معنای فرحین در قرآن

سؤال

معنای فرحین در قرآن چیست؟ آیا شامل هر گونه شادی می‌شود؟

با توجه به اینکه مطلق شاد بودن و شادی کردن در اسلام ممنوع نیست، نمی‌توان گفت «ال» در «الْفَرِحِينَ» الف و لام جنس است و همه شادی‌ها را شامل می‌شود؛ بلکه «ال» عهد است و شامل شادی‌هایی می‌شود که انسان را از خدا، شکر الهی و قیامت دور نموده و به عذاب الهی دچار می‌سازند.

پاسخ تفصیلی:

خداوند متعال در داستان قارون می‌فرماید: «إِنَّ قارُونَ كانَ مِنْ قَوْمِ مُوسى‏ فَبَغى‏ عَلَيْهِمْ وَ آتَيْناهُ مِنَ الْكُنُوزِ ما إِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَه أُولِي الْقُوَّه إِذْ قالَ لَهُ قَوْمُهُ لا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْفَرِحينَ»؛ «قارون از قوم موسى بود، اما بر آنان ستم كرد؛ ما آن قدر از گنج‌ها به او داده بوديم كه حمل كليدهاى آن براى يك گروه زورمند مشكل بود! هنگامى كه قومش به او گفتند: اين همه شادى مغرورانه مكن؛ زیرا خداوند شادى‏كنندگان مغرور را دوست نمى‏دارد».

تجزیه و ترکیب:

«إِنَّ» حرف توكيد و از حروف مشبهه؛ «اللَّهَ» اسم إِنَّ و منصوب؛ «لا» حرف نفي؛ «يُحِبُّ» فعل مضارع مرفوع؛ «الْفَرِحِينَ» مفعول به منصوب و علامت نصب آن «ياء» است چون جمع مذكر سالم می‌باشد و جمله «لا يُحِبُّ الْفَرِحينَ» خبر «إِنَّ».

نوع «ال» در «الْفَرِحِينَ»

با توجه به اینکه شاد بودن و شادی کردن در اسلام ممنوع نیست، نمی‌توان گفت «ال» در «الْفَرِحِينَ» جنس است و همه شادی‌ها را شامل می‌شود و بلکه «ال» عهد است و شادی‌هایی را در بر می‌گیرد که انسان را از خدا، شکر الهی و قیامت دور کرده و به عذاب الهی دچار می‌سازد.

در آیات قرآن کریم به دو دسته شادی اشاره شده است:

۱. دسته‌اي از آيات، مؤمنين را دعوت به شادي نموده است: «قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ» ؛‌ «به مردم بگو؛ شما به فضل و رحمت خدا شادمان شويد كه آن بهتر و مفيدتر از ثروتي است كه براي خود اندوخته مي كنيد».

همچنين، زماني كه وعده‌هاي الهي، مبني بر نصرت و پيروزي در ميان اهل كتاب بر مشركان مجوس، محقق مي‌شود، قرآن کریم مي فرمايد: «في‏ بِضْعِ سِنينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَ يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ»؛ «و در آن روز مؤمنان شاد مي‌شوند».

۲. قرآن كريم در داستان قارون كه فردي خودخواه و مغرور بود و شادي‌هاي مستانه داشت، از زبان قومش مي‌فرمايد: «إِنَّ قارُونَ كانَ مِنْ قَوْمِ مُوسى‏ فَبَغى‏ عَلَيْهِمْ وَ آتَيْناهُ مِنَ الْكُنُوزِ ما إِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَه أُولِي الْقُوَّه إِذْ قالَ لَهُ قَوْمُهُ لا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْفَرِحينَ»؛ (قصص/ ۷۶) »قارون از قوم موسى بود، اما بر آنان ستم كرد؛ ما آن قدر از گنج‌ها به او داده بوديم كه حمل كليدهاى آن براى يك گروه زورمند مشكل بود! هنگامى كه قومش به او گفتند: اين همه شادى مغرورانه مكن، كه خداوند شادى‏كنندگان مغرور را دوست نمى‏دارد».

همچنين در بيان عذاب‌هاي دوزخيان مي‌فرمايد: «ذلِكُمْ بِما كُنْتُمْ تَفْرَحُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ بِما كُنْتُمْ تَمْرَحُونَ»؛ «اين (عذاب) به خاطر آن است كه به ناحق در زمين شادي مي‌كرديد و از روي غرور و مستي به خوشحالي مي پرداختيد».

بنابراین، هر نوع شادی ممنوع نیست؛ بلکه فقط شادی‌های غیر الهی، مستانه و متکبرانه مورد مذمت قرار گرفته است.