سلام

سؤال: با توجه به اینکه سلام سخنی از جانب پروردگار مهربان است و سلام یک‌کلام و سخن است و با توجه به اینکه خداوند به بندگانش هم سلام داده است؛ آیا گفتن سلام متقابل بر خداوند ایراد دارد؟

واژه‌شناسی سلام

سلام یعنی عافیت، سخن خالی از خیر و شر، درود، صلح، سخن دور از لغو، سلامتی از جمیع آفات، دعا برای احترام به از دست رفتگان، نامی از نام‌های خدا، تسلیم، بهشت، امان.

سلام به معنای سلامتی است و همچنین به معنای پیراستگی از آفات ظاهری و باطنی.

سلام به معنای سلامت است و اینکه مردم می‌گویند: «السلام علیکم» معنایش این است: از جانب خداوند متعال، سلامت بر شما ارزانی باد. به عبارت دیگر ما با سلام، از خدا درخواست می‌کنیم تا فرد سلام شونده را از هر گونه عیب و نقص حفظ کرده و به سلامت بدارد.

سلام در معنا نزدیک با امن است با این فرق که امن عبارت است از خالی بودن مکان از هرچه مایه ترس است اما سلام یعنی محل طوری باشد که هر چه آدم در آن می‌بیند موافق طبعش باشد.

کاربردهای سلام در قرآن کریم

کلمه «سلام» در ۴۲ آیه از قرآن‌کریم آمده است و در هر جا معنای خاصی دارد:

۱. سلام یعنی تسلیم شدن: «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً»

۲. سلام از نام‌های خداوند است: «هُوَ اللَّهُ الَّذی لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ» چون خدای متعال بنده‌هایش را از مهلکه‌ها و سختی‌ها نجات و به سلامت عبور می‌دهد.

سلام یکی از نام‌های خداوند است و چون او از هر عیب ونقص و فنا و نابودی مبری و پاک است لذا خداوند عین سلام است و سلام از ناحیه اوست و به سوی او برمی گردد.

۳. اطمینان خاطر و بشارت: «قیلَ یا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلامٍ مِنَّا وَ بَرَکاتٍ عَلَیْکَ وَ عَلی أُمَمٍ مِمَّنْ مَعَکَ وَ أُمَمٌ سَنُمَتِّعُهُمْ ثُمَّ یَمَسُّهُمْ مِنَّا عَذابٌ أَلیمٌ» در واقع خداوند به نوح و همراهانش اطمینان خاطر و بشارت سلامتی از عذاب را می‌دهد که از کشتی فرود آیید با سلامتی؛ که از سیل و طوفان نجات یافته‌اید.

۴. سلام یعنی درود گفتن بر همدیگر: اینکه ما به همدیگر سلام می‌کنیم و می‌گوییم «سلامٌ علیکم» این سلام یعنی برای طرف مقابل اعلان امنیت و صلح می‌کنیم؛ آیاتی که در آنها واژه سلام به این معنا به کار برده شده است عبارتند از:

• در هنگام مواجهه افراد با یکدیگر: «وَ لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُنا إِبْراهیمَ بِالْبُشْری قالُوا سَلاماً قالَ سَلامٌ فَما لَبِثَ أَنْ جاءَ بِعِجْلٍ حَنیذٍ».
  • در هنگام ورود به خانه و محفل دیگران: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیُوتاً غَیْرَ بُیُوتِکُمْ حَتَّی تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلی أَهْلِها ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ».
  • در برخورد پیامبر با مؤمنان: «وَ إِذا جاءَکَ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِآیاتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَیْکُمْ کَتَبَ رَبُّکُمْ عَلی نَفْسِهِ الرَّحْمَه أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکُمْ سُوءاً بِجَهالَه ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحیمٌ».
• در همه موارد بالا سلام نوعی احساس ایمنی و سلامت و آرامش روحی در مخاطب پدیدمی‌آورد و باین مفهوم است که خطری از ناحیه سلام کننده متوجه او نیست؛ مخصوصاً در آیه ۲۷ سوره نور که پیش از دستور به سلام کردن در هنگام ورود به خانه، عبارت «تَسْتَأْنِسُوا» به معنای آشنایی دادن و اعلام انس کردن بیان شده است.

