تبلیغ دین در قرآن

سؤال

با استناد به کدام آیات باید برای دین تبلیغ کنیم؟

قرآن واژه «بلغ» و مشتقّات آنرا بیش از بیست بار به كار برده است که اهمیت تبلیغ را می‌رساند.

آیاتی از قرآن لازم بودن تبلیغ دین را ثابت می‌کند از جمله: تبلیغ وظیفه پیامبران الهی؛ زنده كردن جامعه هدف تبلیغ دین الهی؛ شکیبایی در تبلیغ دین؛ مامور بودن پیامبران به دعوت جامعه؛ واجب بودن تحصيل براي تبليغ.

عناوين ديگرى مانند: هدايت، دعوت، موعظه، تبشير، تخويف، اِنذار، امر به معروف و نهى از منكر، لزوم تبلیغ دین را می‌رساند.

تبلیغ مهم‌ترين وظيفه انبياى الهى

رساندن پيام‌هاى خداوند مهربان به انديشه و دل مردم، مهم‌ترين وظيفه انبياى الهى و ادامه دهندگان راه آنان است:

﴿وَ أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ احْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّما عَلى‏ رَسُولِنَا الْبَلاغُ‏ الْمُبينُ؛ اطاعت خدا و اطاعت پيامبر كنيد! و (از مخالفت فرمان او) بترسيد! و اگر روى برگردانيد، (مستحق مجازات خواهيد بود؛ و) بدانيد بر پيامبر ما، جز ابلاغ آشكار، چيز ديگرى نيست﴾(مائده:۹۲) ﴿هُوَ الَّذي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولاً مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَه وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفي‏ ضَلالٍ مُبينٍ؛ و كسى است كه در ميان جمعيت درس نخوانده رسولى از خودشان برانگيخت كه آياتش را بر آنها مى‏خواند و آنها را تزكيه مى‏كند و به آنان كتاب و حكمت مى‏آموزد هر چند پيش از آن در گمراهى آشكارى بودند!﴾(جمعه:۲)

تبلیغ یکی از وظایف اصلی پیامبران الهی است و قرآن بارها به این نکته تاکید کرده است.

زنده كردن جامعه هدف تبلیغ دین الهی

خداوند متعال هدف تبلیغ و دعوت پیامبران را احیاء مردمان دانسته است: ﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اسْتَجيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْييكُمْ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! دعوت خدا و پيامبر را اجابت كنيد هنگامى كه شما را به سوى چيزى مى‏خواند كه شما را حيات مى‏بخشد!﴾(انفال:۲۴)

دعوت اسلام، دعوت به سوى حيات و زندگى است حيات معنوى، حيات مادى، حيات فرهنگى، حيات اقتصادى، حيات سياسى بمعناى واقعى، حيات اخلاقى و اجتماعى، و بالآخره حيات و زندگى در تمام زمينه‏ها. اين تعبير كوتاه‏ترين و جامع‏ترين تعبيرى است كه در باره اسلام و آئين حق آمده است اگر كسى بپرسد اسلام هدفش چيست؟ و چه چيز مى‏‌تواند به ما بدهد؟ در يك جمله كوتاه مى‏‌گویيم هدفش حيات در تمام زمينه‏‌هاست. قرآن زنده شدن یک نفر را معادل زنده شدن همه مردم معرفی می‏کند:﴿وَ مَنْ أَحْياها فَكَأَنَّما أَحْيَا النَّاسَ جَميعاً؛ و هر كس، انسانى را از مرگ رهايى بخشد، چنان است كه گويى همه مردم را زنده كرده است.﴾(مائده:۳۲)

شکیبایی در تبلیغ دین

وجوب استقامت در راه تبليغ دين و انجام دادن رسالت دينى از جمله وظایف پیامبران است: ﴿فَلِذلِكَ فَادْعُ وَ اسْتَقِمْ كَما أُمِرْتَ؛ پس به همين خاطر تو نيز آنان را به سوى اين آيين واحد الهى دعوت كن و آن چنان كه مأمور شده‏اى استقامت نما.﴾(شوری:۱۵) اين است راز كنار يكديگر آمدن «صبر» و «حق»: ﴿وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ﴾(عصر:۳) بدون صبر، حق نمى‏تواند پا بر جاى بماند.

مامور بودن پیامبران به دعوت جامعه

پیامبران ماموریت داشتند تبليغ دين را در پرتو حكمت، موعظه حسنه و جدال احسن به سرانجام برسانند: ﴿ادْعُ إِلى‏ سَبيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَه وَ الْمَوْعِظَه الْحَسَنَه وَ جادِلْهُمْ بِالَّتي‏ هِيَ أَحْسَنُ ُ؛ با حكمت و اندرز نيكو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشى كه نيكوتر است، استدلال و مناظره كن﴾(نحل:۱۲۵)

واجب بودن تحصيل براي تبليغ

تحصیل معارف الهی یکی از وظایف مومنان است: ﴿وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّه فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَه مِنْهُمْ طائِفَه لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ؛ شايسته نيست مؤمنان همگى (بسوى ميدان جهاد) كوچ كنند؛ چرا از هر گروهى از آنان، طايفه‏اى كوچ نمى‏كند (و طايفه‏اى در مدينه بماند)، تا در دين (و معارف و احكام اسلام) آگاهى يابند و به هنگام بازگشت بسوى قوم خود، آنها را بيم دهند؟! شايد (از مخالفت فرمان پروردگار) بترسند، و خوددارى كنند.﴾(توبه:۱۲۲)

مومنان وظیفه دارند در هر عصری جامعه را به خوبی‌ها دعوت کنند، از زشتی‌ها بازدارند: ﴿وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّه يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ بايد از ميان شما، جمعى دعوت به نيكى، و امر به معروف و نهى از منكر كنند! و آنها همان رستگارانند.﴾(آل عمران:۱۰۴)