به زبان انگلیسی نوشته شده است. این کتاب با ترجمه محمدآصف فکرت در سال ۱۳۶۸ش، توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به چاپ رسید.<ref>«[https://noorlib.ir/book/info/513/مقدمه-ای-بر-فقه-شیعه مقدمه‌ای بر فقه شیعه]»، کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.</ref>


پس از پیروزی انقلاب اسلامی إیران که به طرز بی‌سابقه ای أفکار جهانیان به سوی مکتب تشیع و زیر بنای فکری و محتوای فرهنگی آن جلب شد، به خاطر فقدان منابع لازم در زبانهای اروپایی در این زمینه، احساس نیاز مبرم به آثاری از این دست فزونی گرفت. خلأ معلومات در این مورد آن قدر زیاد بود که فی المثل در " کتاب‌شناسی فقه اسلام " که توسط یکی از متخصصان حقوق اسلامی در غرب تدوین شده و مشتمل بر نام و نشان ۳۰۵ منبع از منابع فقهی اسلامی به زبان عربی است، در لیست منابع فقه شیعه اثنا عشری تنها دو کتاب (شرایع الاسلام و مختصر نافع) نام برده شده است. بگذریم که مذهب خوارج اباضی را نیز شاخه ای از تشیع دانسته و آن را ذیل مکاتب فقه شیعه قرار داده‌اند.
این اثر به منظور آشنا ساختن خوانندگان با کلیاتی در باب فقه شیعی تألیف گردیده است. این کتاب در دو بخش است: در بخش نخست توصیفی مختصر از محتوای فقه و اصول فقه شیعی انجام شده، و تحولات آن از نظر تاریخی به اختصار مورد بحث قرار گرفته است. در بخش دوم نام و مشخصات قسمتی از منابع فقهی که مراجعه به آن برای هر تحقیق علمی پیرامون مسائل فقهی لازم است، بیان شده است.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۷.</ref>


این کمبود وخلا نویسنده را که از شیفتگان نظام فقاهت و مکتب حقوقی شیعی است بر آن داشت که به عنوان نخستین گام برای معرفی این نظام پیشرفته و قویم و مستحکم علمی، که از دست‌آوردهای عظیم فکر و اندیشه حقوقی بشری است اثری فشرده در اختیار خوانندگان و علاقمندان مباحث حقوقی قرار دهد، که در آن خطوط اصلی این مکتب نشان داده شده و فهرستی از منابعی که یک پژوهنده آشنا به زبان‌های شرقی می‌تواند از آنها برای یک کار تحقیقی پیرامون این مکتب استفاده کند در دسترس بگذارد. کتاب حاضر محصول آن فکر بود.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۷ و ۸.</ref>
مدرسی طباطبایی انگیزه اصلی نوشتن این کتاب را پر کردن خلاء چشمگیری بیان کرده که در فرهنگ حقوقی غرب نسبت به نظام حقوقی شیعی وجود داشت. او می‌گوید: «خلأ معلومات در این مورد آن قدر زیاد بود که فی المثل در کتاب‌شناسی فقه اسلام که توسط یکی از متخصصان حقوق اسلامی در غرب تدوین شده و مشتمل بر نام و نشان ۳۰۵ منبع از منابع فقهی اسلامی به زبان عربی است، در لیست منابع فقه شیعه اثنا عشری تنها دو کتاب (شرایع الاسلام و مختصر نافع) نام برده شده است.» این کمبود و خلأ نویسنده را بر آن داشت که به عنوان نخستین گام برای معرفی مکتب حقوقی شیعی، اثری فشرده در اختیار خوانندگان و علاقمندان قرار دهد.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۷ و ۸.</ref>


