بیماریهای مسری در میان بنیاسرائیل: تفاوت میان نسخهها
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
در قرآن به مرگ و میر گسترده بنی اسرائیل اشاره شده؛ آیا میتوان ادعا کرد که مرگ آنها به واسطه بیماریهای واگیردار بوده است؟ | در قرآن به مرگ و میر گسترده بنی اسرائیل اشاره شده؛ آیا میتوان ادعا کرد که مرگ آنها به واسطه بیماریهای واگیردار بوده است؟ | ||
خط ۴۶: | خط ۴۵: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
<references /> | <references /> | ||
<span></span> | |||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = مسائل روز | | شاخه اصلی = مسائل روز |
نسخهٔ ۶ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۰۳
در قرآن به مرگ و میر گسترده بنی اسرائیل اشاره شده؛ آیا میتوان ادعا کرد که مرگ آنها به واسطه بیماریهای واگیردار بوده است؟
در سه آیه قرآن به بیماری و مرگ بنیاسرائیل اشاره شده که برخی از مفسران با توجه به قرائن، علت مرگ برای آنها را، بیماری واگیردار معرفی کردهاند. در اینجا به آیات و دیدگاه مفسران میپردازیم.
آیه ۲۴۳ سوره بقره
﴿ | أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِينَ خَرَجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْيَاهُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَی النَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ
آیا به کسانی که از ترس مرگ از خانه های خود در حالی که هزاران نفر بودند، بیرون آمدند [با دیده عبرت] ننگریستی؟ پس خدا به آنان فرمود: بمیرید [و آنان بدون فاصله مردند،] سپس آنان را زنده کرد [تا بدانند رهایی از چنگ مرگ ممکن نیست]. خدا نسبت به مردم دارای فضل و احسان است، ولی بیشتر مردم سپاس نمیگزارند. بقره:۲۴۳ |
﴾ |
.
دو شأن نزول برای آیه فوق مطرح شده و در هر دو علت مرگ را بیماری واگیردار طاعون نامیدهاند.
در روایتی آمده که در یكی از شهرهای «شام» بیماری طاعون راه یافت که با جهشی عجیب و سرسام آور، مردم را یكی پس از دیگری از بین میبرد. در این میان عده بسیاری به این امید كه شاید از چنگال مرگ رهایی یابند، آن محیط و دیار را ترک کردند، از آنجا كه آنها پس از فرار از محیط خود و رهایی از مرگ در خود احساس قدرت و استقلالی نموده و با نادیده گرفتن اراده الهی و چشم دوختن به عوامل طبیعی دچار غرور شدند پروردگار، آنها را به همان بیماری نابود ساخت.[۱]
در روایت دیگر، آمدن بیماری را مجازات الهی میداند. زیرا رهبر آنان از آنان خواست كه خود را برای جهاد آماده كنند و از شهر خارج گردند. آنها به بهانه اینكه در محیط جنگ مرض طاعون است، از رفتن به میدان جنگ خودداری كردند. خدا آنها را به همان بیماری كه از آن هراس داشتند و بهانه فرار قرار داده بودند مبتلا ساخت. آنها خانههای خود را خالی كرده و برای نجات از طاعون فرار كردند و در بیابان همگی از بین رفتند. مدتها از این جریان گذشت و یكی از پیامبران بنی اسرائیل به نام حزقیل از آنجا عبور نمود و از خدا خواست كه آنها را زنده كند، خداوند دعای او را اجابت نمود و آنها به زندگی بازگشتند.[۲]
علامه طباطبائی معتقد است «مُوتُوا؛ بمیرید» نه امر لفظی که امر تكوینی است. در نتیجه ممکن است كه مرگ این گروه به شکل طبیعی (بیماری طاعون) واقع شده باشد. این سنت الهی بر سراسر جهان هستی و عالم حیات حكومت میكند که خدا عوامل مرگ را فراهم میکند، و انسانها در اثر عوامل طبیعی میمیرند.[۳]
