عقاید و احکام اختصاصی آیین شینتو

سؤال

عقاید و احکامی را که اختصاص به آیین شینتو دارد بیان کنید؟

شینتو قدیمی‌ترین آئین در کشور ژاپن است که تا امروز پابرجا مانده و رفتار آنها عمدتاً بر حول سه محور است: ۱. پرستش امپراتور (خدایان ژاپنی‌ها). ۲. پرستش نیاکان عشیره. ۳. پرستش اجداد خانواده. آئین شینتو از بهشت یا جهنم و نیز مسائل عقلی و استدلالی صحبت نمی‌کند بلکه فقط مؤمنان را موظف می‌کند که گه گاهی به زیارت جاهای متبرک بشتابند و با زهد و تقوی به گذشته و نیاکان و امپراتور حرمت گذارند. این آئین کتاب آسمانی ندارد چرا که یک آئین بشری است و فرهنگ ابتدائی ژاپنی‌های اولیه بود که بر اثر گذشت زمان به تدریج قدرت گرفت و به شکل آئین درآمد. با این حال چند کتاب در آئین شینتو مقدس است:

دین شینتو خدایان بیشماری داشته و خدای واحدی ندارد. برای همین این آیین را «راه خدایان» یا «طریق روان‌های پاک» نامگذاری کرده‌اند. در آئین شینتو عالم فیزیکی را سه بخش می‌دانستند: آسمان اثیری در بالا، جهان در سطح زمین و مناطق پست سایه گون در بطن خاک، در این عالم خدایان بیشماری بودند که همه را با هم، «کامی» می‌نامیدند که در لغت به معنای «بالا» یا «مهتر» است.

عقاید

موتوئوری نوری ناگا، دانشمند نام‌آور آیین شین تو، کامی را اینگونه تعریف می‌کند: اصطلاح کامی به خدایان گوناگون آسمان و زمین که ذکرشان در گزارش‌های باستانی آمده است، و نیز به ارواح آنها (میتاما)، که ساکن ایزدکده‌هایی که آنها را در آنجا می‌پرستیدند اطلاق می‌شود. دیگر نه فقط انسان‌ها بلکه پرندگان، چهار پایان، درختان، دریاها، کوه‌ها و همه چیزهای دیگر که به خاطر نیروهای فوق‌العاده و برجسته ای که دارند، و هراس‌انگیز و شایسته احترام اند، نیز کامی خوانده می‌شوند. هم چنین فرزند خورشید نیز پرستش می‌شود. ربّ النوع خورشید که طبق افسانه ای خود بوجود آمده است، حکومت ژاپن را در اختیار فرزندش که همان «میکادو» باشد، قرار داد. اصطلاح میکادو در فرهنگ ژاپنی به فرمانروایان و امپراتور اطلاق می‌شود؛ بنابراین میکادو فرزند خدای خورشید است و پرستش وی تا جنگ جهانی دوم متداول بود تا اینکه «هیروهیتو» امپراتور سابق ژاپن در سال ۱۹۴۷ میلادی الوهیت یعنی جنبه خدایی خود را لغو کرد و حاکمیت ملی را به رسمیت شناخت.

بنابر تحقیقات انجام شده، بنیانگذار آیین شین تو معلوم نیست و احتمالاً از چین و هند و دیگر عقاید و اقوام ابتدایی اقتباس شده است؛ بنابراین معلوم می‌شود که آیین شینتو پیامبری نداشته است و فرقه‌های مختلف آن هم که بیش از ۸۰۰ فرقه می‌باشد، پیامبر به آن معنا که در ادیان آسمانی مطرح می‌باشد، نداشته است. البته مؤسسین برخی از فرقه‌ها، مخصوصاً آنهایی که اخیراً به وجود آمده‌اند معلوم است و جالب است که بدانیم برخی از به وجود آورندگان فرقه‌های نو، خانم می‌باشند که از حقوق زنان دفاع می‌کنند.

مردم ژاپن به بهشت و دوزخ معتقد نیستند و می‌گویند: «بهشت و دوزخ در دل ماست.» دین شینتو روانها (ارواح) را بدون مجازات و پاداش رها کرده و به بقای دائمی آنها معتقدند مهمترین متن مقدس دین شینتو دو کتاب است که اولی به نام «کوجیکی» که در سال ۷۱۲ م نوشته شده و دومی به نام «نیسهون گی» خوانده می‌شود که به سال ۷۲۰م به کتابت درآمده است.

