غزوات پیامبر(ص) در قرآن
![]() | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
چه غزوههایی از پیامبر در قرآن آمده است؟
غزوات پیامبر(ص) در قرآن
غزوه احد
در سال ۳ ق، یك سال از شكست سختی كه مسلمانان در نبرد بدر بر مشركان وارد كردند، قریشیان به فرماندهی ابوسفیان (ه م) به خونخواهی كشتگان بدر، آمادۀ كارزاری دیگر با پیامبر (ص) و مسلمانان شدند.[۱]
غزوه احد یکی از مهم ترین نبردهای پیامبر با کفار قریش بود که مسلمانان در آن به ناگاه و در اثر رعایت نکردن درست دستورات پیامبر و سهل انگاری شکست خوردند. به غزوه احد در چهار آیه ۱۲۱، ۱۲۸، ۱۵۲ و ۱۷۱ سوره آل عمران اشاره شده است.[۲]
غزوه حمراء الاسد
وقتی ابوسفیان و کفار قریش از جنگ احد بازگشتند، از برگشتن خود پشیمان شدند و تصمیم گرفتند که بازگردند و کار را یکسره کنند. این خبر به پیامبر رسید و آن حضرت تصمیم گرفت که قدرت سپاه اسلام را به آنان نشان دهد و یارانش نیز با وجود مجروح و خسته بودن پذیرفتد. وقتی مسلمانان به منطقه حمراءالاسد رسیدند، مشرکان ترسیدند و به مکه گریختند. در قرآن آمده است: «کسانی که پس از مجروح شدندشان خدا و رسول را اجابت کردند. برای کسانی که نیکوکاری کردند و تقوا ورزیدند پاداشی بزرگ خواهد بود.»(سوره آل عمران، آیه ۱۷۲) و همچنین در آیات ۱۷۳ و ۱۷۴ و ۱۷۵ نیز به موضوع اشاره شده است.[۳]
غزوه بدر
در قرآن آمده است: «خدا در نبرد بدر در حالی که ناتوان بودید یاریتان داد. پس از خدا پروا کنید باشد که سپاس گویید» (سوره آل عمران۷ آیه ۱۷۳) و همچنین آیات ۵، ۱۹، ۴۱، ۴۵، ۴۹، ۵۰ و ۶۷ سوره انفال)[۴]
غزوه حنین
در قرآن آمده است: «خداوند شما را در جاهای زیادی یاری کرد (و بر دشمن پیروز شدید)؛ و در روز حنین (نیز یاری نمود)؛ در آن هنگام که فزونی جمعیّتتان شما را مغرور ساخت، ولی (این فزونی جمعیّت) هیچ به دردتان نخورد و زمین با همه وسعتش بر شما تنگ شده؛ سپس پشت (به دشمن) کرده، فرار نمودید!» (سوره توبه، آیه ۲۵) و نیز آیات ۲۶ و ۲۷ سوره توبه.[۵]
غزوه تبوک
تَبوک، واپسین غزوۀ پیامبر(ص). در9ق / 630م، بازرگانانی که از شام به سرزمین حجاز وارد میشدند، به مسلمانان خبر دادند که هرقل (هراکلیوس)، امپراتور روم شرقی، سپاهی عظیم برای جنگ با مسلمانان و حمله به مدینه گرد آورده، و اعراب نصرانی سرحداتِ شام را نیز با خود همراه کرده، پیشقراولان این سپاه تا ناحیۀ بَلقاء (ه م) رسیده، و هرقل خود در حمص فرود آمده است. پیامبر(ص) بیدرنگ به تدارک سپاه پرداخت و مسلمانان را به جهاد با رومیان برانگیخت. حتى شماری از اصحاب را برای گردآوری نیرو، به نزد قبایل دیگر نقاط گسیل داشت. پیامبر(ص) همچنین مسلمانان را تشویق فرمود تا از اموال خود سپاه را تجهیز کنند. سپاه انبوهی که از مسلمانان فراهم آمد، در اوایل رجب 9 / اکتبر 630 به سوی مرزهای روم در شمال شبهجزیره به راه افتاد (واقدی، 3 / 1000). البته عبدالله بن اُبَیّ و یارانش در برابر پیامبر(ص) صفآرایی کردند و شماری دیگر از منافقان نیز از همراهی آن حضرت تن زدند. چون پیامبر(ص) و سپاهیان اسلام به تبوک رسیدند، اثری از رومیان دیده نشد (واقدی، 3 / 1019) و مسلمانان پس از چند روز درنگ، به مدینه بازگشتند. غزوۀ تبوک دستاوردهایی برای مسلمانان به دنبال داشت: خالدبن ولید به فرمان پیامبر(ص)، اُکَیدربن عبدالملک، فرمانروای مسیحی دومة الجندل را پس از اندکی جنگ و گریز به مدینه آورد و پیامبر(ص) با وی به شرط پرداخت جزیه پیمان صلح بست. همچنین با اهالی اذرح (ه م) و جربا و ایله نیز پیمانهای مشابهی منعقد گردید.[۶]
سوره توبه آیات ۴۲، ۶۰، ۶۲، ۹۸، ۱۱۸، ۱۱۹.[۷]
