عدم دخالت عارفان در امور سیاسی و اجتماعی

سؤال

برخی از عرفا مانند سید علی قاضی طباطبایی در مسائل سیاسی و اجتماعی دخالت نکرده یا نظری نداشته‌اند. آیا می‌توان گفت اینها به درد جامعه اسلامی نخورده‌اند؟

تفاوت در استعدادها و شرایط

استعداد و توانایی‌های انسان‌ها یکسان نیست، در نتیجه مسئولیت‌های انسان‌ها نیز متفاوت می‌گردد. البته اصل فطرت در همه انسان‌ها یکسان و مساوی است؛ ولی نه به این معنی که مجموع گرایش‌های انسان‌ها و زمینه رشد و کمال آدمیان در همه کاملاً مساوی باشد. هر کدام از این زمینه‌ها تابع عوامل متعدد و مختلفی هستند.

هر کس به اندازه آنچه خداوند به او داده است مسئول و پاسخگو می‌باشد. آنکه از توانایی و معلومات بیشتری بهره‌مند باشد به همان اندازه در پیشگاه خداوند بیشتر مسئولیت دارد و کسی که استعداد و توانایی کمتری دارد مسئولیت او نیز کمتر خواهد بود.

علما و عرفا نیز به اندازه توان، شرایط و موقعیت‌های خاص که در اختیار دارند نقش ایفا می‌نمایند و به همان نسبت در برابر جامعه و مردم مسئول می‌باشند و باید در مورد هر فرد توانایی‌ها و شرایط او را در نظر گرفت.

فعالیت اجتماعی عرفا

از سوی دیگر معلوم نیست که عرفای شیعه مانند مرحوم سید علی قاضی در مسائل سیاسی و اجتماعی موضع نداشته و همچون صوفیان در کنج عزلت تنها به ذکر و ورد مشغول بوده‌اند. بزرگان شیعه اعم از فقیه، مجتهد، فیلسوف و عارف همیشه در مقابل حکام جور موضع منفی داشته و معترض بوده‌اند. البته این موضع بسته به شرایط مختلف دارای شدت و ضعف بوده است.

جایگاه عالم و عارف

قطعا جایگاه علمای ربانی از عابدان و عارفان بالاتر است که در قرآن می فرماید: ﴿یَرْفَعِ اللّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ؛ خداوند، آنهایی را که ایمان آوردند و همچنین صاحبان علم را (بر دیگران) برتری داده است.﴾ در روایات بسیاری عالمان بر عابدان برتری داده شده اند، پیامبر(ص) می فرمایند: «دو رکعت نمازی که عالم می گزارد، برتر از هزار رکعت نمازی است که عابد می خواند.»

صاحب دلی به مدرسه آمد ز خانقاه		بشکست عهد صحبت اهل طریق را
گفتم میان عابد و عالم چه فرق بود		تا اختیار نمودی از آن این فریق را
گفت آن گلیم خویش به در می برد ز موج		وین سعی می کند که بگیرد غریق را

مطالعه بیشتر

• حماسه و عرفان، جوادی آملی.
• چهل حدیث، امام خمینی.