سن بلوغ: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) (ابرابزار) |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
سن بلوغ پسر و دختر چند سال است؟ | سن بلوغ پسر و دختر چند سال است؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}}قول مشهور در میان فقها و طبق قانون مدنی کشور، سن بلوغ پسر ۱۵سال و دختر ۹ سال است. اما تعین سن بلوغ، همواره مورد مناقشه میان فقها و کارشناسان است و نظرات متفاوتی در اینباره گفته شده است. از جمله اینکه برخی سن را ملاک | {{پاسخ}}قول مشهور در میان فقها و طبق قانون مدنی کشور، سن بلوغ پسر ۱۵سال و دختر ۹ سال است. اما تعین سن بلوغ، همواره مورد مناقشه میان فقها و کارشناسان است و نظرات متفاوتی در اینباره گفته شده است. از جمله اینکه برخی سن را ملاک نمی‌دانند و تنهایی نشانه‌هایی برای پسر و دختر را ملاک بلوغ می‌دانند. همچون احتلام برای پسر و عادت ماهانه برای دختر. | ||
== تعریف بلوغ == | == تعریف بلوغ == | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
روایاتی که از ائمه اطهار در این باب به دست ما رسیده است، چند دسته‌اند: برخی از روایات سن را تنها علامت بلوغ دانسته‌اند. پاره ای سن را به همراه قاعدگی در دختران و احتلام در پسران بیان داشته است. و دسته سوم تنها احتلام در پسران و قاعدگی در دختران را نشانه بلوغ ذکر کرده است و هیچ اشاره ای به سن ندارد.<ref>محمدتقی فاضل میبدی، بلوغ از دیدگاه فقهی و کارشناسی، نشریه صفیر حیات، بیست و شش</ref> | روایاتی که از ائمه اطهار در این باب به دست ما رسیده است، چند دسته‌اند: برخی از روایات سن را تنها علامت بلوغ دانسته‌اند. پاره ای سن را به همراه قاعدگی در دختران و احتلام در پسران بیان داشته است. و دسته سوم تنها احتلام در پسران و قاعدگی در دختران را نشانه بلوغ ذکر کرده است و هیچ اشاره ای به سن ندارد.<ref>محمدتقی فاضل میبدی، بلوغ از دیدگاه فقهی و کارشناسی، نشریه صفیر حیات، بیست و شش</ref> | ||
هر پژوهنده‌ای که هر سه دسته از روایات را بنگرد و آیات قرآن را ملاحظه کند، نیک در می‌یابد که بلوغ به سن بستگی ندارد، زیاده براین یک امری شرعی و دینی نیست، بلکه پدیده‌ای و | هر پژوهنده‌ای که هر سه دسته از روایات را بنگرد و آیات قرآن را ملاحظه کند، نیک در می‌یابد که بلوغ به سن بستگی ندارد، زیاده براین یک امری شرعی و دینی نیست، بلکه پدیده‌ای و جسمی و جنسی است و شارع مقدس اگر در گفتار خود علائم بلوغ را لحاظ کرده، ارشاد به حکم عقل نموده و سن را به عنوان یک قانون ثابت در امر بلوغ لحاظ نداشته است. چون پدیده بلوغ درهمه افراد در یک سن خاص به ثمر نمی‌رسد. ممکن است در دختری نه سالگی و در دیگری پانزده سالگی باشد؛ بنابراین روایاتی که سن را به‌طور مطلق شرط بلوغ دانسته، باید حمل بر روایاتی کرد که سن را مقید به رشد جنسی و عقلی دانسته است و حمل مطلق بر مقید یک قاعده عقلایی و مورد اتفاق فقهاست؛ بنابراین فتوای غالب، که نه سالگی را شرط بلوغ می‌داند، پایه محکم قرآنی و حدیثی ندارد. و در صورت شک و تردید اجرای اصل برائت وعدم تکلیف، مسئله را روشن می‌سازد.<ref>محمدتقی فاضل میبدی، بلوغ از دیدگاه فقهی و کارشناسی، نشریه صفیر حیات، بیست و شش</ref> | ||
هر چند فتوای غالب فقها این است که دختران در نه سالگی و پسران در پانزده سالگی پا به دایره تکلیف می‌گذارند و باید واجبات شرعی را انجام داده و خود را از محرمات پرهیز دارند، ولی این مسئله از دیر زمان مورد اختلاف علمای شیعه و سنت بوده است.<ref>محمدتقی فاضل میبدی، بلوغ از دیدگاه فقهی و کارشناسی، نشریه صفیر حیات، بیست و شش</ref> | هر چند فتوای غالب فقها این است که دختران در نه سالگی و پسران در پانزده سالگی پا به دایره تکلیف می‌گذارند و باید واجبات شرعی را انجام داده و خود را از محرمات پرهیز دارند، ولی این مسئله از دیر زمان مورد اختلاف علمای شیعه و سنت بوده است.<ref>محمدتقی فاضل میبدی، بلوغ از دیدگاه فقهی و کارشناسی، نشریه صفیر حیات، بیست و شش</ref> | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