اندرزهایی از کتاب‌های مقدس آیین شینتو

• سازش نیکو است و پرهیز از ستیزه مایهٔ سرافرازی؛
• کسی که مطلقاً بد باشد کمیاب است؛
• خوبی دیگران را مپوشان و اگر بدی دیدی آن را اصلاح کن؛
• کمتر کسی با خرد به دنیا می‌آید فرزانگی حاصل اندیشه است؛
• هر کاری را از کوچک و بزرگ به صاحب فن بسپار تا به خوبی انجام شود؛
• در امور مهم تصمیم باید از شورا باشد، نه از یک نفر؛
• وقتی در دل کینه داری به زبان مهر نورز؛
• تنها به فکر خود نباش.

عبادت مذهبی اختصاصی

• تطهیر (هارایی harai): کسی که برای عبادت به معبد می‌آید قبل از ورود به آن خود را در حوضچه ای که برای شستشو تعبیه گردیده، تطهیر می‌کند. دست‌ها را شسته و در دهان نیز آبی را مزمزه می‌کند و علاوه بر این با ریختن آب بر روی سر، تمامی بدن را غسل می‌دهد. سپس کاهن با مالیدن شاخه یا برگی از درخت ساکاکی بر روی سر، او را تطهیر می‌کند.
• تقدیم هدایا (شینسن shinsen): که معمولاً از جنس حبوبات یا شراب بوده و اخیراً چنین متداول شده است که زائران هدایای خود را به صورت نقدی به معابد می‌دهند. چنانچه زائر توانایی مالی نداشته باشد، می‌تواند شاخه ای از درخت ساکاکی را به معبد هدیه کند.
• نماز خواندن (نوریتو norito): نماز در آئین شینتو منحصر به خواست‌های مادی و بشری می‌گردد. این نماز خواندن به صورت دعا و ایستاده و با احترام به خدایان به صورت زدن کف دو دست به همدیگر می‌باشد.
• میهمانی سمبلیک (نیورای neorai): که در آن زایران با «کامی» معبد، غذا تناول می‌کنند و معمولاً این پذیرایی به صورت نوشیدن چند قطره از عرق برنج است که آن را یکی از کاهنان معبد به زایران می‌دهد. زایران می‌توانند در هنگام زیارت، درخواست اجرای رقص مذهبی مخصوص معبد را بنمایند.

عبادت در منزل

در هر بامداد و هر شامگاه پیروان آیین شینتو باید هدایایی را برای «خدایان روی طاقچه» که در حقیقت مجسمه‌های کوچکی هستند، و ارواح نیاکان خود تقدیم کنند. پیروان این آئین باید پس از گرفتن وضوء به شیوه خاص خود و تطهیر خویش در برابر خدایان خانگی خویش تعظیم کنند و برای مدت یک دقیقه ساکت شوند.

از میان عقاید متعدد شینتو، ریشه دارترین و مهم‌ترین آنها، تقدیس و بزرگداشت خورشید به عنوان منبع روشنایی و زندگی است که در شخصیت الهه بزرگ «اماتراسو» متجلی می‌شود. به همین علت ژاپنی‌ها معتقدند که معبد بزرگ «ایسیه» که مخصوص عبادت این الهه است، مقدس‌ترین معبد مذهب شینتو است. چنین اعتقادی به خورشید برای مردمی که اکثریت آنان را کشاورزان تشکیل می‌دهند، امری بسیار طبیعی است، اما ما امروزه شاهدیم که این عقیده با وجود گذشت قرن‌ها و علی‌رغم پیشرفت صنعتی ژاپن، هنوز هم در میان ژاپنی‌ها استوار است. شاهد ما بر این مطلب نقش خورشید سرخی است که بر پرچم ملی ژاپن قرار گرفته و نماینده سرزمین آفتاب تابان ژاپن است. عبادت در معبد: برای رفتن به معبد به نظر می‌رسد هر وقت که بتوانند می‌روند و در ایام عیدهای محلی نیز می‌روند و عبادت در معبد چهار بخش دارد:

