نمایش مبدأ برای مناجات امام علی(ع) در مسجد کوفه

{{شروع متن}}
{{سوال}}
محتوا و موسیقی مناجات امام علی(ع) در مسجد کوفه چه نکاتی دارد؟
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{درگاه|غدیر}}
'''مناجات امام علی(ع) در مسجد کوفه''' دعایی که آن‌را نمونه کاملی از تضرع و وصفِ حالِ بندگان صالح خدا با معبود دانسته‌اند.<ref name=":0" />  این مناجات دارای دو بخش و ۳۲ فراز است. بخش نخستِ دعا، تعدادی از ویژگی‌ها و سختی‌های [[روز قیامت]] را ذکر کرده و از خداوند رهایی از آنها را درخواست می‌کند.<ref> بلوچی، شرحی بر مناجات حضرت امیر(ع) در مسجد کوفه، ۱۳۹۴ش، ص۱۹.</ref> بخش دوم مناجات با عبارت «مولای یا مولای» در آغاز تمام فرازها شروع و خدا را با یکی از اسماء و صفاتش خطاب قرار داده و در برابر هر صفتی به عجز و ناتوانی انسان اشاره کرده و در پایان هر فراز، رحمت خدا درخواست شده است.<ref> بلوچی، شرحی بر مناجات حضرت امیر(ع) در مسجد کوفه، ۱۳۹۴ش، ص۱۹.</ref>

{{جعبه نقل قول|وَاَسْئَلُكَ الاَْمانَ يَوْمَ يَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ يَفْتَدى مِنْ عَذابِ يَوْمَئِذٍ بِبَنيهِ وَ صاحِبَتِهِ وَ اَخيهِ وَ فَصيلَتِهِ الَّتى تُؤْويهِ وَ مَنْ فِى الاَْرْضِ جَميعاً ثُمَّ يُنْجيهِ كَلاّ اِنَّها لَظى نَزّاعَةً لِلشَّوى؛{{سخ}}و از تو خواهم امان در آن روزى كه شخص جنايتكار دوست دارد كه فدا دهد از عذاب آن روز پسرانش و همسرش و برادرش و خويشاوندانش كه او را در پناه گيرند و هر كه در زمين هست يكسره كه بلكه او را نجات دهد، هرگز كه جهنم آتشى است سوزان كه پوست از سر بكند.| تراز = راست
}}

این مناجات برای اولین بار در کتاب [[المزار الکبیر (کتاب)|المَزار الکبیر]] نوشته [[محمد بن جعفر مشهدی|ابن‌مشهدی]] (درگذشت ۶۱۰ق) نقل شده است.<ref>ابن مشهدی، محمد، المزار الکبیر، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ ق‏، چاپ ۱، ص ۱۷۳.</ref> کتاب المزار الکبیر ابن‌مشهدی از قدیمی‌ترین کتاب‌هایی است که زیارات و دعاها در آن گردآورده شده است. ابن مشهدی در مقدمه کتابش، مطالب نقل شده در کتاب را از راویان [[ثقه]] و مورد اعتماد دانسته است.<ref>ابن مشهدی، محمد، المزار الکبیر، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ ق‏، چاپ ۱، ص۲۷.</ref> 

دیگر کتاب‌های مربوط به دعا و زیارت نیز، این مناجات را بدون ذکر سند از کتاب المزار الکبیر نقل کرده‌اند.<ref>مکی (شهید اول)، محمد، المزار، قم، مدرسه امام مهدی علیه السلام، ۱۴۱۰ ق، چاپ اول، ص۲۴۸؛ کفعمی، ابراهیم، البلد الأمین و الدرع الحصین، بیروت، ‏ مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ ق، چاپ اول، ص۳۱۹.</ref> [[شهید اول]] (درگذشت ۷۸۶ق) این مناجات را در کتاب [[المزار (شهید اول)|المزار]]<ref>مکی (شهید اول)، محمد، المزار، قم، مدرسه امام مهدی علیه السلام، ۱۴۱۰ ق، چاپ اول، ص۲۴۸.</ref> و [[ابراهیم کفعمی]] (درگذشت ‏۹۰۵ ق) در کتاب [[البلد الامین و الدرع الحصین (کتاب)|البلد الامین]] نقل کرده‌اند.<ref>کفعمی، ابراهیم، البلد الأمین و الدرع الحصین، بیروت، ‏ مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ ق، چاپ اول، ص۳۱۹.</ref> کفعمی در مقدمه کتابش، مطالب کتاب خود را گردآوری شده از منابع معتبر دانسته است.<ref>کفعمی، ابراهیم، البلد الأمین و الدرع الحصین، بیروت، ‏ مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ ق، چاپ اول، مقدمه.</ref>

