توسل به غیر خداوند

سؤال

آیا توسل به انبیاء و معصومین(ع) جایز است؟

مسلمانان،‌ توسل به غیر خداوند را به‌شرطی که در راستای نزدیک شدن به خداوند باشد، توصیه شده می‌دانند. همچنین سیره و روش مسلمانان و علمای دینی بر این بوده که به معصومان(ع) توسل کنند.

توسل به غیر خداوند، شامل توسل به پیامبران الهی و امامان می‌شود. این نوع توسل که برای نزدیک شدن به خدواند است، مورد تأکید قرآن و روایات قرار گرفته است.

لزوم استفاده از وسیله

استفاده از وسیله برای رسیدن به یک نتیجه، امری مسلم است و شکی در آن نیست. برای رسیدن به مقام‌های بالای معنوی هم، خداوند وسیله‌هایی قرار داده است که انسان به کمک این وسیله‌ها می‌تواند به مقامات عالیه دست یابد. از این جهت در قرآن آمده است: ﴿یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ اتْبَغُوا اِلیهِ الوَسیلَه وَ جاهِدُوا فی سَبیلِهِ لَعَلَّکُم تُفلِحوُن﴾ (مائده، ۳۵) ای کسانی که ایمان آورده‌اید، تقوای الهی پیشه کنید و از وسیله‌هایی که برای شما قرار داده شده است استفاده کنید و در راه خدا جهاد کنید، شاید رستگار شوید.

توسل به غیر خدا در قرآن و روایات

منظور از «وسیله»، هر چیزی است که انسان را به خدا نزدیک کند، گاه مربوط به خود شخص است مثل علم و آگاهی، نماز، حج، زکات، جهاد در راه خدا و… یا افرادی که در این مسیر دست انسان را بگیرند و بالا ببرند، از این جهت در تفسیر آیه ۳۵ مائده آمده است که علی(ع) فرمود: «اَنَا وَسیلَتُهُ»، من وسیله آن هستم. و یا فرموده‌اند: تَقَرَّبُوا اِلیهِ بِالاِمام. بوسیله امام به سوی خدا نزدیک شوید. از این جهت در آیات قرآن نمونه‌های مختلفی را از پیامبران قبلی در مورد توسل ذکر می‌فرماید مثل توسل حضرت آدم(ع) به اهل بیت(ع) (بقره، ۳۷) و توسل برادران حضرت یوسف به یعقوب(ع)، وقتی برادران حضرت یوسف فهمیدند اشتباه کرده‌اند، از پدرشان خواستند تا برایشان استغفار کند و حضرت یعقوب هم قول داد برایشان استغفار نماید: ﴿قَالُوا يَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خَاطِئِينَ قَالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي ۖ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ﴾ (فرزندان یعقوب به پدر خویش) گفتند: ای پدر! از خدای بزرگ بخشش گناهان ما را بخواه که ماخطاکار هستیم. (یعقوب) گفت: به زودی از پروردگار خود برای شما طلب بخشش می‌نمایم که او بسیار آمرزنده و مهربان است.

توسل به پیامبر و امامان(ع)

توسل مسلمانان به پیامبر اسلام(ص) هم در زمان حیات پیامبر(ص) و هم بعد از رحلت ایشان وجود داشته است. افرادی می‌آمدند و از ایشان طلب یاری یا طلب بخشش می‌کردند و حاجاتشان برآورده می‌شد. بعنوان نمونه نقل کرده‌اند مردی از اعراب بادیه‌نشین به نزد رسول اکرم(ص) شرفیاب شد و چند بیت شعر گفت و پیامبر(ص) را وسیله قرار داد تا خداوند باران نازل کند؛ که بیت آخر آن چنین بود: ما جز فرار به سوی تو راهی نداریم، جز به سوی پیامبر خدا، به کجا ممکن است مردم روی آورند. پیامبر(ص) با حالت اندوه روی منبر رفتند و دعا کردند و باران زیادی آمد.

همچنین سیره و روش مسلمانان و علمای دینی بر این بوده که به ائمه(ع) توسل کرده و می‌کنند و مجالسی که برای امام حسین(ع) گرفته می‌شود و عزاداری و سینه زنی که انجام می‌گیرد، از همین قبیل است.

توسل به شخصیت‌های آبرومند معنوی

مؤمنان و صالحانی که در نزد خدا از مقام و حرمت خاصّی برخوردارند و در دنیا زندگی خوب و با معنویتی داشته‌اند، به منظور نیل به مقام قرب الهی و رسیدن به حوائج دنیا، آن‌ها را واسطه بین خود و خدا قرار دهیم و خدا را به روح بزرگ شان قسم داده تا مورد رحمت و مغفرت الهی قرار بگیریم.