زنده کردن قوم بنیاسرائیل بعد از مردن در آیه مطرح شده و آن را به خدا نسبت داده و در روایات زنده شدن قوم به واسطه دعای حزقیل پیامبر رخ داده است. علامه طباطبایی اعجازآمیز بودن این زنده شدن را رد کرده و میفرماید: این جمله تا حدی دلالت دارد بر اینكه خدای تعالی زندهشان كرده تا زندگی كنند و بعد از زنده شدن مدتی زندگی كردهاند. اگر این احیا و زنده ساختن، معجزهای بوده باشد تا دیگران عبرت بگیرند یا دلیلی و بیانی برای اثبات حقیقتی بوده باشد، باید آن را ذكر میكرد، چون رسم قرآن در بلاغتش همین است. چنان كه در داستان اصحاب كهف ذكر كرد كه بعد از زنده شدن چه كارهایی كردند.[۴]
آیه ۵۹ سوره بقره
﴿ | فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنَا عَلَی الَّذِينَ ظَلَمُوا رِجْزًا مِنَ السَّمَاءِ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ
اما افراد ستمگر، این سخن را كه به آنها گفته شده بود، تغییر دادند (و به جای آن، جمله استهزاآمیزی گفتند) لذا بر ستمگران، در برابر این نافرمانی، عذابی از آسمان فرستادیم. بقره:۵۹ |
﴾ |
در متن آیه برای عذاب واژه «رجز» به کار رفته است. راغب اصفهانی اصل معنی رجز را اضطراب و انحراف و بینظمی میداند. هنگامی که شتری به خاطر ضعف گامهای خود را کوتاه و نامنظم برمیدارد این تعبیر به کار میرود.[۵] در چند آیه قرآن[۶] واژه رجز به معنای اضطراب آمده است. در برخی از آیات رجز را نوعی عذاب معرفی کرده است ﴿... أُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ؛ ... برای آنان عذابی دردناک از سخت ترین بلاهاست.﴾(سبأ[۳۴]:۵). نفس عذاب نیز به همراه خود اضطراب و پریشانی میآورد.[۷]
طبرسی پس از آنكه معنی اصلی رجز را انحراف از حق ذکر کرده مینویسد: «رجز لرزشی است در پای شتر در اثر دردی كه آن را از سیر معمولی باز میدارد. این کلمه در لغت اهل حجاز به معنی عذاب گرفته شده» پس از آن معنای رجز در این آیه را با استفاده از روایات بیماری واگیردار طاعون میداند. طبرسی ابنزید چنین نقل میکند: در اثر طاعون در یک ساعت ۲۴۰۰۰ نفر از بزرگان و پیرانشان هلاک شدند و فرزندانشان باقی ماندند. در نتیجه علم و عبادت از میانشان رفت و از دست دادن افاضل و دانشمندانشان عذابی برای باقیماندگان شد.[۸]
آیت الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه مینویسد: «ممكن است گفته شود، بیماری طاعون چیزی نیست كه از آسمان فرود آید، ولی این تعبیر ممكن است به خاطر آن باشد كه عامل انتقال میكروب طاعون در میان بنیاسرائیل گرد و غبارهای آلودهای بوده است كه به فرمان خدا با وزش باد در میان آنها، پخش گردید. عجیب اینكه یكی از عوارض دردناک طاعون آن است كه مبتلایان به آن گرفتار اضطراب و بینظمی در سخن و در راه رفتن میشوند كه با معنی ریشهای كلمه «رجز» نیز كاملاً متناسب است.»[۹] در این آیه میگوید ﴿بر ستمگران عذابی از آسمان فرستادیم﴾ تا روشن گردد كه این عذاب و مجازات الهی تنها دامان «ستمگران» بنیاسرائیل را گرفت و هرگز خشک و تر با هم نسوختند. در پایان آیه جمله ﴿به سبب آنکه همواره نافرمانی می کردند﴾ را ذكر میكند تا بگوید كه ظلم و فسق علت مجازاتشان بوده است. علاوه بر آن اصرار بر گناه، نزول عذاب الهی را افزایش میدهد.[۱۰]
در تفسیر البرهان نیز با اشاره به روایات، رجز را به طاعون تفسیر کرده است.[۱۱] مرحوم طالقانی با استفاده از لغت، رجز را ضعف قوای جسمی و نفسی دانسته و در مورد فرستاده شدن از آسمان میگوید شاید از جهت سلطه و احاطه عذاب باشد.[۱۲] تفسیر کشف الاسرار مینویسد: «به این سبب واژه آسمانی به کار رفته است، چون نشان دهد انسانها نمیتوانند در مقابلش قد علم کنند.»[۱۳]
بیماری طاعون دو نوع است: طاعون خیارکی که از پوست منتقل میشود و طاعون ریوی که از طریق ریه و تنفس منتقل میشود. اشاره قرآن به آسمان شاید به راه انتقال بیماری یعنی هوای آلوده به میکروب باشد. همچنین یکی از نشانههای طاعون تهوع، سرگیجه، نداشتن تعادل و ... است که در واژه «رجز» نهفته است.