== نویسنده ==
== نویسنده و مترجم ==
سیدحسین مدرسی طباطبایی (متولد 1320 ش در قم) استاد و پژوهشگر علوم اسلامی، پس از تحصیلات جدید به حوزۀ علمیه پیوست. سطوح عالی فقه و اصول را نزد حضرات آیات فاضل لنکرانی، حسین نوری، یوسف صانعی و آیت‌اللّه ‌سلطانی و متون فلسفی را خدمت آقایان ''گیلانی، جوادی آملی، محمد'' شاه‌آبادی و مرحوم مرتضی ''مطهری فراگرفت.'' خارج فقه و اصول را عمدتاً در محضر مرحوم آیت‌اللّه سیدمحمد محقق داماد (یک سال‌) و آیت‌اللّه‌ مرتضی حائری (ده سال‌) شاگردی کرد. همزمان به تدریس متون درسی رایج در حوزه نیز می‌پرداخت که تا سطوح عالی ادامه داد. از سال ‌۱۳۵۵ش به صورت پراکنده از سال ۱۳۵۸ مداوم برای ادامۀ تحصیلات جدید در انگلستان به سر برد. در سال ۱۳۶۱ش دورۀ دکتری خود را در دانشگاه آکسفورد انگلستان به پایان برد و برای تدریس به دانشگاه پرینستون آمریکا دعوت شد که از آن‌ زمان تاکنون در همان جا مقیم و عهده‌دار کرسی Bayard Dodge آن دانشگاه‌ است. او همزمان در دانشکدۀ مطالعات بین‌المللی دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک و در کالج سینت انتونی دانشگاه آکسفورد نیز عهده‌دار کرسی دانشگاه است. همچنین به تناوب در دانشکدۀ ‌حقوق دانشگاه ییل و هاروارد نیز تدریس کرده و مدّت نه سال عضو شورای‌عالی نظارت بر دانشگاه هاروارد بوده‌ است.زمین در فقه اسلامی؛ (دو جلد)، قم در قرن نهم هجری، مکتب در فرآیند تکامل،‌ مقدمه‌ای بر فقه اسلامی، میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری، از آثار اوست.<ref>رهبریان، محمدرضا، «آثار و مقاله‌شناسی دکتر حسین مدرسی طباطبایی»، آیینه پژوهش، شماره ۱۳۹، ۱۳۹۲ش، ص۷۹.</ref>
[[سیدحسین مدرسی طباطبایی]] متولد ۱۳۲۰ش در قم، استاد و پژوهشگر علوم اسلامی است. او سطوح عالی فقه و اصول را نزد برخی مراجع و مدرسان حوزه از جمله [[فاضل لنکرانی]]، حسین نوری، [[یوسف صانعی]] و سلطانی فرا گرفت. وی متون فلسفی را نزد آقایان [[جوادی آملی]]، محمد شاه‌آبادی و [[مرتضی مطهری]] فراگرفت. و نیز درس [[خارج فقه و اصول]] را در نزد آیت‌اللّه سیدمحمد محقق داماد و [[آیت‌اللّه مرتضی حائری]] (ده سال) آموخت.<ref>رهبریان، محمدرضا، «آثار و مقاله‌شناسی دکتر حسین مدرسی طباطبایی»، آیینه پژوهش، شماره ۱۳۹، ۱۳۹۲ش، ص۷۹؛ «[https://clisel.com/writer/%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ سید حسین مدرسی طباطبایی]»، مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ دی ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.</ref>


