تحدی قرآن

سؤال

تحدّی قرآن به چه معناست؟

کلیات

پیامبران راستین می‌بایست نشانه‌ای همراه داشته باشند که علامت امتیاز آنان از مدعیان دروغگو و سند حقانیّت آن‌ها باشد. روی این اصل لازم است هر پیامبری معجزه‌ای بیاورد که گواه صدق رسالتش گردد. پیامبری که دارای معجزه است، لازم است مردم را به مقابله به مثل دعوت کند. او باید علامت و نشانه درستی گفتار خود را معجزه خویش معرفی کند تا اگر دیگران می‌توانند همانند آن را بیاورند. این کار را در اصطلاح تحدّی گویند.

قرآن به عنوان معجزه پیامبر اسلام(ص) بارها در سوره‌های مختلف دعوت به مقابله به مثل نموده است. آنچه در تحدّی مطرح است آن است که خداوند در قرآن خطاب به پیامبر می‌فرماید: «به آنان بگو اگر این قرآن افترایی است که من به خدا بسته‌ام و کلامی است که خود من آن را ساخته و پرداخته‌ام و چیزی است که می‌شود غیر من نیز مثل آن را ساخته و پرداخته کند، در صورتی که در این گفتار خود صادق می‌شود غیر من نیز مثل آن را ساخته و پرداخته کند، در صورتی که در این گفتار خود صادق و جدّی هستید ده سوره مثل آن را بیاورید و اگر به تنهایی نتوانستید از کسانی دیگر از قبیل خدایان خود که گمان می‌کنید معبود شما هستند و در هنگام حاجت به آن‌ها متوسّل می‌شوید استعانت بجوئید. /

تحدی مشتمل بر قیاس و برهان است آن هم قیاس استثنائی. بدین گونه که اگر این کتاب، کلام‌الله نباشد پس کلامی بشری است و اگر بشری باشد پس شما هم که بشر هستید باید بتوانید مثل آن را بیاورید و چون تالی باطل است (یعنی شما نمی‌توانید و نتوانستید مثل آن را بیاورید). پس مقدم نیز باطل است (یعنی کلام، کلام‌الله است نه حرف بشر) پس قیاس تحدّی مشتمل بر قاعده تماثل است؛ یعنی اگر کاری را بشر توانست انجام دهد دیگر همنوعان او نیز می‌توانند مماثل آن را انجام دهند و اگر این کتاب (قرآن) را بشر آورده است پس شما هم که بشر هستید باید بتوانید کتابی مانند آن و معجزه‌ای چون آن بیاورید.

معنای تحدی

...

آیات تحدی

قرآن کریم، در پنج آیه، تحدّی کرده است. جز یکی از این آیات، بقیه خطاب با معاندان ومنکران وحی و نبوّت است. این آیات را به ترتیب نزول، مرور می‌کنیم:

(قل لئن اجتمعت الانس و الجنّ علی أن یأتوا بمثل هذا القرآن لایأتون بمثله ولوکان بعضهم لبعض ظهیراً) اسراء / ۸۸ ترتیب نزول:۵۰

بگو: اگر آدمیان و پریان فراهم آیند تا مانند این قرآن را بیارند، هرگز مانند آن را نیارند، هرچند بعضی از آنان یار و هم پشت بعضی باشند.

(ام یقولون افتریه قل فأتوا بسورة مثله وادعوا من استطعتم من دون اللّه ان کنتم صادقین) یونس / ۳۸ ترتیب نزول:۵۱

بلکه می‌گویند: آن را خود بافته است، بگو: اگر راستگویید، پس سوره ای مانند آن بیاورید وهرکه را جز خدا توانید، [به یاری]بخوانید.

(ام یقولون افتریه قل فأتوا بعشر سور مثله مفتریات وادعوا من استطعتم من دون اللّه ان کنتم صادقین) هود / ۱۳ ترتیب نزول: ۵۲

بلکه می‌گویند: آن را خود بافته است، بگو: اگر راستگویید، شماهم ده سوره بربافته مانند این بیاورید وهرکه را جز خدا توانید، [به یاری] بخوانید.