منابع، این مناجات را به امام علی(ع) نسبت داده‌اند و در ذیل اعمال مسجد کوفه، آن‌را نقل کرده‌اند.<ref>ابن مشهدی، محمد، المزار الکبیر، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ ق‏، چاپ ۱، ص۲۷.</ref> مناجات امام علی(ع) یادآور حوادث هولناک قیامت و گواهی بر فقر و نیاز ذاتی انسان به خدا است که ذهن و قلب را به سوی پروردگار متوجه می‌سازد.<ref name=":0">خضری، «ساختار موسیقایی مناجات امام علی (ع) در مسجد کوفه»، ص۱۲۵.</ref>

[[پرونده:Monajat-Ali-Samavati.mp3|بندانگشتی|مناجات امام علی(ع) با صدای مهدی سماواتی]]

برخی محققان با بررسی موسیقایی این مناجات، نتیجه گرفته‌اند که موضع قیامت در قسمت نخست مناجات، با به کارگیری متناسب هجای بلند و کوتاه، تکرار و سجع برخاسته از واژگان، در گوش آدمی طنین می‌اندازد. همچنین در بخش دوم مناجات که تضرع به درگاه خداوند است، ذوق در انتخاب واژگان متضاد، تکرار واژگان و سجع متوازن، در قوت بخشی موسیقی آن موثر افتاده است.<ref>خضری، «ساختار موسیقایی مناجات امام علی (ع) در مسجد کوفه»، ص۱۲۴.</ref>