سید حسین مدرسی در قم به دنیا آمد. پس ازگذراندن تحصیلات جدید، به حوزه علمیه پیوست. سطوح عالی فقه و اصول را نزد آقایان ‌مرحوم فاضل لنکرانی، حسین نوری، یوسف صانعی، و مرحوم آیت‌الله‌سلطانی، ومتون فلسفی را خدمت آقایان محمد محمدی گیلانی، جوادی آملی، محمد شاه‌آبادی، و مرحوم مرتضی مطهری فرا گرفت. خارج فقه و اصول را عمدتاً درمحضر مرحوم آیت‌الله سید محمد محقق داماد (یک سال) و آیت‌الله مرتضی حائری طاب ثراه (ده سال) شاگردی کرد. هم‌زمان به تدریس متون‌درسی رایج در حوزه نیز می‌پرداخت که تا سطوح عالی ادامه داد. از سال۱۳۵۵ متناوباً، و از سال ۱۳۵۸ مستمراً، برای ادامه تحصیلات جدید درانگلستان به سر برد. در سال ۱۳۶۱ دوره دکتری خود را در دانشگاه آکسفورد به پایان برد و برای تدریس به دانشگاه پرینستون آمریکا دعوت شد که از آن‌زمان تا کنون در همان‌جا مقیم و عهده‌دار کرسی Bayard Dodge آن دانشگاه‌است. او هم‌زمان در دانشکده مطالعات بین‌المللی دانشگاه کلمبیا در شهرنیویورک، و در کالج سینت انتونی دانشگاه آکسفورد نیز عهده‌دار کرسی مهدی (کلمبیا) و گلستانه (آکسفورد) است. همچنین به تناوب در دانشکده‌حقوق دانشگاه ییل و هاروارد نیز تدریس کرده و مدّت نه سال عضو شورای‌عالی نظارت بر دانشگاه هاروارد بوده‌است.  از ایام نوجوانی در اواسط دهه چهل به نوشتن مقالات‌اجتماعی و سپس مذهبی در روزنامه‌ها و مجلات مذهبی (مانند مجله مکتب‌اسلام) می‌پرداخت که سپس با پژوهش‌های تاریخی در مجلات ادبی تهران (مانند ماهنامه‌های وحید و بررسی‌های تاریخی) ادامه داد. در سال‌های ۱۳۵۰تا ۱۳۵۵ شماری کتاب در مورد پیشینه تاریخی شهر قم و اسناد تاریخی به‌چاپ رسانید. در بیست و پنج سال اخیر، تحقیقات و نوشته‌های اسلامی او دردو زمینه فقه اسلامی و تاریخ تشیع متمرکز شده  است. موضوعات و مقالات مختلفی که او تاکنون به آن پرداخته است، عبارتند از: علیت نهایی در فلسفه ابن سینا، زنان و روایت احادیث در تاریخ اسلام، مرزهای جامعه شیعی اولیه، تاریخ هستی شناسی، فاطمه زهرا (س) در حافظه جمعی مسلمانان، مکتب یگانگی وجود و چهره هنرمند درجامعه اسلامی.<ref>«[https://clisel.com/writer/%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C/ سید حسین مدرسی طباطبایی]»، مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان های اروپایی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ دی ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.</ref>
مدرسی طباطبایی در سال ۱۳۵۸ش برای ادامه تحصیلات به انگلستان رفت. وی در سال ۱۳۶۱ش دورهٔ دکتری خود را در دانشگاه آکسفورد انگلستان به پایان برد و برای تدریس به دانشگاه پرینستون آمریکا دعوت شد. او همزمان در دانشکدهٔ مطالعات بین‌المللی دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک و در دانشگاه آکسفورد نیز عهده‌دار کرسی دانشگاه است. همچنین به تناوب در دانشکدهٔ حقوق دانشگاه ییل و هاروارد نیز تدریس کرده و مدت نه سال عضو شورای‌ عالی نظارت بر دانشگاه هاروارد بوده است.<ref>رهبریان، محمدرضا، «آثار و مقاله‌شناسی دکتر حسین مدرسی طباطبایی»، آیینه پژوهش، شماره ۱۳۹، ۱۳۹۲ش، ص۷۹؛ «[https://clisel.com/writer/سید-حسین-مدرسی-طباطبایی/ سید حسین مدرسی طباطبایی]»، مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ دی ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.</ref> از آثار چاپ شده او می توان به «زمین در فقه اسلامی» (دو جلد)، «قم در قرن نهم هجری»، «مکتب در فرایند تکامل»، «مقدمه‌ای بر فقه اسلامی»، «میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری»، «برگی از تاریخ قزوین»، «قم نامه»، اشاره  کرد.<ref>«[https://mtif.org/person/37240/دکتر-سید-حسین-مدرسی-طباطبائی دکتر سید حسین مدرسی طباطبائی]»، بنیاد محقق طباطبایی، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.</ref>


