نقش دعا و خیرات در کاهش عذاب قبر

سؤال

آيا دعاها و خيرات بازماندگان، باعث كاهش عذاب قبر ميّت مى شود؟

مهم ترين چيزى كه سبب رهايى از عذاب قبر مى شود، كارهاى نيكى است كه انسان در حيات انجام داده است; ولى گاهى سرنوشت اموات، به وسيله ى كارهاى نيك يا بدِ ديگران قابل تغيير است.

در يك قانون كلى، حديث مى فرمايد:

هر كسى روش نيكى بنياد گذارد، براى او ثوابِ هر كه به آن عمل كند مى رسد و هر كه روش بدى بنياد نهد، براى او گناه هر كه به آن عمل كند، مى رسد.

پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود:

روزى حضرت عيسى(عليه السلام) از كنار قبرى گذشت كه صاحب آن در عذاب بود. سال بعد نيز گذر كرد ولى از عذاب صاحب قبر، خبرى نبود. سبب را از خداوند پرسيد. وحى آمد كه از اين ميّت، فرزندى صالح به بلوغ رسيد و براى مردم راهى درست كرد و يتيمى را پناه داد. به بركت آن از پدر گذشتيم.

همچنين زيارت اهل قبور در روزهاى جمعه سبب مى شود، امواتى كه در تنگى باشند در گشايش قرار گيرند.

امام صادق(عليه السلام) فرمود:

هر گاه شخصى به نيت ميتى صدقه دهد، خداوند جبرئيل را فرمان مى دهد كه اين هديه را به قبر او برساند.

و نيز فرمود:

به واسطه ى نمازى كه براى ميت خوانده مى شود، تنگى قبر او به فراخى تبديل مى شود.

ابن عباس در روايتى از رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) نقل مى كند:

خواندنِ سوره ى «تبارك الملك» بر قبر ميت، مايه ى نجات از عذاب قبر است.

از كتاب دعوات قطب راوندى نقل شده است كه هر گاه ميتى دفن شود و بر قبر او سه بار اين جمله را بخوانند، خداوند تا روز دميده شدن صور، عذاب را از او بر مى دارد;

اللهم انى اسئلك بحق محمد و آل محمد ان لا تعذب هذا الميت.

دعا نيز در كاهش عذاب قبر مؤثر است.

رسول اكرم(صلى الله عليه وآله) پس از خاك سپارى دخترش (رقيّه) با چشم گريان فرمود:

از خداى سبحان خواستم عذاب قبر را از او بردارد و خداوند او را بخشيد.

مشهور عالمان اهل سنت مانند عالمان تشيع، كه اموات، از اعمال صالح و خيراتى كه بازماندگان براى آنها مى فرستند، بهره مند مى شوند.

اينجا به چند نمونه بسنده مى شود:

خالدى در كتاب «صلح الاخوان» پس از برهانى كردنِ رابطه ى اعمال صالح بازماندگان و بهبودى سرنوشت اموات مى گويد:

هر گاه كسى به نيت وجه الله نذرى كند، تا ثوابش براى ميتى باشد، چنين نذرى مفيد و وفا به آن لازم است.

العزامى مى گويد:

روش مسلمين بر اين است كه براى اموات نذر و صدقه مى دهند و ثواب آن را براى اموات اهدا مى كنند. بنابر احاديث صحيح، مشهور و اجماع اهل سنت، صدقه دادن بازماندگان براى اموات سودمند است.

در روايتى صحيح، سعد از پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) مى پرسد: «آيا صدقه دادن من براى روح مادرم سودى دارد؟» پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)فرمود: «بلى».

در كتاب «الفقه على المذاهب الاربعه» زيارت اهل قبور، مستحب ناميده شده و به آن سفارش شده است. همچنين قرآن خواندن براى ميت را مفيد مى داند و از قول فقيهان چهار مذهب، دعاهايى براى ميّت و روى قبور سفارش مى كند كه معلوم مى شود، تأثير دعا بر سرنوشت اموات را همه ى فقيهان مذاهب پذيرفته اند.