آیه ۹۷ سوره طه
قرآنکریم در مورد عذاب سامری میگوید
﴿ | قَالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَكَ فِي الْحَيَاةِ أَنْ تَقُولَ لَا مِسَاسَ ۖ وَإِنَّ لَكَ مَوْعِدًا لَنْ تُخْلَفَهُ ۖ وَانْظُرْ إِلَىٰ إِلَٰهِكَ الَّذِي ظَلْتَ عَلَيْهِ عَاكِفًا ۖ لَنُحَرِّقَنَّهُ ثُمَّ لَنَنْسِفَنَّهُ فِي الْيَمِّ نَسْفًا
[موسی] گفت: پس [از میان مردم] برو، یقیناً کیفر تو [به خاطر دور انداختن آثار رسالت و ساختن گوساله] در زندگی این است که [دچار بیماری مُسری ویژه ای شوی تا هر کس نزدیکت آید] بگویی: به من دست نزنید؛ و تو را وعده گاهی [از عذاب بسیار سخت قیامت] است که هرگز نسبت به تو از آن تخلف نخواهد شد، و [اکنون] به معبودت که همواره ملازمش بودی نگاه کن که حتماً آن را در آتش بسوزانیم، سپس سوخته اش را در دریا می پاشیم. طه[۲۰]:۹۷ |
﴾ |
واژه «لَا مِسَاسَ؛ به من دست نزنید» در متن آیه به صورتهای مختلف معنا شده است. بعضی از مفسران گفتهاند كه جمله «لَا مِسَاسَ» اشاره به یكی از قوانین شریعت موسی(ع) است كه بعد از صادر شدن حکم کسی حق نزدیک شدن به او را نداشت.[۱۴] بعضی دیگر گفتهاند، سامری به واسطه نفرین موسی به بیماری مرموز و واگیرداری مبتلا شد كه تا زنده بود اگر كسی به او نزدیک میشد گرفتار بیماری میشد. یا اینكه سامری گرفتار یک نوع بیماری روانی به صورت وسواس شدید و وحشت از هر انسانی شد، به طوری كه هر كس نزدیک او میشد، فریاد میزد به من دست نزنید![۱۵] به نظر میرسد آنچه سبب دوری مردم و وحشت آنها میشود، همان بیماری واگیردار و مسری است که از روایات قابل استفاده است و علامه طباطبایی نیز این تفسیر را به شرط صحیح بودن سند حدیث، خوب میداند.[۱۶] طبرسی نیز مینویسد: هر کسی که با او در تماس بود به تب شدید مبتلا میشد.[۱۷]
منابع
- ↑ سیوطی، جلالالدین، تدریب الراوی، ج۱، ص۳۱۰، دمشق: دار الکلم الطیب، ۱۴۲۶ق.
- ↑ سیوطی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۱۰؛ طبرسی، فضل بن حسن، احتجاج، ج۲، ص۸۸، تهران: إسلامیه، ۱۳۸۱؛ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۸، ص۲۳۷، ترجمه محمدباقر کمرهای، چاپ سوم، قم: اسوه، ۱۳۷۵؛ سمرقندی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، ج۱، ص۱۳۰، بیروت: الأعلمی، ۱۴۱۱ق.
- ↑ طباطبائی، ترجمه تفسیر المیزان، ج۲، ص۴۲۲، ترجمه محمدباقر موسوی، چاپ پنجم، قم: انتشارات جامعه مدرسین، ۱۳۷۴.
- ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۴۲۱، چاپ دوم، بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- ↑ راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، ج۱، ص۳۴۱، چاپ دوم، تهران: المکتبه المرتضویه، ۱۳۶۲.
- ↑ اعراف: ۱۳۴؛ انفال: ۱۱.
- ↑ قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس القرآن، ج۳، ص۵۵ چاپ ششم، تهران: دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۱.
- ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ، ج۱، ص۱۸۹، چاپ پنجم، تهران: مکتبه الاسلامیه. ۱۳۹۵ق.
- ↑ مکارم شیرازی، ۱۳۶۸، ج۱، ص۲۷۱.
- ↑ مکارم شیرازی، ۱۳۶۸، ج۱، ص۲۷۱.
- ↑ بحرانی، هاشمبنسلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۲۶، قم: موسسه البعثه، ۱۴۱۵ق.
- ↑ طالقانی، محمود، پرتوی از قرآن، ج۱، ص۱۶۹، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۶۲.
- ↑ میبدی، احمدبنمحمد، كشف الأسرار و عده الأبرار، ج۱، ص۲۰۴، تحقیق: حکمت، علیاصغر، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر،۱۳۷۱.
- ↑ طباطبایی، ۱۳۹۰ق، ج۱۴، ص۲۲۰؛ سید بن قطب، فی ظلال القرآن، ج۵، ص۴۹۴، چاپ سی و پنجم، بیروت: دار الشروق، ۱۴۲۵ق.
- ↑ سید بن قطب، ج۶، ص۲۳۴۹.
- ↑ طباطبائی، ۱۳۷۴، ج۱۴، ص۲۷۶.
- ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۱۶، ص۶۹، چاپ پنجم، تهران: مکتبه الاسلامیه. ۱۳۹۵ق.