تمامی فقها احتلام را نشانه بلوغ دانسته‌اند. | تمامی فقها احتلام را نشانه بلوغ دانسته‌اند. | ||
مشهور بین فقهای شیعه این است که دختر در سن نه سالگی به بلوغ می‌رسد. در این میان اختلافاتی وجود دارد که سن بلوغ دختر را منوط به نشانه‌هایی می‌داند که باید در دختر ظاهر شود. از نظر حضرت | مشهور بین فقهای شیعه این است که دختر در سن نه سالگی به بلوغ می‌رسد. در این میان اختلافاتی وجود دارد که سن بلوغ دختر را منوط به نشانه‌هایی می‌داند که باید در دختر ظاهر شود. از نظر حضرت آیت الله صانعی سن بلوغ دختران با نبود دو شرط دیگر، سیزده سال تمامِ قمری است. دلیل بر این فتوا علاوه بر وجوهی از قرآن و روایات، قاعده سهولت در دین است. چگونه می‌توان بر خلاف این قاعده، بار سنگین تکالیف و احکام و اجرای حدود کامل را بر دوش دختران نُه ساله قرار داد؛ در حالی که ضعیف و ناتوان و فاقد رشد بدنی و قابلیت ازدواج هستند؛ چگونه می‌توان گفت که دینِ سهل و آسان از آنها عمل به تکالیف و احکام و مسایل شرعی و اجرای حدود کامل الاهی را همچون زنان و مردان دیگر خواسته و آنان چاره ای جز گردن نهادن به آن ندارند؟ آری، اگر نشانه‌های دیگر بلوغ، مانند حیض، پیش از سیزده سالگی پیدا شود، دختر مکلّف شده و احکام شرعی بر او واجب می‌شود.<ref>آیینة نظر- آیت‌الله العظمی صانعی از نگاه دیگران</ref> | ||
آیت الله صانعی در نقد تعیین سن نه سالگی برای بلوغ دختر می‌فرماید: | آیت الله صانعی در نقد تعیین سن نه سالگی برای بلوغ دختر می‌فرماید: | ||
مستندات مشهور هم در | مستندات مشهور هم در تعیین نُه سالگی قابل مناقشه است؛ زیرا تمام روایاتی که مشهور فقها به آن استناد نموده‌اند، قطع نظر از ضعف سندی در برخی از آنها، هیچ‌یک بر بلوغ دختران در نُه سالگی، به صورت مطلق دلالت و ظهور ندارند و نُه سالگی به خودی خود ملاک نیست، بلکه نُه سالگی را با قید قابلیت ازدواج یا قاعدگی یا رشد و سن حداقلی، موضوع بلوغ معرفی کرده‌اند. از این رو، سخن مشهور در استناد به این روایت‌ها، تمام نیست؛ بنابراین باید روایاتِ نُه سال را به صورتی حمل کرد که دختران در این سن قابلیت ازدواج پیدا کرده‌اند و در نتیجه سن از موضوعیت حکم تکلیف دختران خارج می‌شود. اگر کسی چنین حملی را در این روایات نپذیرد، باید این روایت‌ها را کنار بگذراد؛ چون مخالف کتاب، سنّت، اصول و قواعد مسلّم است. | ||
'''اگر | '''اگر بپذیریم که روایات نُه سالگی، بر تعیین این سن به عنوان امر تعبّدی شرعی دلالت دارند، در نهایت با موثّقه عمّار تعارض خواهند داشت و از آن رو که سنّی برای بلوغ در قرآن تعیین نشده، نمی‌توان هیچ‌کدام را مطابق قرآن دانست و از آن جهت که عموم مذاهب اهل سنّت بلوغ دختران را پانزده سالگی به بالا می‌دانند، هیچ‌کدام را نمی‌توان موافق عامه قلمداد کرد. پس، از این تعارض و برابری اگر حکم به تساقط نشود، نمی‌توان به صورت تعیینی فتوا به بلوغ سنّی دختران در نُه سالگی داد.''' | ||
''' | '''فقهایی چون شیخ طوسی در مبسوط، ابن حمزه، ابن سعید حلّی و قطب راوندی سن نُه سالگی را برای بلوغ نپذیرفته‌اند.'''<ref>آیینة نظر- آیت‌الله العظمی صانعی از نگاه دیگران</ref> | ||
برخی هم جدای از نشانه‌ها، سن سیزده سالگی یا پانزده سالگی را سن بلوغ دختر می‌دانند. | برخی هم جدای از نشانه‌ها، سن سیزده سالگی یا پانزده سالگی را سن بلوغ دختر می‌دانند. | ||
