صله‌رحم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
نسخهٔ ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۴۹
صله رحم، احکام و فواید آن چیست؟ برای تقویت صله رحم چه راهکارهایی وجود دارد؟
صله رحم عمل و رفتاری است که میان خویشان، پیوند و نزدیکی ایجاد می‌کند، یا باعث می‌شود استحکام پیوندی که برقرار است، بیشتر شود. صله رحم با برقراری ارتباط، نیکی کردن و انفاق به خویشان انجام می‌شود. به فتوای مراجع تقلید، صله رحم واجب و قطع آن حرام است و حداقل میزانِ صله رحم این است که در عرف گفته شود: «فلان فرد با خویشاوندانش ارتباط دارد و با آنها قطع ارتباط نکرده است».
همه مراجع تقلید معتقدند رحم شامل خویشاوندن سَبَبی (کسانی که به سبب ازدواج با فرد خویشاوند شده‌اند) نمی‌شود؛ ولی درباره اینکه کدام یک از خویشاوندان نَسَبی رحم به شمار می‌آیند اختلاف‌نظر است. به نظر بیشتر عالمان، همه خویشانی که از ناحیه پدر و مادر به فرد منتسب هستند رحم شمرده می‌شوند.
طبق روایات، صله رحم باعث آبادانی، افزایش روزی، افزایش عمر و محبوبیت نزد خدا می‌شود. برای صله رحم فواید دیگری مانند رفع نیازهای عاطفی و اقتصادی نیز شمرده‌اند. سفارش شده برای تقویت صله رحم از راهکارهایی مانند تغافل، مدارا و پرهیز از مقابله به مثل استفاده شود.
مفهوم‌شناسی و جایگاه
صله رحم به عمل و رفتاری گفته می‌شود که میان خویشان پیوند و نزدیکی ایجاد می‌کند یا باعث می‌شود پیوندی که برقرار است مستحکم شود.[۱] به ترک صله رحم، قطع رحم گفته شده است.
در آیه اول سوره نساء، از قطع رابطه با خویشان نهی شده و در روایات نیز به صله‌رحم سفارش شده است. بر اساس روایتی، امام علی(ع) صله رحم را یکی از نشانه‌های اهل دین دانسته است.[۲] پیامبر(ص) سفارش کرده اگر لازم است به اندازه یک سال سفر کنی تا صله رحم به جای آوری، این کار را انجام بده.[۳] در روایتی دیگر، امام علی(ع) قطع رحم را در کنار عاق والدین شدن ذکره کرده، و آن دو را از زشت‌ترین گناهان شمرده است.[۴]
مصادیق صله رحم
مصادیق صله رحم در قرآن، ارتباط داشتن، نیکی کردن و انفاق به خویشان معرفی شده است.[۵] فیض کاشانی فقیه و محدث شیعه نیز، صله رحم را به دیدار با خویشان، رفع کمبودهای مادی، حل مشکلات اقتصادی و کمک به کار و ازدواج فرزندان آنها معنا کرده است.[۶]
گفته شده، اگر چه در روایات مصادیقی برای صله رحم بیان شده، ولی مصادیق صله رحم بسته به عرفِ زمان و مکان قابل تغییر است؛ زیرا شرایط زمانی و مکانیِ جوامع و اوضاع محیط و اشخاص متفاوت است.[۷] بنابراین برخی محققان، مصادیق صله رحم را شامل تلفن زدن، مکاتبه، فرستادن پیام و فرستادن هدیه نیز دانسته‌اند.[۸]
مصادیق رحم
همه فقیهان شیعه معتقدند رحم شامل خویشاوندان سَبَبی (که از طریق ازدواج با انسان خویشاوند می‌شوند) نمی‌شود؛ بنابراین صله رحم با آنان واجب نیست.[۹] اما درباره اینکه کدام یک از خویشاوندان نَسَبی رحم به شمار می‌آیند اختلاف‌نظر است. برخی از آن اقوال چنین‌اند:
- همه خویشانی که از ناحیه پدر و مادر به فرد منتسب هستند. بیشتر عالمان این نظر را پذیرفته‌اند.
- کسانی که بی واسطه (مثل برادران و خواهران) یا با واسطه (مثل نوه‌ها و عموزاده‌ها) به یک رحم منتسب باشند.