اول: هارایی: تطهیر: پس از عبور از دروازه اولیه معبد، دست و دهان خود را با آب چشمه طبیعی یا آب موجود در حوض سنگی داخل معبد می‌شویند و علاوه بر این، با ریختن آب بر سر و تمامی بدن را غسل می‌دهند. سپس کاهن معبد با مالیدن شاخهٔ برگی از درخت ساکاکی (که در معبد کاشته می‌شود) بر روی زیارت کننده، او را پاک می‌کند، پس از این باید دست زده (کف زند) و سر خود را به نشانه احترام فرود آورند و نیازهای خود را زیر لب زمزمه می‌کنند.

دوم: شین سن: تقدیم هدایا: هر کس به مقدار بنیه خویش از حبوبات و شراب و پول نقد به معابد می‌دهند.

سوم: نوریتو (norito): نماز: با توجه به این که آئین شینتو مادی گراست نمازش نیز خواسته‌های دنیوی مردم است و لذا هر کاهن به فراخور شغل آن محله ذکری را تنظیم می‌کنند تا پیروانش آن را در معبد به عنوان نماز بخوانند. مهمانی سمبلیک: در این مهمانی، یکی از کاهنان مقداری نوشیدنی و معمولاً عرق برنج به زوار می‌دهد و با خوردن چند قطره از آن به کارهای خود پایان می‌دهند (با توجه به اینکه در این مهمانی فقط چند قطره نوشیدنی است لذا آن را مهمانی سمبلیک می‌گویند).

1. رقص: در اعیاد و مراسم شادمانی در معابد و نیز ازدواج، دختران با رقص و سرودهای جذاب و با هماهنگی کاهن معبد تماشاگران را باید شاد کنند.
2. خواندن اوراد و ذکرهای سِحری و جادوئی

۵. نظافت و پاکیزگی جسمانی: یعنی علاوه بر مراسم «هارایی» باید همه بدن و لباس و محیط را پاک نگه دارند.

۶. قانون بوشیدو: خودکشی: از جمله احکامی که در آئین شینتو وجود دارد اینکه اگر کسی خیانتی کرد یا شکستی خورد یا مافوق خود را از دست داد و این باعث شکست روحیه دیگران شد بخصوص در مراکز نظامی، این شخص باید خنجر را به شکم خود فروکرده و به راست و چپ بغلطاند و شخصی دیگر با شمشیر پشت سرش می‌ایستد که اگر کوتاهی کرد گردنش را بزند.

۷. زیارت معبد امپراتور ایزه: در آئین شینتو «آماترا سو» خدای آفتاب است که در معبد ایزه قرار دارد بنابراین بر هر فرد شینتویی واجب است حداقل یک بار در عمرش به زیارت این معبد برود.

۸. تسلیم حکومت: در آئین شینتو بی اعتنایی به ارواح سبب شر و دشمنی آنها می‌گردد و رضایت ارواح در این است که تابع محض دستورات امپراتوری و قانون حکومت باشند و این به عنوان احترام به ارواح است که بر همه واجب است.

وظایف اخلاق

الف: خانواده: خانواده همانند یک مذهب است و عمل به وظائف خانوادگی عبادت کردن و پیروی از شینتو می‌باشد.

ب: پاکدامنی و رعایت عفت.

ج: راستگویی: در خانه و جامعه باید صداقت حکم فرما باشد.

د: درستکاری: خیانت نکردن به امانت، کم‌کاری نکردن، دقت در ساخت لوازم مورد نیاز جامعه و…

۱۰. مراسم ارواح نیاکان: نیاکان همان خدایان مردم هستند و مراسم شان همان عبادت در منزل و معبد است که توضیح داده شد.

مطالعه بیشتر

• جهان مذهبی ادیان (ادیان در جوامع امروز، مذهب در ژاپن)، کنت دالر هاید، ترجمه دکتر عبدالرحیم گواهی.
• تاریخ ادیان و مذاهب جهان، جلد ۱، تألیف مبلغی آبادانی.
• تاریخ جامع ادیان، جان بی ناس، مترجم علی اصغر حکمت.