عدلیه

سؤال

مذهب عدلي چيست؟

علت نامگذاری

عدليه یا اصحاب عدل اصطلاحی است که بر دو فرقه کلامي شيعه اماميه و معتزله اشاره می‌کند. علت اينکه اين عنوان به اين دو روش کلامي اختصاص پيدا کرده است، اينست که هم اماميه و هم معتزله «عدل» را در اصول مذهب خودشان آورده‌اند. هرچند تمام فرقه‌هاي اسلامي عدل را از صفات خداوند متعال مي دانند لکن تفسيري که اماميه و معتزله از عدل دارند با تفسير ساير مذاهب کلامي تفاوت ريشه اي دارد.

اختلاف عدلیه و عشاعره

اماميه و معتزله قائل به حسن و قبح عقلي و ذاتي در افعال مي‌باشند، يعني افعال و اعمال اختياري ذاتا خوب يا بد هستند و عقل انسان با قطع نظر از حكم شرع قادر به درک خوبي و بدي اين افعال مي باشد. ولي در عين حال ممکن است به علت عدم احاطه آن بر همه موضوعات نتواند حسن و قبح همه افعال را درک کند. بنابر اين عدليه صدور کارهاي قبيح را از خداوند جايز نمي‌دانند و معتقدند همه کارهای خداوند حسن و از روی عدالت است. لذا مي گويند دستور به تکليفی که انسان امکان اجرایش را ندارد از خداوند صادر نمی‌شود، یا کسی که گناهی نکرده است، خدا او را عقاب نمی‌کند.

اما در مقابل اشاعره نه تنها عقل را عاجز از درک حسن و قبح مي‌دانند، بلکه اصلا حسن و قبح اعمال را در واقع منکر هستند و معتقدند که هرچه را خداوند مورد نهي قرار دهد قبيح است و هرچه مورد امر او قرار گيرد حسن و خوب بوده و عين عدل مي باشد. به عبارت ديگر با نهي و امر خداوند صفت حسن و قبح از براي فعل پديد مي آيد و قبل از آن داراي هيچکدام از اين دو صفت نمي‌باشد.

==مطالعه بيشتر==

• آشنايي با فرق و مذاهب اسلامي (بخش هاي شيعه اماميه و معتزله)
• الهيات, ج۱, (بخش حسن و قبح عقلي) تأليف آيت الله سبحاني.