برگی از تاریخ قزوین، قم نامه،‌و ... از اثار اوست.<ref>«[https://mtif.org/person/37240/%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%A6%DB%8C دکتر سید حسین مدرسی طباطبائی]»،‌ بنیاد محقق طباطبایی،‌ تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.</ref>  
محمد آصف فکرت (درگذشته ۱۴۰۱ش)، مترجم این کتاب، پژوهشگر، مصحح متون، مترجم و شاعر افغانستانی است.<ref>«[https://www.cgie.org.ir/fa/news/266544/%D8%B4%D8%A8-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%A2%D8%B5%D9%81-%D9%81%DA%A9%D8%B1%D8%AA شب محمد آصف فکرت]»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱ اسفند ۱۴۰۰ش،‌تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.</ref>


== محتوا ==
== محتوا ==
این اثر به منظور آشنا ساختن خوانندگان با كلياتى در باب فقه شيعي تدوين گرديده است. اين نوشته در دو بخش است: در بخش نخست وصفى به اجمال از محتواى فقه و أصول فقه شيعي انجام شده، و تحولات آن از نظر تاريخي به اختصار مورد بحث قرار گرفته است. در بخش دوم نام و مشخصات قسمتى از منابع فقهى كه مراجعه بدان براي هر بررسى و تحقيق علمي پيرامون مسائل فقهى لازم است به دست داده شده است.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۷.</ref>
'''قسمت اول:''' ساختمان کلی فقه شیعه:
 
{{ستون|۲}}
قسمت اول: ساختمان کلی فقه شیعه  
* فصل اول: مکتب فقهی شیعه و مبانی آن
 
* فصل دوم: کلیاتی در باب اصول فقه
* فصل اول: مکتب فقهی شیعه و مبانی آن.
* فصل دوم: کلیاتی در باب أصول فقه
* فصل سوم: رؤوس مطالب فقه
* فصل سوم: رؤوس مطالب فقه
* فصل چهارم: ادوار فقه شیعه.
* فصل چهارم: ادوار فقه شیعه.
{{پایان}}
'''قسمت دوم:''' بخشی از اهمّ منابع فقه:
{{ستون|۲}}
* اهمّ آثار در فقه استدلالی
* چند نمونه از رسائل عملیه
* مآخذ کتاب و مشخصات کتابخانه‌ها و فهارس.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۵.</ref>
{{پایان}}


قسمت دوم: بخشی از اهم منابع فقه  
== قسمت اول کتاب ==
'''فصل اول:''' مؤلف در فصل اول، به مبانی فقهی شیعه می‌پردازد و به اختلاف مبانی فقه شیعه و سنی اشاره دارد که اهل تسنن حدیث نبوی را از صحابه [[پیامبر(ص)|پیامبر<small>(ص)</small>]] اخذ کرده‌اند اما شیعه آن را از سوی خاندان وی به دست آورده‌اند. در کتاب آمده است که مذاهب فقهی اهل‌سنت دنباله‌رو نظرات فقهی چند تن از فقهای مدینه و عراق است، اما مذاهب فقهی شیعی تابع نظرات [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت<small>(ع)</small>]] هستند.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۱۱.</ref>


* اهم آثار در فقه استدلالی
'''فصل دوم:''' مدرسی طباطبایی در این فصل، به تعریف و تبیین مختصر [[اصول فقه]] و ادوار آن می‌پردازد و آثار مهم اصول فقه شیعه را برمی‌شمرد.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۱۴ تا ۱۹.</ref>


* چند نمونه از رسائل عملیه
'''فصل سوم:''' این فصل [[تقسیم‌بندی موضوعی فقه شیعه|رؤوس مطالب فقه]] را دربردارد. مؤلف پس از ذکر عناوینی که برخی فقها مطرح کرده‌اند، شرح فشرده‌ای از محتوای فقه که به ابتکار محقق حلی در کتاب [[شرایع السلام]] است را بیان می‌کند. این بخش شامل عبادات، عقود، ایقاعات و احکام است. نویسنده ذیل هرکدام از این عناوین، مباحث مطرح شده در آن را ذکر می‌کند.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۲۱ تا ۲۸.</ref>