(ام یقولون تقوّله بل لایؤمنون. فلیأتوا بحدیث مثله ان کانوا صادقین)

طور / ۳۳–۳۴ ترتیب نزول: ۷۶

بلکه می‌گویند: آن را از خود فرابافته است، [نه چنین است] بلکه [به سبب گردنکشی و حسد] ایمان نمی‌آورند. پس سخنی مانند آن بیاورند اگر راستگویند.

(وان کنتم فی ریب ممّا نزّلنا علی عبدنا فأتوا بسورة من مثله وادعوا شهدائکم من دون اللّه ان کنتم صادقین. فان لم تفعلوا و لن تفعلوا فاتّقوا النّار آلتی وقودها الناس و الحجارة اعدّت للکافرین) بقره /۲۳–۲۴ ترتیب نزول: ۸۷

واگر درباره آنچه بر بنده خویش فرو فرستادیم در شک وگمانید، سوره ای مانند آن بیاورید و بجز خدا گواهان [و یاران] خود را بخوانید اگر راستگویید و اگر نکردید و هرگز نتوانید کرد، پس از آتشی که هیمه اش آدمیان و سنگهاست و برای کافران آماده شده، بپرهیزید.

مفهوم

..

اعجاز

مهم‌ترین دلیل بر اعجاز قرآن کریم، تحدّی (مبارزه طلبی) است؛ یعنی قرآن کریم از همگان دعوت کرده است، اگر توانایی دارند، کلامی مانند آن بیاورند.

تیتر

قرآن کریم، در پنج سوره مکی ومدنی، منکران رسالت و حقانیت قرآن را به آوردن مانندی برای این کتاب وحیانی، تحدّی کرده است. به رغم وحدت سیاق، گاهی به مجموعه قرآن، زمانی به ده سوره، یک سوره ویا حتی به کلامی چون قرآن، تحدّی صورت پذیرفته است. در پنج آیه، مستقیم و یا غیرمستقیم تحدّی کرده است. با وجود مشابهت مضمون آیات تحدّی، که از اواخر دوران مکه تا اوایل دوران هجرت نازل شده است، بین آنها تفاوتهایی نیز دیده می‌شود. گاهی به مجموعه قرآن تحدّی شده است، زمانی به ده سوره، جایی به یک سوره و درآیه ای به سخنی مانند قرآن. تحدّی در لغت، به معنی: منازعه درکاری برای غلبه بردیگران است ۵و نیز: از کسی خواستن تا درکاری با تو برابری کند، تا عجز او آشکار شود. ۶ درعرف مسلمانان، تحدّی به امر خداوند با مخالفان ومنکران وحی و نبوّت اطلاق می‌شود که مفاد آن، درخواست هماوردی با کلام وحیانی قرآن است، چرا که معاندان می‌گفتند:

(لو نشاء لقلنا مثل هذا ان هذا الاّ اساطیر الاوّلین) انفال/۳۱

یا اظهار می‌کردند:

(ان هذا الاّ قول البشر) مدثر/ ۲۵

و (انّما یعلّمه بشر) نحل/ ۱۰۳

و قرآن آنان را به تحدّی در سخن فراخواند. بعضی اظهار تحدّی را برای اثبات اعجاز و نبوّت لازم می‌دانند.

تیتر

تَحَدّی، اصطلاحی در علوم قرآنی و کلام اسلامی، به معنای هماورد جویی قرآن کریم، یا در تعریف گسترده‌تر آن، هماورد جویی هر پیامبر آورندهٔ معجزه با هدف اثبات عجز مخالفان. این اصطلاح که بر تبیین ویژه‌ای از هماوردجویی قرآن کریم استوار است، نخستین بار در نوشته‌های کلامی سدهٔ ۳ق/ ۹م رواج یافت. برپایهٔ تبیین یاد شده که خود پیشینه‌ای‌کهن دارد، قرآن کریم در زیبایی ادبی و جنبه‌های هنری با مخالفان هماوردجویی کرده، و رقیبی نیافته است.

مطالعه بیشتر

• ...