{{نقل قول دوقلو تاشو
| تیتر = مناجات امام علی(ع)
| عنوان ستون چپ = ترجمه|اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْأَمَانَ یَوْمَ لا یَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتَی اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ، وَ أَسْأَلُکَ الْأَمَانَ یَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلی یَدَیْهِ یَقُولُ یا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا.
|خدایا از تو امان می‌خواهم، روزی که سودی ندهد مال و فرزندان مگر کسی که دلی به تمام معنی سالم نزد خدا آرد، و از تو امان می‌خواهم روزی که ستمکار می‌گیرد هر دو دستش را، و می‌گوید ای کاش همراه پیامبر راه خدا را انتخاب می‌کردم.
|وَ أَسْأَلُکَ الْأَمَانَ یَوْمَ یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیماهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّواصِی وَ الْأَقْدامِ، وَ أَسْأَلُکَ الْأَمَانَ یَوْمَ لا یَجْزِی والِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَ لا مَوْلُودٌ هُوَ جازٍ عَنْ والِدِهِ شَیْئاً إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ
|و از تو امان می‌خواهم روزی که شناخته شوند گناه‌کاران به نشانه‌هایشان، و به پیشانی‌ها و قدم‌ها بگیرندشان و از تو امان می‌خواهم روزی که کفایت نمی‌کند پدری از فرزندش، و نه فرزندی کفایت کننده است از پدرش به هیچ وجه، البته وعده خدا حق است.
|وَ أَسْأَلُکَ الْأَمَانَ یَوْمَ لا یَنْفَعُ الظَّالِمِینَ مَعْذِرَتُهُمْ وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ، وَ أَسْأَلُکَ الْأَمَانَ یَوْمَ لا تَمْلِکُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً وَ الْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلَّهِ.
|و از تو امان می‌خواهم روزی که عذرخواهی ستمکاران سود نمی‌دهد، و بر ایشان لعنت، عذاب و شکنجه آخرت است. از تو امان می‌خواهم روزی که کسی برای دیگری اختیار چیزی را ندارد، و اختیار همه چیز در آن روز برای خداوند است
|وَ أَسْأَلُکَ الْأَمَانَ یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ، وَ أُمِّهِ وَ أَبِیهِ، وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنِیهِ، لِکُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ یَوْمَئِذٍ شَأْنٌ یُغْنِیهِ
|و از تو امان می‌خواهم روزی که انسان فرار می‌کند از برادر، پدر، مادر، همسر و فرزندانش و برای هرکدام از آنها در آن روز کاری است، که آن کار او را بس است.
|وَ أَسْأَلُکَ الْأَمَانَ یَوْمَ یَوَدُّ الْمُجْرِمُ لَوْ یَفْتَدِی مِنْ عَذابِ یَوْمِئِذٍ بِبَنِیهِ، وَ صاحِبَتِهِ وَ أَخِیهِ، وَ فَصِیلَتِهِ الَّتِی تُؤْوِیهِ، وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً ثُمَّ یُنْجِیهِ، کَلَّا إِنَّها لَظی‏، نَزَّاعَةً لِلشَّوی‏.
|و از تو امان می‌خواهم روزی که گناه‌کار دوست دارد، اگر بتواند، فدیه بدهد از عذاب آن روز، پسران، همسر، برادر، خویشانش را که او را در بر می‌گیرند و هرکه در روی زمین است تا این فدیه‌ها او را نجات دهد. هرگز! همانا عذاب الهی آتشی شعله‌ور است، برکننده پوست اعضا برای سوزاندن.
|مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْمَوْلَی وَ أَنَا الْعَبْدُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْعَبْدَ إِلَّا الْمَوْلَی، مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْمَالِکُ وَ أَنَا الْمَمْلُوکُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْمَمْلُوکَ إِلَّا الْمَالِکُ، مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْعَزِیزُ وَ أَنَا الذَّلِیلُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الذَّلِیلَ إِلَّا الْعَزِیزُ
|مولایم ای مولای من، تو مولایی و من بنده‌ام، آیا رحم می‌کند به بنده جز مولا؟ مولایم ای مولای من، تو مالکی و من مملوکم، آیا رحم می‌کند به بنده جز مولا؟ مولایم ای مولای من، تو عزیزی و من خوار، آیا رحم می‌کند به خوار جز عزیز؟
|مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْخَالِقُ وَ أَنَا الْمَخْلُوقُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْمَخْلُوقَ إِلَّا الْخَالِقُ، مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْعَظِیمُ وَ أَنَا الْحَقِیرُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْحَقِیرَ إِلَّا الْعَظِیمُ، مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْقَوِیُّ وَ أَنَا الضَّعِیفُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الضَّعِیفَ إِلَّا الْقَوِیُّ. 
|مولایم ای مولای من، تو خالقی، من مخلوق، آیا رحم می‌کند به مخلوق جز خالق؟ مولایم ای مولای من تو باعظمتی و من ناچیز، آیا رحم می‌کند به ناچیز جز باعظمت؟ مولایم ای مولای من، تو نیرومندی و من ناتوان آیا رحم می‌کند به ناتوان جز نیرومند؟
|مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْغَنِیُّ وَ أَنَا الْفَقِیرُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْفَقِیرَ إِلَّا الْغَنِیُّ، مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْمُعْطِی وَ أَنَا السَّائِلُ وَ هَلْ یَرْحَمُ السَّائِلَ إِلَّا الْمُعْطِی. مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْحَیُّ وَ أَنَا الْمَیِّتُ وَ هَلْ یَرْحَمُ الْمَیِّتَ إِلَّا الْحَیُّ 
