نقش تولی و تبری در ايمان

سؤال

نقش تولّی و تبرّی در ايمان چيست؟

توّلی وتبرّی ياحبّ وبغض،آميخته باجان وعجين باوجودانسان هاهستندابعاد و شيوه زندگی انسان،برپايه حب وبغض استواراست.اگرحبّ وبغض ازانسان گرفته شود،ازحركت بازمي ماند.آن چه مهم است،گزينش معيارحبّ وبغض است و كه كدام ضابطه وقانون بايدبرآن حاكم باشد؟هركسی بايدارزيابی كندكه ميل ونفرت خويش رابرپايه چه ارزش هايی استوار سازد؟قطعاًدرستی ملاك،زندگی رادرجهت شايسته وصحیح، وباطل بودن آن انسان رابه تباهی سوق مي دهد.

روشن است كه تمام حب و بغض ها،برمحورايده آل برتردورمی زندوآن چيزی است كه درزندگی به روی آن تلاش مي شودكه همان كمال معنوی است وباحقيقت نظام هستی وانسانی نيزمطابقت داردوكمال معنوی درسايه سيرالی الله تحقق پذيراست،تلاش در امورات زندگی نيز در جهت سير الي الله شايسته است. دوستی ها و دشمنی ها بايد بر اين اصل معنوی تنظيم گرددكه دوستی خداوند اصل باشد و با ديگران نيز بر اين اساس دوستی و دشمنی شود زيرا مقصود از تولّی در فرهنگ اعتقادی اسلام اين است:«كه انسان ولايت خدا، پيامبران، ائمه معصومين( عليهم السلام) و اولياءالله راقبول كندو با هر فرد و نظامی كه دوست خدا، رسول،ائمه (عليهم السلام) و مؤمنان باشند دوست باشندوتبرّی عبارت است از كينه داشتن نسبت به دشمنان خدا، پيامبران، ملائكه و ائمه، مؤمنان و دوری جستن از آنان»}}

مسلّم است كه برای ايجاد دوستی، خداوند به عنوان كمال و زيبائی مطلق و منزه از هر عيبی معرّفی شده است، زيرا او از هر كسی نسبت به بندگانش مهربانتر و نزديكتر است. دوستی او، شور، عشق و طروات درانسان مي آفريند و او رابی قرار و خالص مي سازدبه سبب اين دوستی خدا آثار دوستی در اعمال و كردارانسان تجلّی مي كند، همه رفتارها رنگ خدايی مي گيرد در منظومه هستی از ارزش والا برخوردار مي گردد. بدين ترتيب، بين انسان و خدا رابطه دوستی ايجاد مي شود و خداوند به عنوان يگانه آرزو و هدف تبلور مي كند كه تنها او را بايد دوست داشت و به او عشق ورزيد و مشتاق شد.

پرواضح است كه دوستی خداوند اصلی و واقعی است، دوستی پيامبران، امامان معصوم (عليهم السلام)و اهل ايمان براساس دوستی خداوند استوار شده و در راستای محبت او قرار دارد دوستی پيامبر و عترتش برای اطاعت و پذيرش ولايت آن ها است زيرا حجت های خداوند هستند و عترت پيامبر، تنها مفسرين كلام خدا و دومين منبع آگاهی و هدايت می باشند. لذا دشمنی با اهل بيت و خارج شدن از ولايت و اطاعت آن ها به معنای خروج از دايره ی اطاعت و محبت خداوند است. «كسي كه سر بر فرمان آل پيامبر ندارد... اعمالش در ضلالت انجام شده است چون انسانی است كه بگويد اسلام را قبول دارم... اما پيامبر اسلام را قبول ندارم، اسلام، قرآن و اهل بيت يكی است هدايت بر محور اهل بيت مي چرخد كسی كه در هدايت نيست از كمال بهره ای ندارد»،

بدين جهت دوستی و اطاعت آن ها واجب شده است. قرآن فرموده است: {{قرآن|قل لا اسئلكم عليه اجراً الا الموده في القربي بگو پاداشی برای رسالتم جز دوستی خويشانم از شما نمی طلبم. امام صادق ـ عليه السلام ـ نيز مي فرمايد: (لكل شیء اساس و اساس الاسلام حبنا اهل البيت) هر چيز مبناواساسی دارد. بنيان واساس اسلام دوستی اهل بيت ما است. بنابراين، تولی همان دوستی و اطاعت خدا، پيامبران، امامان معصوم(عليهم السلام)و مؤمنين می باشد و تبری نيز بيزاری جستن از دشمنان خدا و ائمه ( عليهم السلام )است.

البته بايد دانست كه تولّی و تبرّی، نقش بنيادی در قبولی ايمان و اسلام دارد. زيرا هدايت بر محور خاندان عصمت (عليهم السلام) دور مي زند كسی كه از دايره ی هدايت آن ها دور شد در گمراهی به سر خواهد برد. تولّی و تبرّی از واجبات و فروع دين اسلام است و جزء ايمان واز بزرگ ترين شعبه های ايمان شمرده شده است در گفتار معصومين(عليهم السلام) شرط قبولی اعمال و بندگی به حساب آمده است علما و بزرگان شيعه نقش تولی و تبرّی را كه جزء ايمان است ازجمله اين امردانسته اندکه ايمان بدون آن راناتمام خوانده اند. و به ادله ی از آيات و روايات، نيز استدلال كرده اندو ايمان بدون محبت پيامبر( صلي الله عليه وآله) تمام ندانسته اند.

و بايد گفت كه ايمان را همان تولی و تبرّی تشكيل مي دهد. امام باقر(عليه السلام) فرموده است: «ايمان دوستی و دشمنی است» و امام صادق( عليه السلام) نيز در جواب كسی كه پرسيد آيا حب و بغض از ايمان است؟ فرمود:(هل الايمان الا الحب و البغض) ايمان جز حب و بغض چيز ديگری نيست.

پس روشن است كه مقبوليت اطاعت و بندگی پروردگار بستگی به اصل تولی و تبری دارد. و ايمان بدون آن ناتمام است. زيرا ايمان جز همان حب خدا، پيامبر و امامان معصوم (ع) و بغض و بيزاری از دشمنان آنان نيست. نقش تولی و تبرّی در ايمان همانند دو بال است كه در صورت فقدان يكی از آنان، و يا هر دو توانائ رسيدن به هدف سلب مي شود و از رسيدن به مقصد باز می ماند.

معرفی منابع جهت مطالعه بيشتر:

۱ـ اصول كافی، ج ۲، باب حب فی الله و بغض فی الله.

۲ـ وسيله الحشادم الی المندوم در شرح... از فضل الله بن روز بهان اصفهاني، از ص ۸۸ـ۲۸۱.

۳ـ تفسير موضوعي قرآن، ج ۲ ,جوادي آملي، ص ۴۱۱ـ۴۲۲ و ص ۳۴۷ـ۳۵۹.

۴ـ اخلاق و تربيت اسلامی، حسين واثقی راد، ص ۱۶۹ـ۱۹۸.