تفاوت قسط و عدل

سؤال

آیا قسط و عدل با یکدیگر متفاوتند؟ تفاوت آنها را با ذکر مثال بیان کنید.

عدل حد وسط میان افراط و تفریط است که در آن، زیادی یا نقصان قرار نداشته باشد. از میانه‌روی، مساوات و… نیز به «عدل» تعبیر گردیده است. در عدل هر چیز در جای خود قرار می‌گیرد و هر کسی به آنچه شایسته است می‌رسد. و اگر لیاقت آن‌را نداشته باشد، هرگز آن رتبه به او داده نمی‌شود. اما قِسط متفاوت از عدل است. شاهد این تفاوت را آیه ۹ سوره حجرات دانسته‌اند: ﴿... فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ۝۹﴾ که دو واژه عدل و قسط کنار هم آمده و در ظاهر با یکدیگر متفاوت هستند. در تفاوت این دو چند قول وجود دارد:

• برخی در تفاوت قسط با عدل معتقدند که قسط جنبه تطبیق عدالت و اجراء آن در مصادیق را دارا است و وقتی عدل بخواهد تحقق و بروز داشته باشد، از آن به قسط تعبیر می‌گردد.

• تفسیر نمونه در تفاوت بین قسط و عدل آورده است: مفهوم وسیع این دو کلمه هنگامی که جدا از یکدیگر استعمال می‌شوند تقریبا مساوی است و به معنای رعایت اعتدال در همه چیز و قرار دادن هر چیز در جای خویش است. اما گاه متفاوت از یکدیگر بوده و عدالت به این گفته می‌شود که انسان حق هر کسی را بپردازد و نقطه مقابلش ظلم و ستم است. اما قسط مفهومش آن است که حق کسی را به کس دیگری ندهند و به تعبیر دیگر تبعیض روا ندارد و نقطه مقابلش آن است که حق کسی را به دیگری بدهند.

• همچنین قسط علاوه بر معنای عدالت، در معنای مخالف آن یعنی در ظلم و تعدی نیز به کار می‌رود.