- کسانی که به سبب خویشاوندیِ نسبی و طبق ملاک‌های شرعی از ازدواج با همدیگر ممنوع شده‌اند؛ مانند خاله‌ها، عموها و دایی‌ها. بر اساس این نظر، پسر عموها، دختر عموها، دختر عمه‌ها و … از حکم صله رحم بیرون خواهند بود.[۱۰]
احکام
به فتوای مراجع تقلید، صله رحم واجب و قطع آن حرام است.[۱۱] حداقل میزانِ صله رحم که واجب است انجام شود، این است که در عرف گفته شود: «فلان فرد با خویشاوندانش ارتباط دارد» و اگر طوری رفتار کند که بگویند: «قطع رابطه کرده»، مرتکب حرام شده است.[۱۲]
مراجع تقلید شیعه معتقدند اگر ترک معاشرت با یکی از خویشان به طور موقت، موجب خودداری او از گناه شود، ترک معاشرت با او به صورت موقت از باب امر به معروف و نهی از منکر واجب است.[۱۳] انجام مرحله ترک صله رحم هنگامی است که دیگر راه‌های امر به معروف و نهی از منکر تأثیری نداشته باشد. پیش از ترک صله رحم، باید از راهکارهایی مانند امر به معروف و نهی از منکر زبانی و ارائه کتاب‌های مفید استفاده کرد.
فواید
برای صله رحم فواید گوناگونی شمرده‌اند. بر پایه روایتی از پیامبر(ص)، آبادانی یکی از فواید صله رحم است؛ حتی اگر افرادی که صله رحم می‌کنند مؤمن و نیکوکار نباشند.[۱۴] چرا که با تقویت و اصلاح واحدهای کوچک، اجتماع نیز، اصلاح و تقوی شده و این باعث آبادانی خواهد شد.[۱۵]
صله رحم باعث می‌شود خویشان از نیازهای عاطفی و اقتصادی یکدیگر با خبر شده و در رفع آن بکوشند. افراد جامعه‌ای که اهل صله رحم باشند، از سلامت روحی و روانی مناسبی برخوردارند.
فواید دیگری نیز در روایات برای صله رحم ذکر شده، که برخی از آنها چنین است:
راه‌های تقویت صله رحم
راه‌های تقویت صله‌رحم گوناگون است که برخی از آنها را چنین دانسته‌اند:
- اصلاح و تغییر نگرش: تفکر در منافع دنیوی و معنوی صله رحم و ضررهای دنیوی و معنوی قطع رحم باعث تقویت صله رحم می‌شود.
- تغافل: یعنی این که انسان چیزی را بداند، ولی با اراده و به صورت عمدی، خود را غافل نشان دهد و با بی‌توجهی از کنار آن رفتار بگذرد. گذشت از خطاهای خویشان و مدارا کردن با آنها نیز، در جلوگیری از اختلافات و تقویت رابطه تأثیرگذار است.
- پرهیز از مقابله به مثل: صله رحم حتی با کسانی که قطع رحم کرده‌اند، واجب است؛ بنابراین نباید مقابله به مثل کرد. بر اساس روایتی، پیامبر(ص) سفارش کرد با کسی که قطع رحم کرده صله‌رحم کنید.[۱۷]
مطالعه بیشتر
- زواری نسب میانجی، سلمان، صله ارحام آثار و ثمرات آن، قم: نوید اسلام، ۱۳۸۱ش.
- غریب شاه، مصطفی، خویشاوندی و صله ارحام، تهران: قلم علم، ۱۳۸۹ش.
منابع
- ↑ شرف الدین، سیدحسین، تحلیلی اجتماعی از صله رحم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۷۸، ص۲۷.
- ↑ شرف الدین، سید حسین، تحلیل اجتماعی از صله رحم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۱۷۰.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، به نقل از نظام خانواده در اسلام. ج۷۴، ص۱۰۳–۱۰۵.
- ↑ تحلیل اجتماعی از صله رحم، ص۲۱۲.
- ↑ بقره: ۸۳، ۱۷۷ و ۲۱۵.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، به نقل از نظام خانواده در اسلام. ج۷۴، ص۴۹۹.
- ↑ تحلیلی اجتماعی از صله رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۴۴.
- ↑ تحلیلی اجتماعی از صله رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۵۳.
- ↑ تحلیلی اجتماعی از صله رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۵۴.
- ↑ تحلیلی اجتماعی از صله رحم، به نقل از بحارالانوار، ص۵۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به سیستانی، «صله رحم» پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله سید علی سیستانی، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۰ش.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، «حداقل وظیفه افراد برای صله رحم»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۰ش.
- ↑ خامنه ای، سید علی، رساله اجوبه الاستفتائات (ترجمه)، انتشارات بین‌المللی الهدی، چاپ پنجم، ۱۳۸۰، ص۳۲۹.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نمونه، ج۱، ص۱۵۶، به نقل از سفینه البحار، ج۱، ص۵۱۴.
- ↑ برگرفته از مکارم شیرازی، ناصر، نمونه، ج۱، ص۱۵۸.
- ↑ شرف الدین، سید حسین، تحلیل اجتماعی از صله رحم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، چاپ اول، ۱۳۷۸، ص۱۷۹.
- ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ جزایری، سید محمد علی، دروس اخلاق اسلامی، قم، نشر مرکز مدیریت حوزه. ۱۳۸۲، ص۲۱۸. خطای یادکرد: برچسب
<ref>نامعتبر؛ نام «:0» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده‌است