فایدههای خودشناسی: تفاوت میان نسخهها
(←آثار خودشناسی: ویرایش ساختاری.) |
(←دیگر فواید: ویرایش ساختاری.) |
||
خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
| آیه = ۵۳ | | آیه = ۵۳ | ||
| ترجمه = بهزودی نشانههای خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنها نشان میدهیم، تا برای آنان آشکار گردد که او حق است. | | ترجمه = بهزودی نشانههای خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنها نشان میدهیم، تا برای آنان آشکار گردد که او حق است. | ||
}} یکی از راههای خداشناسی سیر در [[نفس|اَنْفُس]] (خویشتن) است. | }} یکی از راههای خداشناسی سیر در [[نفس|اَنْفُس]] (خویشتن) است. در آیات ۲۱ و ۲۲ سوره ذاریات نیز، به وجود نشانهها در نَفْس و جان انسان اشاره شده است. | ||
از سوی دیگر خداوند در آیه {{قرآن|و لا تَکُونُوا کَالَّذیِنَ نَسُوا اللهَ فَأَنْسَاهُم أَنفُسَهُم|ترجمه=مانند کسانی نباشید که خود را فراموش کردند، پس خدا هم خودشان را از یادشان برد.|سوره=الحشر|آیه=۱۹}} فراموشی خود را لازمه فراموش کردن خدا معرفی کرده است. | از سوی دیگر خداوند در آیه {{قرآن|و لا تَکُونُوا کَالَّذیِنَ نَسُوا اللهَ فَأَنْسَاهُم أَنفُسَهُم|ترجمه=مانند کسانی نباشید که خود را فراموش کردند، پس خدا هم خودشان را از یادشان برد.|سوره=الحشر|آیه=۱۹}} فراموشی خود را لازمه فراموش کردن خدا معرفی کرده است. در روایتِ «مَنْ عَرَفَ نَفْسَه فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه» نیز، خودشناسی را راه خداشناسی دانسته شده است.<ref>میزان الحکمه، المعرفه.</ref> | ||
== دیگر فواید == | == دیگر فواید == | ||
برای خودشناسی فواید دیگری نیز ذکر شده است. مانند اینکه خودشناسی باعث میشود شناخت دیگران راحت تر شده<ref>میزان الحکمه، معرفة النفس.</ref> و از تکبر نسبت به صفات خوب و ناامیدی از صفات بد جلوگیری میکند. نزدیک شدن به راه نجات؛<ref>میزان الحکمه، معرفه النفس.</ref> امیدبخشی<ref>جوان و نیروی چهارم زندگی، ص۷۲.</ref> و مبارزه با نفس، از دیگر فایدههای خودشناسی است. | |||
کسی که خود را شناخته و ارزش خود را بداند، خود را به پستی نمیاندازد؛ از این رو، یکی از فایدههای خودشناسی را کرامت نفس دانستهاند.<ref>جوان و نیروی چهارم زندگی، ص۷۲.</ref> | |||
{{مطالعه بیشتر}} | {{مطالعه بیشتر}} | ||
== مطالعه بیشتر == | == مطالعه بیشتر == | ||
* به سوی خودسازی، محمدتقی مصباح یزدی، قم مؤسسه امام خمینی. | |||
* خودشناسی برای خودسازی، محمدتقی مصباح یزدی، مؤسسه در راه حق. | |||
* اصول و روشهای تربیت در اسلام، سید احمد احمدی، مؤسسه انتشارات جهاد دانشگاهی (ماجد). | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} |
نسخهٔ ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۲۷
فایدههای خودشناسی چیست؟
ضرورت خودشناسی اخلاقی
برای روشن شدن بحث به مثال زیر توجه فرمائید. فرض کنید در یک فرصت طلایی و استثنایی به بازاری راه یافتید و در آن بازار به شما بگویند کالاهای این بازار ارزانترین و با کیفیتترین هستند. هر قدر که بخواهید میتوانید خرید کنید. از این خبر بسیار خوشحال میشوید، سپس دست توی جیب خود میبرید و مقداری پول برمیدارید (بدون توجه به کل سرمایه و نوع کالا) و با آن خرید میکنید، وقتی که از بازار خارج شدید دوستتان به شما میگوید پس چرا بنجل خریدید کم خرید کردید؟ شما میگویید پول کم داشتم دوستتان میگوید شما پیش از این پول داشتید بعد جیبهایتان را بررسی میکنید، متوجه میشوید که شما با یک دهم پول خود خریده کردهاید و تازه اصلاً به ارزش کالا هم توجه نداشتهاید. آری خودشناسی یعنی اینکه در بازار دنیا اول با کل سرمایه خود آشنا شده و کالا را خوب انتخاب کنی؛ و چقدر زشت و قبیح است کسی از این بازار مقداری خاکروبه و آشغال خریداری کند (هدر دادن سرمایه وجودی و الهی). کسی که از ابعاد وجودی خود (جسم و روح) خبر ندارد، فردی که از ابعاد شخصیت خود (جسمی، عقلی، عاطفی، اخلاقی، دینی و اجتماعی و…) بیخبر است، انسانی که از قدرت اراده و اختیار خود غافل است یا جایگاه و شأن خدایی و کرامت انسانی خود را به فراموشی سپرده است قطعاً به خودشناسی دست نیافته است و بهایی سنگین بخاطر زندگی حیوانی خود خواهد پرداخت.
