فروع دین: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
فروع دین چیست؟ | فروع دین چیست؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}}فروع دین، نماز، روزه، حج، جهاد، خمس، زکات، امر به معروف، نهی از منکر، تولی و تبری را شامل می‌شود. | {{پاسخ}}فروع دین، نماز، روزه، حج، جهاد، خمس، زکات، امر به معروف، نهی از منکر، تولی و تبری را شامل می‌شود. بخشی مهم از مجموعۀ اعمال و رفتار عبادی در فرهنگ اسلامی با عنوان «فروع دین» شناخته شده است. فروع دین ناظر بر جنبه‌های عملی دیانت اسلام است. پايبندى به فروع دين نيز همچون اصول دين واجب است. | ||
== جایگاه == | == جایگاه == | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
== مصادیق فروع دین == | == مصادیق فروع دین == | ||
'''نماز''': در دین اسلام، نخستین و مهم‌ترین وظیفۀ عبادی برای هر فرد مكلف به جای آوردن نماز است كه ۵ نوبت در روز یادآور ایمان و عقیدۀ فرد مسلمان، و وسیله‌ای برای فراهم آوردن نیروهای درونی و معنوی برای اتصال به مبدأ جهان، یعنی خداوند است. | '''نماز''': در دین اسلام، نخستین و مهم‌ترین وظیفۀ عبادی برای هر فرد مكلف به جای آوردن نماز است كه ۵ نوبت در روز یادآور ایمان و عقیدۀ فرد مسلمان، و وسیله‌ای برای فراهم آوردن نیروهای درونی و معنوی برای اتصال به مبدأ جهان، یعنی خداوند است.<ref>جمعی از نویسندگان، «اسلام»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ذیل مدخل.</ref> | ||
'''روزه''': | '''روزه''': از مباحث مهم فقهی درباره یکی از عبادات اسلامی که در آن برای قرب به خدا از انجام دادن برخی کارها مانند خوردن و آشامیدن از اذان صبح تا اذان مغرب پرهیز می شود. این واژه فارسی معادل واژگان عربی «صَوم» و «صِیام» به معنای خودداری کردن از خوردن، نوشیدن، سخن گفتن و آمیزش جنسی است. روزه گرفتن برای پالایش روح و تهذیب نفس در بسیاری از ادیان و آیینهای پیشین مانند آیین مایاها، هندو، بودا، جَین و مانویت رواج داشته است. روزه در اسلام از عبادات مهم است و در احادیث، یکی از پایه های پنج گانة دین اسلام معرفی شده است. در احادیث، آثار و فضائل مادی و معنوی متعددی برای روزه (به ویژه روزه ماه رمضان) برشمرده شده است، همچون، پذیرش اعمال، استجابت دعا، آمرزش گناهان، استحقاق بهشت و نعمتهای اخروی و نجات از عذاب آخرت (سپر آتش)، که توجه ویژة خدا به روزه دار را می رساند. خوابِ روزه دار، عبادت و نفَسهای او تسبیح خداوند و روزه، زکات بدن خوانده شده است.<ref>حسینی آهق، مریم، «روزه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.</ref> | ||
'''حج''': | '''حج''': مراد از حج در متون و منابع اسلامی، از جمله منابع فقهی، عازم شدن به سمت بیت اللّه الحرام به منظور به جا آوردن اعمال و عباداتی ویژه در زمانی خاص است. به تعبیر برخی فقها، اصطلاح فقهیِ حج بر مجموعه اعمالی دلالت دارد که در مکانهایی خاص در مکه انجام می شوند. به مجموع کارهای عبادی آیین حج، مناسک حج می گویند. در قرآن، آیات متعددی درباره حج آمده و حج، تکلیفِ اشخاص مستطیع (آل عمران: ۹۷) و از شعائر بزرگ و شایسته تعظیم (حج: ۳۲) به شمار رفته است.<ref>حسینی آهق، مریم، «حج»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۲، ذیل مدخل.</ref> | ||
