المراقبات (کتاب)

سؤال

آیا کتاب المراقبات میرزا جواد ملکی تبریزی برای عمل کردن، مورد اعتماد است؟

برای این که بفهمیم کتاب، دستور العمل یا توصیه‌ای که به ما می‌رسد، آیا قابل اعتماد برای عمل کردن هست یا نه، باید ببینیم، آیا آن اعمالی که در کتاب، با نام دستور العمل یا سفارش خاص آمده است، آیا مطابق شرع است یا نه؟ اگر آن اعمال شرعی بود و دستور واجب یا مستحبی، در شرع، برای عمل به آنها بود، شکّی نیست که عمل به آنها صحیح خواهد بود و برای این که بفهمیم، آیا مطابق شرع هست یا نه، اگر خودمان کارشناس مسائل شرعی بودیم که خودمان تشخیص می‌دهیم و الّا به کارشناسان شرع و اسلام رجوع می‌کنیم.

امّا این کتاب چگونه کتابی است و مؤلّف آن کیست؟

گاهی برای شناخت اهمّیّت یک کتاب، یا درستی یا نادرستی مطالب آن، شناخت مؤلّف آن بسیار رهگشاست؛ مثلاً اگر بدانیم یک کتاب اسلامی را کسی تألیف کرده است که آشنایی کافی و کامل با معارف اسلام دارد و به اسلام تعهّد و اعتقاد دارد، ما به آن کتاب اعتماد می‌کنیم؛ مثل کتب شهید مطهری، امّا مؤلّف المراقبات کیست؟ مؤلّف کتاب هم فقیه است و آشنا به احکام اسلام و هم متّقی و عارف و عامل به احکام آن. حضرت امام خمینی (ره) از ایشان به عارف بالله تعبیر می‌کنند و این خود بهترین معرّفی، از سوی بهترین کسی است که او را می‌شناسیم؛ بنابراین وقتی مؤلّف، چنین شخص با عظمتی است که هم فقیه است و هم عارف، کتاب او نوعاً نمی‌تواند بر خلاف دستورات اسلام باشد.

امّا این کتاب چگونه کتابی است: این کتاب در مراقبت و توجّه داشتن، به مناسبتهای سال، و اعمال رسیده از سوی معصومین(ع) و قرآن کریم می‌باشد. مؤلّف محترم ماه‌های قمری را ذکر کرده و در هر ماه مناسبت‌های ویژه را متذکّر می‌شوند و چنانچه از شرع برای آن ماه دستورات و اعمال خاص رسیده باشد، ایشان بهترین آنها را انتخاب کرده و متذکّر می‌شوند، ضمن آن که ما را به حقایق و معانی نهفته در عبادات و اعمال و اذکار آشنا می‌کنند.

سخنان برخی از بزرگان را در این باره ایشان و کتبشان ذکر می‌کنم:

امام خمینی (ره): از علمای معاصر، کتب شیخ جلیل القدر، عارف بالله، حاج میرزا جواد ملکی تبریزی (قدس سره) را مطالعه کن.

علّامه طباطبایی: این کتاب دریای لبریزی است که در پیمانه نمی‌گنجد و مؤلّف آن پیشوای والا مقامی است که بلندای شخصیّت او، با هیچ مقیاسی قابل اندازه‌گیری نیست. کتابی که پیش رو دارید از بهترین کتابهایی می‌باشد که در این زمینه نگارش یافته است، در این کتاب تمام مطالبی که مربّیان درباره عبادت خدا فهمیده‌اند، وجود دارد.

آیت الله میرزا خلیل مجتهد کمره‌ای: این کتاب را، از اصول صحّاح حدیث و ادعیّه و اوراد روز و شب و سال را استخراج کرده و طبق اصول حدیث، از منابع موثّق به دست داده است.

(به واجبات الهی عمل کن تا با تقواترین مردم باشی. بحارالانوار، ج۶۸، ص۱۹۴.)

مطالعه بیشتر

1. رساله لب اللباب، محمد حسین حسینی تهرانی.
2. رساله سیر و سلوک بحر العلوم.
3. جوانان و پرسش‌های عرفانی، محمد رضا متقیان، انتشارات مرکز مطالعات و پژوهش‌های حوزه علمیه قم.