|مولایم ای مولای من تو بی‌نیازی و من نیازمند، آیا رحم می‌کند به نیازمند جز بی‌نیاز؟ مولایم ای مولای من، تو عطا بخشی و من سائل، آیا رحم می‌کند به سائل جز عطابخش؟ مولایم ای مولای من، تو زنده ای و من مرده آیا رحم می‌کند به مرده جز زنده؟ 
|مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْبَاقِی وَ أَنَا الْفَانِی وَ هَلْ یَرْحَمُ الْفَانِیَ إِلَّا الْبَاقِی، مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الدَّائِمُ وَ أَنَا الزَّائِلُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الزَّائِلَ إِلَّا الدَّائِمُ. مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الرَّازِقُ وَ أَنَا الْمَرْزُوقُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْمَرْزُوقَ إِلَّا الرَّازِقُ، 
|مولایم مولای من تو باقی هستی و من فانی، آیا رحم می‌کند به فانی جز باقی؟ مولایم ای مولای من تو پاینده ای و من از بین رونده، آیا رحم می‌کند به از بین رونده جز پاینده؟ مولایم ای مولای من، تو روزی دهنده ای و من روزی داده شده، آیا رحم می‌کند به روزی داده شده جز روزی دهنده؟
|مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْجَوَادُ وَ أَنَا الْبَخِیلُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْبَخِیلَ إِلَّا الْجَوَادُ، مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْمُعَافِی وَ أَنَا الْمُبْتَلَی، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْمُبْتَلَی إِلَّا الْمُعَافِی. مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْکَبِیرُ وَ أَنَا الصَّغِیرُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الصَّغِیرَ إِلَّا الْکَبِیرُ، 
|مولایم ای مولای من، تو جودمندی و من بخیل، آیا رحم می‌کند به بخیل جز جودمند؟ مولایم ای مولای من، تو عافیت بخشی و من گرفتار، آیا رحم می‌کند به گرفتار جز عافیت بخش؟ مولایم ای مولای من تو بزرگی و من کوچکم، آیا رحم می‌کند به کوچک جز بزرگ؟ 
|مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْهَادِی وَ أَنَا الضَّالُّ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الضَّالَّ إِلَّا الْهَادِی، مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الرَّحْمَنُ وَ أَنَا الْمَرْحُومُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْمَرْحُومَ إِلَّا الرَّحْمَنُ، مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ السُّلْطَانُ وَ أَنَا الْمُمْتَحَنُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْمُمْتَحَنَ إِلَّا السُّلْطَانُ. 
|مولایم ای مولای من، تو راهنمایی و من گمراه، آیا رحم می‌کند به گمراه جز راهنما؟ مولایم ای مولای من تو رحم کننده ای و من رحم شده، آیا رحم می‌کند به رحم شده جز رحم کننده؟ مولایم ای مولایم من، تو سلطانی و من آزمایش شده به بلاها، آیا رحم می‌کند به آزمایش‌شده به بلاها جز سلطان؟
|مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الدَّلِیلُ وَ أَنَا الْمُتَحَیِّرُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْمُتَحَیِّرَ إِلَّا الدَّلِیلُ، مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْغَفُورُ وَ أَنَا الْمُذْنِبُ وَ هَلْ یَرْحَمُ الْمُذْنِبَ إِلَّا الْغَفُورُ، مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْغَالِبُ وَ أَنَا الْمَغْلُوبُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْمَغْلُوبَ إِلَّا الْغَالِبُ 
|مولایم ای مولای من تو دلیلی و رهنما و من سرگردان، آیا رحم می‌کند به سرگردان جز دلیل و رهنما؟ مولایم ای مولای من تو آمرزنده ای و من گناه‌کار، آیا رحم می‌کند به گناه‌کار جز آمرزنده؟ مولایم ای مولای من، تو غالبی و من مغلوب، آیا رحم می‌کند به مغلوب جز غالب؟
|مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الرَّبُّ وَ أَنَا الْمَرْبُوبُ وَ هَلْ یَرْحَمُ الْمَرْبُوبَ إِلَّا الرَّبُّ. مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَنْتَ الْمُتَکَبِّرُ وَ أَنَا الْخَاشِعُ، وَ هَلْ یَرْحَمُ الْخَاشِعَ إِلَّا الْمُتَکَبِّرُ 
|مولایم ای مولای من تو پرورنده ای و من پروریده، آیا رحم می‌کند به پروریده جز پرورنده؟ مولایم ای مولای من، تو بزرگ‌منشی و من فروتن، آیا رحم می‌کند به فروتن جز بزرگ‌منش؟ 
|مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ ارْحَمْنِی بِرَحْمَتِکَ، وَ ارْضَ عَنِّی بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ، یَا ذَا الْجُودِ وَ الْإِحْسَانِ، وَ الطَّوْلِ وَ الِامْتِنَانِ، بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین<ref>‏ ابن مشهدی، محمد، المزار الکبیر، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ ق‏، چاپ ۱، ص۱۷۳–۱۷۷.</ref>
|مولایم ای مولای من به من رحم کن به رحمتت و به جود و کرم، و فضلت از من راضی شو، ای دارای جود و احسان و عطا و بخشندگی، به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان.}}
{{پایان پاسخ}}