'''زکات''': | '''زکات''': | ||
در قرآن كریم به عنوان یكی از نخستین دستورهای دین اسلام، دهها بار در كنار امر به اقامۀ نماز، امر به پرداخت زكات نیز آمده است. زكات چنانكه از معنای لغوی آن برمی‌آید و با اشارات قرآنی نیز تأیید می‌گردد، افزون بر پرداختی مالی، نوعی «تزكیه» و «پاكسازی» باطنی است. از همین روست كه در نخستین برداشتها از آیات قرآنی، زكات همچون دیگر عبادات است كه نیت و قصد تقرب شرط تحقق و صحت آن محسوب می‌گردد. با این حال، زكات افزون بر جنبۀ عبادت فردی آن، از لحاظ اجتماعی به عنوان راهی برای توزیع ثروت و نیز فراهم آوردن اموالی برای صرف در امور عمومی مسلمانان مطرح بوده است. | در قرآن كریم به عنوان یكی از نخستین دستورهای دین اسلام، دهها بار در كنار امر به اقامۀ نماز، امر به پرداخت زكات نیز آمده است. زكات چنانكه از معنای لغوی آن برمی‌آید و با اشارات قرآنی نیز تأیید می‌گردد، افزون بر پرداختی مالی، نوعی «تزكیه» و «پاكسازی» باطنی است. از همین روست كه در نخستین برداشتها از آیات قرآنی، زكات همچون دیگر عبادات است كه نیت و قصد تقرب شرط تحقق و صحت آن محسوب می‌گردد. با این حال، زكات افزون بر جنبۀ عبادت فردی آن، از لحاظ اجتماعی به عنوان راهی برای توزیع ثروت و نیز فراهم آوردن اموالی برای صرف در امور عمومی مسلمانان مطرح بوده است.<ref>جمعی از نویسندگان، «اسلام»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ذیل مدخل.</ref> | ||
'''خمس''': | '''خمس''': | ||
نسخهٔ ۱۲ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۲۵
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
فروع دین چیست؟
فروع دین، نماز، روزه، حج، جهاد، خمس، زکات، امر به معروف، نهی از منکر، تولی و تبری را شامل می‌شود. بخشی مهم از مجموعۀ اعمال و رفتار عبادی در فرهنگ اسلامی با عنوان «فروع دین» شناخته شده است. فروع دین ناظر بر جنبه‌های عملی دیانت اسلام است. پايبندى به فروع دين نيز همچون اصول دين واجب است.
جایگاه
فروع دين، عبارت است از وظايف و آدابى كه شارع مقدس بر مكلفان در مقام عمل و رفتار، وضع و تشريع كرده است. دانستن آن بخش از فروع دين كه مورد نياز و ابتلا مى‌باشد، مانند نماز، روزه، زكات و خمس بر هر مكلفى واجب است.[۱] پايبندى به فروع دين نيز همچون اصول دين واجب است. فروع دين مجموعه‌اى از وظايف و تكاليف عملى است كه پيامبر(ص) براى سعادت دنيوى و اخروى انسان‌ها از وحى برگرفته و ابلاغ كرده است. برخى از فروع دين، رابطه انسان با خدا را در قالب قوانين و احكام بيان مى‌كنند و وظايفى را براى او پيش مى‌كشند؛ وظايفى همچون نماز، روزه و حج. برخى ديگر به وظايفى كه انسان‌ها در برابر يكديگر دارند نظر دارند و روابط انسانى را تنظيم مى‌كنند؛ مانند جهاد، خمس و بيع[۲]
بخشی مهم از مجموعۀ اعمال و رفتار عبادی در فرهنگ اسلامی با عنوان «فروع دین» شناخته شده است. فروع دین ناظر بر جنبه‌های عملی دیانت اسلام است. در آموزش‌های معمول میان شیعۀ امامی در شمارش این فروع نماز، روزه، زكات، خمس، حج، جهاد، امر به معروف، نهی از منكر، تولّی و تبّری جای دارد، اما نزد مذاهب اهل سنت برخی از این فروع چندان توسعه نیافته، و بر آنها تأكید نشده است.[۳]