* مآخذ کتاب و مشخصات کتابخانه‌ها و فهارس.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۵.</ref>
'''فصل چهارم:''' این فصل که مفصل‌ترین قسمت اول کتاب است، ادوار فقه شیعه را مورد بحث قرار می‌دهد. نویسنده از شیخ طوسی و محقق حلی و علامه حلی و صاحب مدارک از نامداران ادوار شیعه نام می‌برد که این سازمان حقوقی را تجدید بنا کرده‌اند.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۲۹.</ref> مؤلف ادوار فقه شیعی را در یک تقسیم بر اساس تحولات عمده فقهی به هشت دوره تقسیم می‌کند. در زیر هر یک از این ادوار به اجمال خصوصیات و نام مهمترین دانشمندان تشکیل‌دهنده هر دوره و مهمترین مآخذ فقهی مربوط به آن را ذکر می‌کند.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۳۰.</ref> این هشت دوره فقهی عبارتند از:{{ستون|۲}}
 
# دوره حضور امام
== قسمت اول کتاب ==
# نخستین قرن غیبت
...
# متکلمان
# مکتب شیخ الطائفه
# مکتب شهید اول
# فقه دوره صفوی
# مکتب وحید بهبهانی
# مکتب شیخ انصاری.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۳۰ تا ۶۲.</ref>
{{پایان}}


== قسمت دوم کتاب ==
== قسمت دوم کتاب ==
قسمت دوم کتاب ليست منتخبى است از برخى كتابهاى موجود و قابل دستيابى در زمينه فقه شيعه كه در دو بخش تنظيم شده است: در بخش نخست أهم آثار فقه استدلالي - أعم از متون جامع و تك نگارى‌ها - كه وسيله دانشمندان مشهور شيعي نوشته شده است ذكر مىشود. بيشتر اين دانشمندان كساني هستند كه در مآخذ فقهى به آثار آنان استناد و از آن نقل مىگردد. در مورد دانشمندان قرن دوازدهم به بعد بيشتر رسائل مفردى كه در مسائل مورد اهميت نوشته‌اند ذكر شده، و از ذكر مجامع فقهى بسيار اين دوره‌ها كه فهرست آنها خود كتابي حجيم خواهد شد، جز در مورد برخى آثار أهم خود دارى شده است در بخش دوم تعدادى از رسائل عمليه كه بيشتر به فارسي نوشته شده است به عنوان نمونه ياد مى شود. اين هر دو بخش بر أساس ترتيب تاريخي، با توجه به تاريخ وفات مؤلفان تنظيم گرديده است.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۶۵ و ۶۶.</ref>
قسمت دوم کتاب، لیست منتخبی است از برخی کتاب‌های موجود و قابل دستیابی در زمینه فقه شیعه که در دو بخش تنظیم شده است: در بخش نخست اهم آثار فقه استدلالی که به وسیله عالمان مشهور شیعی نوشته شده است ذکر می‌شود. در بخش دوم تعدادی از رسائل عملیه که بیشتر به فارسی نوشته شده است به عنوان نمونه یاد می‌شود. این هر دو بخش بر اساس ترتیب تاریخی، با توجه به تاریخ وفات مؤلفان تنظیم گردیده است.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۶۵ و ۶۶.</ref>