تمام مذاهب اهل سنت و شیعه اتفاق نظر دارند در صورتی که دختر حائض شود به سن بلوغ می‌رسد.<ref>جزیری، عبدالحمان، الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت، ج2، ص 412، دار الثقلین، بیروت، 1419.</ref> | |||
فقهای اهل سنت بلوغ دختر را ۱۵، برخی ۱۷ و بعضی ۱۸ می‌دانند.<ref>لفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت، ج2، ص 412</ref> | |||
فقهای اهل سنت بلوغ دختر را ۱۵، برخی ۱۷ و بعضی ۱۸ می‌دانند.<ref>لفقه | |||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس|۲}} | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = حقوق | | شاخه اصلی = حقوق | ||
نسخهٔ ۱۷ اوت ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۴۵
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
سن بلوغ پسر و دختر چند سال است؟
قول مشهور در میان فقها و طبق قانون مدنی کشور، سن بلوغ پسر ۱۵سال و دختر ۹ سال است. اما تعین سن بلوغ، همواره مورد مناقشه میان فقها و کارشناسان است و نظرات متفاوتی در اینباره گفته شده است. از جمله اینکه برخی سن را ملاک نمی‌دانند و تنهایی نشانه‌هایی برای پسر و دختر را ملاک بلوغ می‌دانند. همچون احتلام برای پسر و عادت ماهانه برای دختر.
تعریف بلوغ
بلوغ آغاز مرحله‌ای طبیعی در زندگی کودک است که در آن با پیدایی و شکوفایی غریزه جنسی و پدید آمدن برخی دگرگونی‌های جسمی و روانی و رشد عقلی و ادراکی به مرتبه مردان و زنان نایل می‌شود. بلوغ در فقه و حقوق اسلامی، نقطه آغاز انجام تکالیف دینی و ورود به شمولیت مباحث حقوقی است.[۱]
بلوغ در آیات قرآن
در قرآن سن خاصی به عنوان اماره و علامت بلوغ بیان نگشته است. علامه طباطبائی و غالب مفسران در تفسیر آیه ۵۷ سوره نور، بلوغ را رشد عقلانی دانسته‌اند که توأم با رسایی حالات جنسی و جسمی باشد. و این که کودک بتواند حسن و قبح فعل خود را درک نماید.[۲]
بلوغ در روایات
روایاتی که از ائمه اطهار در این باب به دست ما رسیده است، چند دسته‌اند: برخی از روایات سن را تنها علامت بلوغ دانسته‌اند. پاره ای سن را به همراه قاعدگی در دختران و احتلام در پسران بیان داشته است. و دسته سوم تنها احتلام در پسران و قاعدگی در دختران را نشانه بلوغ ذکر کرده است و هیچ اشاره ای به سن ندارد.[۳]
هر پژوهنده‌ای که هر سه دسته از روایات را بنگرد و آیات قرآن را ملاحظه کند، نیک در می‌یابد که بلوغ به سن بستگی ندارد، زیاده براین یک امری شرعی و دینی نیست، بلکه پدیده‌ای و جسمی و جنسی است و شارع مقدس اگر در گفتار خود علائم بلوغ را لحاظ کرده، ارشاد به حکم عقل نموده و سن را به عنوان یک قانون ثابت در امر بلوغ لحاظ نداشته است. چون پدیده بلوغ درهمه افراد در یک سن خاص به ثمر نمی‌رسد. ممکن است در دختری نه سالگی و در دیگری پانزده سالگی باشد؛ بنابراین روایاتی که سن را به‌طور مطلق شرط بلوغ دانسته، باید حمل بر روایاتی کرد که سن را مقید به رشد جنسی و عقلی دانسته است و حمل مطلق بر مقید یک قاعده عقلایی و مورد اتفاق فقهاست؛ بنابراین فتوای غالب، که نه سالگی را شرط بلوغ می‌داند، پایه محکم قرآنی و حدیثی ندارد. و در صورت شک و تردید اجرای اصل برائت وعدم تکلیف، مسئله را روشن می‌سازد.[۴]
هر چند فتوای غالب فقها این است که دختران در نه سالگی و پسران در پانزده سالگی پا به دایره تکلیف می‌گذارند و باید واجبات شرعی را انجام داده و خود را از محرمات پرهیز دارند، ولی این مسئله از دیر زمان مورد اختلاف علمای شیعه و سنت بوده است.[۵]
نشانه‌های بلوغ پسر و دختر
تمامی فقها احتلام را نشانه بلوغ دانسته‌اند.
