نقش ارتباط نسبی با پیامبر در انتخاب امامان شیعه

سؤال

آیا یکی از دلایل انتخاب امامان این بود که از نسل پیامبر(ص) بودند؟

انتخاب امامان دوازده‌گانه شیعه، به دلیل داشتن شرایط امامت و مقام خلیفة‌اللهی است که یکی از آن شرایط، معصوم بودن از گناه است. امامت دارای شرایطی خاص است و «از نسل پیامبر(ص) بودن» معیار امامت نیست.

این که خدا امامت را در نسل پیامبر(ص) قرار داده به خاطر شایستگی‌های امامان(ع)‌ است که دارای شرایط امامت بوده‌اند. این مطلب با این که امامان از نسل پیامبر(ص) هستند ناسازگاری ندارد؛ زیرا شرایط امامت در فرزندان از نسل او وجود داشته و خدا به علم ازلی خود به آن آگاهی داشته است. شاهد دیگر امام علی(ع) است که از نسل پیامبر اسلام(ص) نیست، اما دارای مقام امامت است.

شرایط امامت

امامت دارای شرایطی خاص است. خدا بر اساس علم ازلی خود می‌دانست آن شرایط در چه کسانی خواهد بود؛ بنابراین آن افراد خاص را که امامان دوازده‌گانه معصوم هستند برای امامت برگزید. برخی از شرایط امامت چنین‌اند:

عصمت از گناه

حضرت ابراهیم(ع) هنگام برگزیده شدن به امامت، خطاب به خدا گفت:‌ «آیا این مقام الهی به فرزندان من (از نسل‌های بعدی) هم می‌رسد؟». خداوند فرمود: «عهد من به ستمگران نمی‌رسد.» این گفتار اشاره به این دارد که یکی از شرایط امامت و مقام خلیفة‌اللهی عصمت از گناه و ظلم است؛ زیرا گناه، ظلم به خود است. با توجه به این آیه، معیار امامت «از نسل ابراهیم بودن» نیست و این که خداوند نبوت و امامت را در فرزندان و نسل ابراهیم قرار داده به خاطر شایستگی‌های خود او و لیاقت برخی از فرزندان او است؛ بنابراین، تنها «از نسل ابراهیم بودن» دلیل بر نبوت یا امامت نخواهد بود.

درباره امامان دوازده‌گانه معصوم(ع) نیز چنین بوده و تنها «از نسل پیامبر(ص) بودن»، دلیل بر امامت آنها نیست؛ چنانچه در سادات غیر از امامان معصوم(ع)، امامت وجود ندارد. شاهد دیگر امام علی(ع)‌ است؛ زیرا با وجود اینکه از امامان معصوم(ع) و اهل‌بیت(ع) است، اما از نسل پیامبر اسلام(ص) نیست.

دیگر شرایط

افزون بر عصمت، برخی از شرایط امامت چنین است:

• عدالت.
• علم به احکام دین.
• علم به روش سیاست و مدیریت.
• شجاعت.
• برتر بودن در صفات نیکو.
• پیراسته بودن از عیوب نفرت آور جسمی، روحی و نَسَبی.
• مقرّب‌ترین فرد بودن نزد خدا.
• مستحق‌ترین فرد بودن در استحقاق پاداش‌های آخرت.
• توانایی بر آوردن معجزه برای اثبات امامت در صورت نیاز.

مطالعه بیشتر

• کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، ترجمه منصور پهلوان.
• امامت پژوهی، نوشته جمعی از نویسندگان.
• امامت و رهبری، شهید مطهری.

جستارهای وابسته

• جایگاه امامت در اندیشه شیعه