در این قسمت، نسخه ها و چاپ های ۱۰۷۱ اثر از منابع مهم فقه شیعه معرفی می شود. این منابع از قرن چهارم از شیخ صدوق را شامل می شود تا قرن چهاردهم قمری با امام خمینی پایان می یابد. صدوق، مفید، شریف مرتضی، شیخ طوسی، ابن ادریس، محقق حلی، شهید اول، شهید دوم، مقدس اردبیلی، میرداماد، وحید بهبهانی، صاحب جواهر، سید احمد خوانساری نمونه هایی از این نویسندگان هستند.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۶۷ تا ۳۷۶.</ref>
در قسمت دوم کتاب، نسخه‌ها و چاپ‌های ۱۰۷۱ اثر از منابع مهم فقه شیعه معرفی می‌شود. این منابع از آثار شیخ صدوق در قرن چهارم آغاز می‌شود و با [[امام خمینی]] در قرن چهاردهم قمری پایان می‌یابد. شیخ صدوق، شیخ مفید، شریف مرتضی، شیخ طوسی، [[ابن ادریس حلی|ابن ادریس]]، [[محقق حلی]]، [[شهید اول]]، شهید دوم، [[مقدس اردبیلی]]، میرداماد، [[محمدباقر بهبهانی|وحید بهبهانی]]، صاحب جواهر، [[سید احمد خوانساری]] نمونه‌هایی از نویسندگان این منابع هستند.<ref>مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۶۷ تا ۳۷۶.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =
  | شاخه اصلی =فقه
|شاخه فرعی۱ =
|شاخه فرعی۱ =کتاب‌های فقهی
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =
|شاخه فرعی۳ =
خط ۱۰۰: خط ۱۱۲:
  | تغییر مسیر =شد
  | تغییر مسیر =شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی =
  | بازبینی =شد
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =ج
  | اولویت =ج

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۵۸

سؤال

کتاب مقدمه‌ای بر فقه شیعه اثر کیست و چه محتوایی دارد؟

مقدمه‌ای بر فقه شیعه
مقدمه‌ای بر فقه شیعه (کتاب)
اطلاعات کتاب
نویسندهسیدحسین مدرس طباطبایی
موضوعفقه شیعه
زبانانگلیسی
تعداد صفحات۴۴۷
اطلاعات نشر
ناشربنیاد پژوهش‌های اسلامی، آستان قدرس رضوی
محل نشرمشهد
ترجمه فارسی
مترجممحمد آصف فکرت
درگاه‌ها
حوزه-و-روحانیت.png


مقدمه‌ای بر فقه شیعه، کلیات و کتابشناسی، کتابی از حسین مدرسی طباطبایی است درباره کلیات و ادوار فقه و معرفی منابع مهم فقه شیعه. این اثر در دو قسمت تدوین شده است. قسمت اول که کوتاه است، ساختمان کلی فقه شیعه از جمله رؤوس مطالب فقه و ادوار فقه شیعه را بررسی می‌کند. بخش طولانی کتاب قسمت دوم آن است که بیشتر حجم کتاب را دربردارد و منابع مهم فقه شیعه را معرفی می‌کند.

این اثر توسط انتشارات آستان قدس رضوی و با ترجمه محمدآصف فکرت منتشر شده است.

معرفی

کتاب مقدمه‌ای بر فقه شیعه اثر سیدحسین مدرسی طباطبایی به زبان انگلیسی نوشته شده است. این کتاب با ترجمه محمدآصف فکرت در سال ۱۳۶۸ش، توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی به چاپ رسید.[۱]

این اثر به منظور آشنا ساختن خوانندگان با کلیاتی در باب فقه شیعی تألیف گردیده است. این کتاب در دو بخش است: در بخش نخست توصیفی مختصر از محتوای فقه و اصول فقه شیعی انجام شده، و تحولات آن از نظر تاریخی به اختصار مورد بحث قرار گرفته است. در بخش دوم نام و مشخصات قسمتی از منابع فقهی که مراجعه به آن برای هر تحقیق علمی پیرامون مسائل فقهی لازم است، بیان شده است.[۲]

مدرسی طباطبایی انگیزه اصلی نوشتن این کتاب را پر کردن خلاء چشمگیری بیان کرده که در فرهنگ حقوقی غرب نسبت به نظام حقوقی شیعی وجود داشت. او می‌گوید: «خلأ معلومات در این مورد آن قدر زیاد بود که فی المثل در کتاب‌شناسی فقه اسلام که توسط یکی از متخصصان حقوق اسلامی در غرب تدوین شده و مشتمل بر نام و نشان ۳۰۵ منبع از منابع فقهی اسلامی به زبان عربی است، در لیست منابع فقه شیعه اثنا عشری تنها دو کتاب (شرایع الاسلام و مختصر نافع) نام برده شده است.» این کمبود و خلأ نویسنده را بر آن داشت که به عنوان نخستین گام برای معرفی مکتب حقوقی شیعی، اثری فشرده در اختیار خوانندگان و علاقمندان قرار دهد.[۳]

