فایده‌های خودشناسی: تفاوت میان نسخه‌ها
(←ضرورت خودشناسی اخلاقی: افزودن جستارهای وابسته.) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
== توجه به خویش == | == توجه به خویش == | ||
نسخهٔ ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۳۴
فایده‌های خودشناسی چیست؟
توجه به خویش
یکی از فایده‌های خودشناسی توجه به خویش است. لذت‌های مادی توجه انسان را به خود جلب کرده و باعث می‌شود انسان کمتر به خود توجه کند و بیشتر به بیرون از خود بپردازد. این امر از خودآگاهی ما می‌کاهد و او را از رشد باز می‌دارد؛ چراکه مقدمه رشد، خودآگاهی است. غافل شدن از خود و تنها پرداختن به لذت‌های مادی انسان را از سعادت ابدی محروم می‌کند.[۱]
پرورش تن و روان
رشد و پرورش جسم و روح، از فایده‌های خودشناسی شمرده شده است. انسان دارای دو بعدِ جسمانی و روحانی است و برای رسیدن به کمال نیاز دارد به پرورش هر دو بپردازد. عدم توجه به هر کدام باعث انحراف‌ها و فسادهایی می‌شود، که سیر انسان به سوی کمال را متوقف یا کند می‌کند.[۲] بدون شناخت خود، نمی‌توان به رشد و پرورش جسم و روح پرداخت.
خودسازی
خودشناسی مقدمه خودسازی است. تا وقتی انسان از شناخت صفات و ویژگی‌های مثبت یا منفی خود غافل باشد، نمی‌تواند به اصلاح خود بپردازد؛ پس قدم نخست در راه سازندگی شخصیت این است که با صفات، استعدادها، و انواع گرایش‌های خودآگاه و ناخودآگاه خود آشنا شود.[۳]
اگر خودشناسی کامل صورت بگیرد، انسان به نقص‌های خود اعتراف می‌کند؛ ولی این حالت در او ناامیدی از خودسازی ایجاد نمی‌کند؛ چرا که او در کنار این عیب‌ها، استعدادهای مثبت خود را نیز می‌شناسد. از سوی دیگر، شناخت عیب‌ها، از عجب و خودبینی فرد هنگام دیدن ویژگی‌های مثبت خود جلوگیری می‌کند.
گاهی خواهش‌ها و امیال انسان با هم ناسازگاری پیدا می‌کنند؛ مانند میل به راحت‌طلبی و میل به پیشرفت. انسانی که از این خودشناسی کاملی برخوردار است هنگامی که دو میل او با هم تعارض پیدا کردند میلی را انتخاب می‌کند که لذت‌آور، پایدار و کمال‌آور باشد. حال اگر به خودشناسی کافی دست پیدا نکرده باشد هنگام تعارض، میلی را انتخاب می‌کند که از هیجان و لذت زیادتری برخوردار باشد و این یکی از عوامل تضعیف‌کننده اخلاق و ضد خودسازی است.
خداشناسی
یکی از مهمترین فایده‌های خودشناسی، خداشناسی است. بر اساس آیه ﴿سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقّ؛ به‌زودی نشانه‌های خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنها نشان می‌دهیم، تا برای آنان آشکار گردد که او حق است.﴾(فصلت:۵۳) یکی از راه‌های خداشناسی سیر در اَنْفُس (خویشتن) است. در آیات ۲۱ و ۲۲ سوره ذاریات نیز، به وجود نشانه‌ها در نَفْس و جان انسان اشاره شده است.
از سوی دیگر خداوند در آیه ﴿و لا تَکُونُوا کَالَّذیِنَ نَسُوا اللهَ فَأَنْسَاهُم أَنفُسَهُم؛ مانند کسانی نباشید که خود را فراموش کردند، پس خدا هم خودشان را از یادشان برد.﴾(الحشر:۱۹) فراموشی خود را لازمه فراموش کردن خدا معرفی کرده است. در روایتِ «مَنْ عَرَفَ نَفْسَه فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه» نیز، خودشناسی را راه خداشناسی دانسته شده است.[۴]
دیگر فواید
برای خودشناسی فواید دیگری نیز ذکر شده است. مانند اینکه خودشناسی باعث می‌شود شناخت دیگران راحت تر شده[۵] و از تکبر نسبت به صفات خوب و ناامیدی از صفات بد جلوگیری می‌کند. نزدیک شدن به راه نجات؛[۶] امیدبخشی[۷] و مبارزه با نفس، از دیگر فایده‌های خودشناسی است.
کسی که خود را شناخته و ارزش خود را بداند، خود را به پستی نمی‌اندازد؛ از این رو، یکی از فایده‌های خودشناسی را کرامت نفس دانسته‌اند.[۸]
جستارهای وابسته
مطالعه بیشتر
- به سوی خودسازی، محمدتقی مصباح یزدی، قم مؤسسه امام خمینی.
- خودشناسی برای خودسازی، محمدتقی مصباح یزدی، مؤسسه در راه حق.
- اصول و روش‌های تربیت در اسلام، سید احمد احمدی، مؤسسه انتشارات جهاد دانشگاهی (ماجد).