مصادیق فروع دین
نماز: در دین اسلام، نخستین و مهم‌ترین وظیفۀ عبادی برای هر فرد مكلف به جای آوردن نماز است كه ۵ نوبت در روز یادآور ایمان و عقیدۀ فرد مسلمان، و وسیله‌ای برای فراهم آوردن نیروهای درونی و معنوی برای اتصال به مبدأ جهان، یعنی خداوند است.[۴]
روزه: از مباحث مهم فقهی درباره یکی از عبادات اسلامی که در آن برای قرب به خدا از انجام دادن برخی کارها مانند خوردن و آشامیدن از اذان صبح تا اذان مغرب پرهیز می شود. این واژه فارسی معادل واژگان عربی «صَوم» و «صِیام» به معنای خودداری کردن از خوردن، نوشیدن، سخن گفتن و آمیزش جنسی است. روزه گرفتن برای پالایش روح و تهذیب نفس در بسیاری از ادیان و آیینهای پیشین مانند آیین مایاها، هندو، بودا، جَین و مانویت رواج داشته است. روزه در اسلام از عبادات مهم است و در احادیث، یکی از پایه های پنج گانة دین اسلام معرفی شده است. در احادیث، آثار و فضائل مادی و معنوی متعددی برای روزه (به ویژه روزه ماه رمضان) برشمرده شده است، همچون، پذیرش اعمال، استجابت دعا، آمرزش گناهان، استحقاق بهشت و نعمتهای اخروی و نجات از عذاب آخرت (سپر آتش)، که توجه ویژة خدا به روزه دار را می رساند. خوابِ روزه دار، عبادت و نفَسهای او تسبیح خداوند و روزه، زکات بدن خوانده شده است.[۵]
حج: مراد از حج در متون و منابع اسلامی، از جمله منابع فقهی، عازم شدن به سمت بیت اللّه الحرام به منظور به جا آوردن اعمال و عباداتی ویژه در زمانی خاص است. به تعبیر برخی فقها، اصطلاح فقهیِ حج بر مجموعه اعمالی دلالت دارد که در مکانهایی خاص در مکه انجام می شوند. به مجموع کارهای عبادی آیین حج، مناسک حج می گویند. در قرآن، آیات متعددی درباره حج آمده و حج، تکلیفِ اشخاص مستطیع (آل عمران: ۹۷) و از شعائر بزرگ و شایسته تعظیم (حج: ۳۲) به شمار رفته است.[۶]
زکات: در قرآن كریم به عنوان یكی از نخستین دستورهای دین اسلام، دهها بار در كنار امر به اقامۀ نماز، امر به پرداخت زكات نیز آمده است. زكات چنانكه از معنای لغوی آن برمی‌آید و با اشارات قرآنی نیز تأیید می‌گردد، افزون بر پرداختی مالی، نوعی «تزكیه» و «پاكسازی» باطنی است. از همین روست كه در نخستین برداشتها از آیات قرآنی، زكات همچون دیگر عبادات است كه نیت و قصد تقرب شرط تحقق و صحت آن محسوب می‌گردد. با این حال، زكات افزون بر جنبۀ عبادت فردی آن، از لحاظ اجتماعی به عنوان راهی برای توزیع ثروت و نیز فراهم آوردن اموالی برای صرف در امور عمومی مسلمانان مطرح بوده است.[۷]
خمس: در قرآن كریم از خمس - مالیاتی دیگر - سخن رفته (مائده/ ۸/ ۴۱) كه به غنایم تعلق می‌گیرد و در فقه اهل سنت، بر تعلق این مالیات یك‌پنجم بر غنایم جنگی و برخی موارد محدود دیگر، اقتصار شده است. بر عكس در فقه امامیه، غنیمت یاد شده در آیه بر پایۀ منابع روایی بسیار توسعه داده شده، و موضوعاتی متعدد را دربر گرفته است. مهم‌ترین این موضوعات «منفعت كسب» است كه خمس را به عنوان یك مالیات عمومی در تمامی زمانها و مكانها مطرح ساخته، و در زندگی روزمرۀ مردم جاری ساخته است؛ بدین معنا كه هر مكلف باید درآمد حاصل از كسب خود را در ظرف یك سال مالی محاسبه كند و از آنچه زاید بر مصرف سالیانه، برجای می‌ماند، یك پنجم را به عنوان خمس پرداخت نماید. [۸]