نویسنده و مترجم

سیدحسین مدرسی طباطبایی متولد ۱۳۲۰ش در قم، استاد و پژوهشگر علوم اسلامی است. او سطوح عالی فقه و اصول را نزد برخی مراجع و مدرسان حوزه از جمله فاضل لنکرانی، حسین نوری، یوسف صانعی و سلطانی فرا گرفت. وی متون فلسفی را نزد آقایان جوادی آملی، محمد شاه‌آبادی و مرتضی مطهری فراگرفت. و نیز درس خارج فقه و اصول را در نزد آیت‌اللّه سیدمحمد محقق داماد و آیت‌اللّه مرتضی حائری (ده سال) آموخت.[۴]

مدرسی طباطبایی در سال ۱۳۵۸ش برای ادامه تحصیلات به انگلستان رفت. وی در سال ۱۳۶۱ش دورهٔ دکتری خود را در دانشگاه آکسفورد انگلستان به پایان برد و برای تدریس به دانشگاه پرینستون آمریکا دعوت شد. او همزمان در دانشکدهٔ مطالعات بین‌المللی دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک و در دانشگاه آکسفورد نیز عهده‌دار کرسی دانشگاه است. همچنین به تناوب در دانشکدهٔ حقوق دانشگاه ییل و هاروارد نیز تدریس کرده و مدت نه سال عضو شورای‌ عالی نظارت بر دانشگاه هاروارد بوده است.[۵] از آثار چاپ شده او می توان به «زمین در فقه اسلامی» (دو جلد)، «قم در قرن نهم هجری»، «مکتب در فرایند تکامل»، «مقدمه‌ای بر فقه اسلامی»، «میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری»، «برگی از تاریخ قزوین»، «قم نامه»، اشاره کرد.[۶]

محمد آصف فکرت (درگذشته ۱۴۰۱ش)، مترجم این کتاب، پژوهشگر، مصحح متون، مترجم و شاعر افغانستانی است.[۷]

محتوا

قسمت اول: ساختمان کلی فقه شیعه:

  • فصل اول: مکتب فقهی شیعه و مبانی آن
  • فصل دوم: کلیاتی در باب اصول فقه
  • فصل سوم: رؤوس مطالب فقه
  • فصل چهارم: ادوار فقه شیعه.

قسمت دوم: بخشی از اهمّ منابع فقه:

  • اهمّ آثار در فقه استدلالی
  • چند نمونه از رسائل عملیه
  • مآخذ کتاب و مشخصات کتابخانه‌ها و فهارس.[۸]


قسمت اول کتاب

فصل اول: مؤلف در فصل اول، به مبانی فقهی شیعه می‌پردازد و به اختلاف مبانی فقه شیعه و سنی اشاره دارد که اهل تسنن حدیث نبوی را از صحابه پیامبر(ص) اخذ کرده‌اند اما شیعه آن را از سوی خاندان وی به دست آورده‌اند. در کتاب آمده است که مذاهب فقهی اهل‌سنت دنباله‌رو نظرات فقهی چند تن از فقهای مدینه و عراق است، اما مذاهب فقهی شیعی تابع نظرات اهل‌بیت(ع) هستند.[۹]

فصل دوم: مدرسی طباطبایی در این فصل، به تعریف و تبیین مختصر اصول فقه و ادوار آن می‌پردازد و آثار مهم اصول فقه شیعه را برمی‌شمرد.[۱۰]

فصل سوم: این فصل رؤوس مطالب فقه را دربردارد. مؤلف پس از ذکر عناوینی که برخی فقها مطرح کرده‌اند، شرح فشرده‌ای از محتوای فقه که به ابتکار محقق حلی در کتاب شرایع السلام است را بیان می‌کند. این بخش شامل عبادات، عقود، ایقاعات و احکام است. نویسنده ذیل هرکدام از این عناوین، مباحث مطرح شده در آن را ذکر می‌کند.[۱۱]

