سوره واقعه

سؤال

ثواب قرائت سوره واقعه و شرح مختصری از مضمون سوره؟

سوره واقعه، از سوره‌های مکی و پنجاه و ششمین سوره قرآن است. و نود و شش آیه دارد. موضوع این سوره تماما وصف روز قیامت است و انسان‌ها را در روز رستاخیز به سه گروه تقسیم می‌کند. گروه اول اصحاب شِمال هستند که افرادی شقی و تیره‌روز را شامل می‌شود که جهنم نصیب آنان خواهد بود. گروه دوم اصحاب یمین هستند که سعادت‌مند و بهشتی هستند. گروه سوم سابقون نام دارند که از اصحاب یمین هم بالاتر، و مقربان هستند.

مضمون سوره واقعه

مطالب و محتوای این سوره بر محور قیامت و مسئله معاد دور می‌زند و بیان حتمی واقع شدن روز قیامت و ویژگی‌های آن، موضوع اصلی مطالب این سوره به شمار می‌رود و خلاصه از سر فصل‌های مطالب بیان شده در این سوره عبارتند از:

یک: در این سوره از آغاز ظهور روز قیامت و مقارن بودن آن با حوادث هول انگیز و حوادث نزدیک تر به زندگی دنیائی انسان و زندگی زمینی او سخن گفته است و تشریح می‌نماید که احوال زمین دگرگون می‌شود و زمین بالا و پائین و زیرو رو می‌گردد، زلزله بسیار سهمگین کوه‌ها را متلاشی و همچون غبار می‌سازد.

دو: بدنبال بیان وقوع حادثه عظیم قیامت به بیان چگونگی حال مردم در آنروز پرداخته و در واقع بیان می‌دارد که در آن روز نه تنها زمین و کوه‌ها زیرو رو می‌شود بلکه انسان‌ها نیز دگرگون می‌شوند مستکبران گردنکش و ظالمان صدرنشین سقوط می‌کنند و مستضعفان مؤمن و صالح بر اوج قله افتخار قرار می‌گیرند، عزیزان بی‌دلیل، ذلیل می‌شوند و محرومان بی جهت، عزیز می‌گردند و بالاخره گروهی در قعر جهنم سقوط می‌کنند و گروه دیگری در اعلا علیین بهشت جای می‌گیرند.

سه: در این سوره مردم را به سه گروه تقسیم نموده و سرانجام کار هر یک را شرح می‌دهد و آن سه گروه عبارتند از:

• الف) سابقین و پیشگامان و مقربان درگاه الهی و کسانی که نه تنها در ایمان که در اعمال خیر و اتصاف به صفات و اخلاق انسانی نیز پیش قدمند همانهائی که به اعمال خیر سبقت گرفته‌اند و به همین دلیل پیشگام و سبقت گیرندگان به مغفرت خدای شان هستند کسانی هستند که هرگاه حق بر آنها عرضه شود پذیرا می‌شوند و هنگامی که از حق سئوال شوند آن را در اختیار مردم می‌گذارند. اینان روز قیامت در باغ‌های پر نعمت بهشتی آسوده و راحت به سر می‌برند و این پاداش کارهائی است که همیشه در این دنیا انجام می‌دادند.

• ب) اصحاب یمین و کسانی که از نظر مقام نسبت به مقربان درگاه حق، در درجه پائین‌تری قرار دارند، انسان هائی که سعادتمند و خوشبختند، خوشبختی که وصف نمی‌پذیرد و در روز قیامت نامه عمل آنان به نشانه اینکه خوشبخت و سعادتمندند به دست راست شان داده می‌شود و از نعمت‌های بهشتی و میوه‌هایی که در هیچ فصلی قطع و در هیچ حالی ممنوع نمی‌شود، بهره‌مند هستند.

• ج) اصحاب شمال و گروه بدبخت و تیره‌روز و بیچاره و بینوا که نامه عمل شان به دست چپ شان داده می‌شود و این خود نشان از جرم و جنایت (علیه خود و با دیگران) آنان است. اینان در آتش سوزان و آب جوشان و در سایه ای از دود سیاه قرار دارند که نه خنکی دارد و نه سودی می‌بخشد و این‌ها بخاطر عیاشی و طغیان آنان در دنیاست و نیز به خاطر انکار روز جزاست.

چهار: در بخش دیگری از این سوره دلائل مختلف پیرامون مسئله معاد از طریق بیان قدرت خدا و خلقت انسان از نطفه ناچیز و تجلی حیات در گیاهان و نزول باران و آب شیرین و تصفیه شده آن و فروغ آتش که هر یک نشانه‌های توحید نیز می‌باشد، اقامه شده و علیه منکرین معاد یعنی همان اصحاب شمال استدلال شده و براهین قانع کننده ارائه شده است.

پنج: به بیان حالت احتضار و ترسیم آن پرداخته شده که خود مقدمه رستاخیز و قیامت است و با بیان حال جان دادن انسان و اینکه جان او به حلقومش رسیده و جان می‌دهد و دیگران کاری از دست شان بر نمیاید، به عجز و ناتوانی آدمی اشاره کرده است و تکذیب روز قیامت را صرف استبعاد دانسته که کسی دلیل قانع کننده بر انکار آن ندارد.

شش: بعد از آنکه دلائل ربوبیت خداوند و حتمی بودن روز قیامت و… ذکر شد به پیامبر اکرم(ص) در پایان سوره دستور می‌دهد که خدایش را از شرکی که مردم می‌ورزند و تکذیبی که درباره بعث و جزا دارند منزه بدارد.

فضیلت تلاوت سوره واقعه

امام صادق(ع) در مورد فضیلت تلاوت سوره واقعه می‌فرماید: «هرکس سوره واقعه را در هر شب جمعه (مطابق روایت دیگر در هر شب) بخواند خداوند او را دوست می‌دارد و نزد همه مردم او را محبوب می‌کند و هرگز در دنیا ناراحتی نمی‌بیند و فقر و فاقه و آفتی از آفات دنیا دامنگیرش نمی‌شود و از دوستان امیر مؤمنان علی(ع) خواهد بود.» شاید به همین جهت و دارا بودن خصوصیتی که بدان اشاره شد این سوره به سوره «غنی» نامگذاری شده یعنی ثروت و بی‌نیازی.

امام باقر(ع) فرموده است: «هر کسی که سوره واقعه را هر شب پیش از خواب تلاوت کند خدای گرامی و بزرگ را در حالی دیدار کند که رخسارش چون ماه شب چهارده است.»

ثواب‌های دیگری نیز در روایات برای تلاوت این سوره بیان شده ولی روشن است که هر چند خالی از فایده نیست ولی آن ثوابها و برکاتی که در روایات بیان شده برای تلاوت با فکر و تأمل و همراه با عمل است.

کتب تفسیر سوره واقعه

• ترجمه و متن سوره واقعه، ملاصدرا، ترجمه و تصحیح محمد خواجوی، انتشارات مولی.
• تفسیر سوره واقعه، سید محمد باقر حجتی، علمی فرهنگی.
• تفسیر مختصر سوره واقعه، محمد صادقی تهرانی، انتشارات شکرانه.
• سرای دیگر (تفسیر سوره واقعه)، عبدالحسین دستغیب، انتشارات اسلامی.

مطالعه بیشتر

۱ـ تفسیر احسن الحدیث؛ سید علی اکبر قرشی، ج۱۰، سوره واقعه.

۲ـ اطیب البیان؛ سید عبدالحسین طیب، ج۱۲، سوره واقعه؛