غزوه خندق
خَنْدَق، عنوان یکی از غزوات مشهور پیامبر (ص) که به غزوۀ احزاب نیز شهرت دارد. در ۵ ق / ۶۲۶ م، یهودیان بنینضیر که بهسبب پیمانشکنی از شهر مدینه رانده شده، و در ناحیۀ خیبر پناه گرفته بودند، در صدد انتقام از پیامبر (ص) و مسلمانان برآمدند. شماری از بزرگان ایشان، مانند حُیَیّ بن اخطب و سلام (یا کِنانة) بن ابی حُقَیق به مکه رفتند تا قریش و متحدان آنها را به جنگ با پیامبر (ص) برانگیزند (واقدی، ۲ / ۴۴۱؛ ابنهشام، ۱ / ۵۶۱، ۲ / ۲۱۴؛ ابنسعد، ۲ / ۵۰-۵۱؛ بلاذری، ۱ / ۴۲۷؛ طبری، ۲ / ۵۷۱). یهودیان در کنار کعبه با قریش پیمان بستند و پس از موافقت ابوسفیان، قبایلی چون بنیسُلَیم و بنیاسد را نیز به نبرد تشویق کردند، و حتى بنیغَطَفان را با وعدۀ بخشش محصولِ یک سال خرمای خیبر، به یاری فراخواندند (واقدی، ۲ / ۴۴۲، ۴۴۳؛ ابنهشام، ۲ / ۲۱۴؛ ابنسعد، ۲ / ۵۰؛ طبری، ۲ / ۵۶۶؛ نیز نک : باشمیل، ۱۲۶). بدین ترتیب قریش و همپیمانانش، با سپاهی که شمار افراد آن را تا ۰۰۰‘۱۰ تن روایت کردهاند، به فرماندهی ابوسفیان به سوی مدینه راه افتادند. به دنبال خبر این لشکرکشی، پیامبر (ص) به مشورت با مسلمانان پرداخت، و برای جلوگیری از ورود سپاه دشمن به شهر، به پیشنهاد سلمان فارسی و به شیوۀ ایرانیان (سهیلی، ۶ / ۳۰۶؛ برای تفصیل، نک : EI1, VII / 116, 117؛ قس: ماسینیون، 8-10) فرمود تا در پیرامون شهر، خندق کندند.حفر خندق با کوشش مهاجران و انصار و شخص پیامبر (ص) به مدت ۶ روز ادامه یافت (واقدی، ۲ / ۴۵۰، ۴۵۱، ۴۵۴؛ ابنسعد، وات، همانجاها؛ اختلاف دربارۀ طول و عرض و عمق خندق را، نک : واقدی، ۲ / ۴۴۶؛ باشمیل، ۱۴۱). مسلمانان در دامنۀ تپۀ سَلع به نحوی که خندق جلوِ رویشان بود، اردو زدند (واقدی، ۲ / ۴۵۴؛ طبری، ۲ / ۵۷۰؛ وات، همانجا). شمار مسلمانان را در این جنگ ۰۰۰‘ ۳ تن برآورد کردهاند. سرانجام بر اثر توفانی سخت، دشمن رو به گریز نهاد و ابوسفیان خود در فرار پیشقدم شد (واقدی، ۲ / ۴۸۷-۴۹۰؛ ابنسعد، همانجا؛ وات، 37). محاصرۀ مسلمانان در غزوۀ خندق ۱۵ روز به طول انجامید.[۸]
سوره احزاب، آیه ۹ تا ۲۷.[۹]
غزوه حدیبیه و بیعت الرضوان
آیه ۱ تا ۲۷ سوره فتح.[۱۰]
غزوه بنی نضر
آیات ۲ تا ۶ حشر.[۱۱]
فتح مکه
آیات ۱ تا ۳ سوره نصر.[۱۲]
منابع
- ↑ جمعی از محققان، «احد»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، بیتا، ج۶، ذیل مدخل.
- ↑ انصاری، مسعود، «غزوات»، دانشنامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۸.
- ↑ انصاری، مسعود، «غزوات»، دانشنامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۸.
- ↑ انصاری، مسعود، «غزوات»، دانشنامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۸.
- ↑ انصاری، مسعود، «غزوات»، دانشنامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۹.
- ↑ سیدی، سیدمحمد، «تبوک»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۴، ذیل مدخل.
- ↑ انصاری، مسعود، «غزوات»، دانشنامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۹.
- ↑ زندی، عاطفه، «خندق»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۲، ذیل مدخل.
- ↑ انصاری، مسعود، «غزوات»، دانشنامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۹.
- ↑ انصاری، مسعود، «غزوات»، دانشنامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۹.
- ↑ انصاری، مسعود، «غزوات»، دانشنامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۹.
- ↑ انصاری، مسعود، «غزوات»، دانشنامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۹.