مشهور بین فقهای شیعه این است که دختر در سن نه سالگی به بلوغ می‌رسد. در این میان اختلافاتی وجود دارد که سن بلوغ دختر را منوط به نشانه‌هایی می‌داند که باید در دختر ظاهر شود. از نظر حضرت آیت الله صانعی سن بلوغ دختران با نبود دو شرط دیگر، سیزده سال تمامِ قمری است. دلیل بر این فتوا علاوه بر وجوهی از قرآن و روایات، قاعده سهولت در دین است. چگونه می‌توان بر خلاف این قاعده، بار سنگین تکالیف و احکام و اجرای حدود کامل را بر دوش دختران نُه ساله قرار داد؛ در حالی که ضعیف و ناتوان و فاقد رشد بدنی و قابلیت ازدواج هستند؛ چگونه می‌توان گفت که دینِ سهل و آسان از آنها عمل به تکالیف و احکام و مسایل شرعی و اجرای حدود کامل الاهی را همچون زنان و مردان دیگر خواسته و آنان چاره ای جز گردن نهادن به آن ندارند؟ آری، اگر نشانه‌های دیگر بلوغ، مانند حیض، پیش از سیزده سالگی پیدا شود، دختر مکلّف شده و احکام شرعی بر او واجب می‌شود.[۶]
آیت الله صانعی در نقد تعیین سن نه سالگی برای بلوغ دختر می‌فرماید:
مستندات مشهور هم در تعیین نُه سالگی قابل مناقشه است؛ زیرا تمام روایاتی که مشهور فقها به آن استناد نموده‌اند، قطع نظر از ضعف سندی در برخی از آنها، هیچ‌یک بر بلوغ دختران در نُه سالگی، به صورت مطلق دلالت و ظهور ندارند و نُه سالگی به خودی خود ملاک نیست، بلکه نُه سالگی را با قید قابلیت ازدواج یا قاعدگی یا رشد و سن حداقلی، موضوع بلوغ معرفی کرده‌اند. از این رو، سخن مشهور در استناد به این روایت‌ها، تمام نیست؛ بنابراین باید روایاتِ نُه سال را به صورتی حمل کرد که دختران در این سن قابلیت ازدواج پیدا کرده‌اند و در نتیجه سن از موضوعیت حکم تکلیف دختران خارج می‌شود. اگر کسی چنین حملی را در این روایات نپذیرد، باید این روایت‌ها را کنار بگذراد؛ چون مخالف کتاب، سنّت، اصول و قواعد مسلّم است.
اگر بپذیریم که روایات نُه سالگی، بر تعیین این سن به عنوان امر تعبّدی شرعی دلالت دارند، در نهایت با موثّقه عمّار تعارض خواهند داشت و از آن رو که سنّی برای بلوغ در قرآن تعیین نشده، نمی‌توان هیچ‌کدام را مطابق قرآن دانست و از آن جهت که عموم مذاهب اهل سنّت بلوغ دختران را پانزده سالگی به بالا می‌دانند، هیچ‌کدام را نمی‌توان موافق عامه قلمداد کرد. پس، از این تعارض و برابری اگر حکم به تساقط نشود، نمی‌توان به صورت تعیینی فتوا به بلوغ سنّی دختران در نُه سالگی داد.
فقهایی چون شیخ طوسی در مبسوط، ابن حمزه، ابن سعید حلّی و قطب راوندی سن نُه سالگی را برای بلوغ نپذیرفته‌اند.[۷]
برخی هم جدای از نشانه‌ها، سن سیزده سالگی یا پانزده سالگی را سن بلوغ دختر می‌دانند.
تمام مذاهب اهل سنت و شیعه اتفاق نظر دارند در صورتی که دختر حائض شود به سن بلوغ می‌رسد.[۸]
فقهای اهل سنت بلوغ دختر را ۱۵، برخی ۱۷ و بعضی ۱۸ می‌دانند.[۹]
منابع
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، مدخل بلوغ
- ↑ محمدتقی فاضل میبدی، بلوغ از دیدگاه فقهی و کارشناسی، نشریه صفیر حیات، بیست و شش
- ↑ محمدتقی فاضل میبدی، بلوغ از دیدگاه فقهی و کارشناسی، نشریه صفیر حیات، بیست و شش
- ↑ محمدتقی فاضل میبدی، بلوغ از دیدگاه فقهی و کارشناسی، نشریه صفیر حیات، بیست و شش
- ↑ محمدتقی فاضل میبدی، بلوغ از دیدگاه فقهی و کارشناسی، نشریه صفیر حیات، بیست و شش
- ↑ آیینة نظر- آیت‌الله العظمی صانعی از نگاه دیگران
- ↑ آیینة نظر- آیت‌الله العظمی صانعی از نگاه دیگران
- ↑ جزیری، عبدالحمان، الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت، ج2، ص 412، دار الثقلین، بیروت، 1419.
- ↑ لفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت، ج2، ص 412