سلام متداول که از آداب مورد تأکید اسلامی است به معنای درخواست سلامتی و عافیت است و به این معنا است که فردی که مورد سلام من واقع شده از ناحیه من در سلامت و امنیت است و من با او دشمنی و خصومتی ندارم. در واقع سلام کننده به نشانه وجود پیوند آشتی و امنیت فراگیر میان خود و او، واژه دلنشین سلام و درود را سر می‌دهد.

از این سلام در برخی آیات به تحیت تعبیر شده است: «وَ إِذا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّه فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ حَسیباً».

تحیت در لغت از ماده حیات و به معنی دعا برای حیات دیگری کردن است خواه این دعا به صورت سلام علیک (خداوند تو را به سلامت دارد) یا (خداوند تو را زنده بدارد) یا مانند آن، باشد ولی معمولاً از این کلمه هر نوع اظهار محبتی را که افراد بوسیله سخن، با یکدیگر می‌کنند شامل می‌شود که روشنترین مصداق آن همان موضوع سلام کردن است.

سلام تحیت بزرگ اسلامی است تا آنجا که می‌دانیم تمام اقوام جهان هنگامی که به هم می‌رسند برای اظهار محبت به یکدیگر نوعی تحیت دارند که گاهی جنبه لفظی دارد و گاهی به صورت عملی است که رمز تحیت می‌باشد، در اسلام نیز سلام یکی از روشنترین تحیت‌هاست و از آیات قرآن نیز استفاده می‌شود که سلام یک نوع تحیت است: «فَإِذا دَخَلْتُمْ بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلی أَنْفُسِکُمْ تَحِیَّه مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبارَکَه طَیِّبَه»؛ «هنگامی که وارد خانه‌ای شدید بر یکدیگر تحیت الهی بفرستید تحیتی پر برکت و پاکیزه».

در این آیه سلام به عنوان تحیت الهی که هم مبارک است و هم پاکیزه معرفی شده است و ضمناً می‌توان از آن استفاده کرد که معنی سلام علیکم در اصل سلام اللَّه علیکم است، یعنی درود پروردگار بر تو باد، یا خداوند تو را به سلامت دارد و در امن و امان باشی به همین جهت سلام کردن یک نوع اعلام دوستی و صلح و ترک مخاصمه و جنگ محسوب می‌شود.

از پاره‌ای از آیات قرآن نیز استفاده می‌شود که تحیت اهل بهشت نیز سلام است:

• «أُوْلئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَه بِما صَبَرُوا وَ یُلَقَّوْنَ فیها تَحِیَّه وَ سَلاماً».
  • «دَعْواهُمْ فیها سُبْحانَکَ اللَّهُمَّ وَ تَحِیَّتُهُمْ فیها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ».
• ناروا بودن سلام دادن انسان به خدا

سلام از طرف خدا و سخن خداست: «سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحیمٍ» و در چندین آیه خداوند به پیامبران سلام نموده است.

سلام دادن به خدا درست نیست و ناروا می‌باشد زیرا معنای سلام، سلامتی و خطر نرساندن به طرف مقابل می‌باشد و باید توجه داشت که غیر خداوند هر که باشد، ناقص است و کمال مطلق و غنی بالذات فقط و فقط خداوند است و سلام دادن به دیگران به نیت‌ها و قصدهای مختلف انجام می‌گیرد که در همه آن‌ها نوعی حاجت و نیاز و نقص وکاستی وجود دارد و سلام دادن به قصد اظهار محبت و دوستی و صلح وآشتی و درخواست سلامتی و تندرستی می‌باشد که هم در سلام دهنده و هم برکسی که سلام می‌کنیم نوعی نیازمندی و نقص وجود دارد.

با این نگاه اگر ما به خدا بگوییم: سلام علیک یعنی خدایا ما قصد ضرر رساندن به تو نداریم و این سخنی نارواست زیرا انسان توان ضرر زدن به خدا را ندارد؛ خداوند نیازی و احتیاجی به سلام ما ندارد چون او عین سلام است و مبری و پاک از هر نوع نقص و فنا و بلا می‌باشد و صحیح نیست که ما به خدا سلام بدهیم و بگوییم (سلام برخداوند) او کمال مطلق و غنی بالذات است.