جهاد:
جِهاد، جنگ مشروع در راه خدا و عنوان یکی از ابواب فقه اسلامی است. مهم ترین مفهوم اصطلاحی این واژه در متون دینی، همانند کاربرد عام آن، گونه ای خاص از تلاش است یعنی مبارزه کردن در راه خدا با جان ، مال و داراییهای دیگر خود با هدف گسترش اسلام یا دفاع از آن.[۹]
امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکَر، دو اصطلاح كه در تفاسیر قدیم كلام الٰهی، به امر به تبعیت از حضرت محمد(ص) و دین اسلام، و نهی از كفر به خداوند و تكذیب رسول خدا(ص) و دین او تبیین شده است. می‌توان گفت كه امر به معروف كنشی است برای تحقق آنچه مطابق تعالیم دین و عرف دینداری آشنا و پسندیده است و نهی از منکر واكنشی است برای نابود ساختن آنچه ناآشنا و نک‍وهیده است.[۱۰]
تولی و تبری
دو اصل مهم«تولی» به معنی دوست داشتن دوستان خدا و حامیان عدالت، و«تبری» به معنی بیزاری از ستمگران و دشمنان خدا، اهمیت بسیاری دارد و باعث می شود طرفداران عدالت، علیه ستمگران متحد شوند و ظلم از جامعه ریشه کن شود.[۱۱] تبرّی یعنی پیوند دوستی با دوستان خدا برقرار كردن و پیوند بیزاری با دشمنان خدا برقرار كردن.[۱۲] تولّی و تبرّء، در آیات متعددی از قرآن کریم به‌کار رفته، و از آنجا وارد حوزۀ فقه و کلام شده است. در این دسته از آیات، از تولّای شیطان، کافران، غیرمؤمنان، آنان که مغضوب خدایند، و کسانی که بر سر دین با مؤمنان می‌جنگند، نهی، و به تولّای خداوند و پیامبر(ص) و مؤمنان توصیه شده است.[۱۳]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ فرهنگ فقه فارسي، زير نظر محمود هاشمى شاهرودى، قم، موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۶۷۹.
- ↑ خطيبي کوشکک، محمد و همکاران، فرهنگ شیعه، قم، زمزم هدایت، ۱۳۸۶ش، ص۳۵۹.
- ↑ جمعی از نویسندگان، «اسلام»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ذیل مدخل.
- ↑ جمعی از نویسندگان، «اسلام»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ذیل مدخل.
- ↑ حسینی آهق، مریم، «روزه»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ذیل مدخل.
- ↑ حسینی آهق، مریم، «حج»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۲، ذیل مدخل.
- ↑ جمعی از نویسندگان، «اسلام»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ذیل مدخل.
- ↑ جمعی از نویسندگان، «اسلام»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ذیل مدخل.
- ↑ صرّامی، سیف‌اللّه، و سعید عدالت‌نژاد، «جهاد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۱، ذیل مدخل.
- ↑ جابری‌زاده، عبدالامیر، «امر به معروف و نهی از منکر»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، ذیل مدخل.
- ↑ «مفهوم تولّی و تبرّی»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، انتشار: ۲۱ آبان ۱۴۰۲ش.
- ↑ «تولّی و تبرّی»، پایگاه جامع استاد شهید مرتضی مطهری، انتشار: ۲۱ آبان ۱۴۰۲ش.
- ↑ جابری، امیر، «تولا و تبرا»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۶، ذیل مدخل.