فصل چهارم: این فصل که مفصل‌ترین قسمت اول کتاب است، ادوار فقه شیعه را مورد بحث قرار می‌دهد. نویسنده از شیخ طوسی و محقق حلی و علامه حلی و صاحب مدارک از نامداران ادوار شیعه نام می‌برد که این سازمان حقوقی را تجدید بنا کرده‌اند.[۱۲] مؤلف ادوار فقه شیعی را در یک تقسیم بر اساس تحولات عمده فقهی به هشت دوره تقسیم می‌کند. در زیر هر یک از این ادوار به اجمال خصوصیات و نام مهمترین دانشمندان تشکیل‌دهنده هر دوره و مهمترین مآخذ فقهی مربوط به آن را ذکر می‌کند.[۱۳] این هشت دوره فقهی عبارتند از:

  1. دوره حضور امام
  2. نخستین قرن غیبت
  3. متکلمان
  4. مکتب شیخ الطائفه
  5. مکتب شهید اول
  6. فقه دوره صفوی
  7. مکتب وحید بهبهانی
  8. مکتب شیخ انصاری.[۱۴]


قسمت دوم کتاب

قسمت دوم کتاب، لیست منتخبی است از برخی کتاب‌های موجود و قابل دستیابی در زمینه فقه شیعه که در دو بخش تنظیم شده است: در بخش نخست اهم آثار فقه استدلالی که به وسیله عالمان مشهور شیعی نوشته شده است ذکر می‌شود. در بخش دوم تعدادی از رسائل عملیه که بیشتر به فارسی نوشته شده است به عنوان نمونه یاد می‌شود. این هر دو بخش بر اساس ترتیب تاریخی، با توجه به تاریخ وفات مؤلفان تنظیم گردیده است.[۱۵]

در قسمت دوم کتاب، نسخه‌ها و چاپ‌های ۱۰۷۱ اثر از منابع مهم فقه شیعه معرفی می‌شود. این منابع از آثار شیخ صدوق در قرن چهارم آغاز می‌شود و با امام خمینی در قرن چهاردهم قمری پایان می‌یابد. شیخ صدوق، شیخ مفید، شریف مرتضی، شیخ طوسی، ابن ادریس، محقق حلی، شهید اول، شهید دوم، مقدس اردبیلی، میرداماد، وحید بهبهانی، صاحب جواهر، سید احمد خوانساری نمونه‌هایی از نویسندگان این منابع هستند.[۱۶]

منابع

  1. «مقدمه‌ای بر فقه شیعه»، کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.
  2. مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۷.
  3. مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۷ و ۸.
  4. رهبریان، محمدرضا، «آثار و مقاله‌شناسی دکتر حسین مدرسی طباطبایی»، آیینه پژوهش، شماره ۱۳۹، ۱۳۹۲ش، ص۷۹؛ «سید حسین مدرسی طباطبایی»، مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ دی ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.
  5. رهبریان، محمدرضا، «آثار و مقاله‌شناسی دکتر حسین مدرسی طباطبایی»، آیینه پژوهش، شماره ۱۳۹، ۱۳۹۲ش، ص۷۹؛ «سید حسین مدرسی طباطبایی»، مرکز و کتابخانه مطالعات اسلامی به زبان‌های اروپایی، تاریخ درج مطلب: ۲۱ دی ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.
  6. «دکتر سید حسین مدرسی طباطبائی»، بنیاد محقق طباطبایی، تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.
  7. «شب محمد آصف فکرت»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱ اسفند ۱۴۰۰ش،‌تاریخ بازدید: ۲۳ مهر ۱۴۰۲ش.
  8. مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۵.
  9. مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۱۱.
  10. مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۱۴ تا ۱۹.
  11. مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۲۱ تا ۲۸.
  12. مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۲۹.
  13. مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۳۰.
  14. مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۳۰ تا ۶۲.
  15. مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۶۵ و ۶۶.
  16. مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۶۸ش، ص۶۷ تا ۳۷۶.