در ذیل به دلائل وجوب خودشناسی (روایی، عقلی، بدیهی و…) اشاره میکنیم، نکاتی که هر کدام پاسخ میدهد که چرا ما باید خود را بشناسیم.
توجه به خویش
یکی از فایدههای خودشناسی توجه به خویش است. لذتهای مادی توجه انسان را به خود جلب کرده و باعث میشود انسان کمتر به خود توجه کند و بیشتر به بیرون از خود بپردازد. این امر از خودآگاهی ما میکاهد و او را از رشد باز میدارد؛ چراکه مقدمه رشد، خودآگاهی است. غافل شدن از خود و تنها پرداختن به لذتهای مادی انسان را از سعادت ابدی محروم میکند.[۱]
پرورش تن و روان
رشد و پرورش جسم و روح، از فایدههای خودشناسی شمرده شده است. انسان دارای دو بعدِ جسمانی و روحانی است و برای رسیدن به کمال نیاز دارد به پرورش هر دو بپردازد. عدم توجه به هر کدام باعث انحرافها و فسادهایی میشود، که سیر انسان به سوی کمال را متوقف یا کند میکند.[۲] بدون شناخت خود، نمیتوان به رشد و پرورش جسم و روح پرداخت.
خودسازی
خودشناسی مقدمه خودسازی است. تا وقتی انسان از شناخت صفات و ویژگیهای مثبت یا منفی خود غافل باشد، نمیتواند به اصلاح خود بپردازد؛ پس قدم نخست در راه سازندگی شخصیت این است که با صفات، استعدادها، و انواع گرایشهای خودآگاه و ناخودآگاه خود آشنا شود.[۳]
اگر خودشناسی کامل صورت بگیرد، انسان به نقصهای خود اعتراف میکند؛ ولی این حالت در او ناامیدی از خودسازی ایجاد نمیکند؛ چرا که او در کنار این عیبها، استعدادهای مثبت خود را نیز میشناسد. از سوی دیگر، شناخت عیبها، از عجب و خودبینی فرد هنگام دیدن ویژگیهای مثبت خود جلوگیری میکند.
گاهی خواهشها و امیال انسان با هم ناسازگاری پیدا میکنند؛ مانند میل به راحتطلبی و میل به پیشرفت. انسانی که از این خودشناسی کاملی برخوردار است هنگامی که دو میل او با هم تعارض پیدا کردند میلی را انتخاب میکند که لذتآور، پایدار و کمالآور باشد. حال اگر به خودشناسی کافی دست پیدا نکرده باشد هنگام تعارض، میلی را انتخاب میکند که از هیجان و لذت زیادتری برخوردار باشد و این یکی از عوامل تضعیفکننده اخلاق و ضد خودسازی است.
خداشناسی
یکی از مهمترین فایدههای خودشناسی، خداشناسی است. بر اساس آیه ﴿سَنُرِیهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فِی أَنْفُسِهِمْ حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقّ؛ بهزودی نشانههای خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنها نشان میدهیم، تا برای آنان آشکار گردد که او حق است.﴾(فصلت:۵۳) یکی از راههای خداشناسی سیر در اَنْفُس (خویشتن) است. در آیات ۲۱ و ۲۲ سوره ذاریات نیز، به وجود نشانهها در نَفْس و جان انسان اشاره شده است.
از سوی دیگر خداوند در آیه ﴿و لا تَکُونُوا کَالَّذیِنَ نَسُوا اللهَ فَأَنْسَاهُم أَنفُسَهُم؛ مانند کسانی نباشید که خود را فراموش کردند، پس خدا هم خودشان را از یادشان برد.﴾(الحشر:۱۹) فراموشی خود را لازمه فراموش کردن خدا معرفی کرده است. در روایتِ «مَنْ عَرَفَ نَفْسَه فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه» نیز، خودشناسی را راه خداشناسی دانسته شده است.[۴]
دیگر فواید
برای خودشناسی فواید دیگری نیز ذکر شده است. مانند اینکه خودشناسی باعث میشود شناخت دیگران راحت تر شده[۵] و از تکبر نسبت به صفات خوب و ناامیدی از صفات بد جلوگیری میکند. نزدیک شدن به راه نجات؛[۶] امیدبخشی[۷] و مبارزه با نفس، از دیگر فایدههای خودشناسی است.
کسی که خود را شناخته و ارزش خود را بداند، خود را به پستی نمیاندازد؛ از این رو، یکی از فایدههای خودشناسی را کرامت نفس دانستهاند.[۸]
مطالعه بیشتر
- به سوی خودسازی، محمدتقی مصباح یزدی، قم مؤسسه امام خمینی.
- خودشناسی برای خودسازی، محمدتقی مصباح یزدی، مؤسسه در راه حق.
- اصول و روشهای تربیت در اسلام، سید احمد احمدی، مؤسسه انتشارات جهاد دانشگاهی (ماجد).