نمایش مبدأ برای هدف از خلقت انسان

{{شروع متن}}
{{سوال}}
هدف از خلقت انسان از دیدگاه قرآن و عقل چه می‌باشد؟
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}رسیدن به کمال و نزدیک شدن به خداوند بالاترین هدف آفرینش است؛ چرا که مراد از بندگی رسیدن به اوج کمال و قله سعادت بشری است و انسان کامل کسی است که به جوار و آستان قرب الهی راه یافته و در نتیجه، از رحمت بی‌پایان او بهره‌مند شده است. این بهره‌مندی از رحمت الهی، نتیجه عبودیت و رسیدن به مرتبه کمال انسانی است؛ بنابراین، هدف اصلی از آفرینش انسان رسیدن به کمال است. اما آزمایش بندگان و عبادت از هدف‌های متوسط و ابزاری و برای رسیدن به آن هدف عالی یعنی کمال می‌باشد. بهره‌مندی از رحمت بی‌پایان الهی هم نتیجه رسیدن به کمال است.<ref>ر. ک. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران دارالکتب الاسلامیه، ج۲۲، ص۳۸۴–۳۹۶.</ref>

== هدف آفرینش در قرآن ==
قرآن با بینشی عمیق، سرنوشت نهایی و هدف از آفرینش انسان و حتی جهان را مورد بررسی و کنکاش قرار داده و مقصد و مقصود مشخصی را برای آفرینش بیان نموده است. چرا که آفرینش این جهان بزرگ و خلقت موجود عظیمی به نام انسان، نمی‌تواند بدون هدف و باطل باشد. قرآن کریم می‌فرماید: {{قرآن|أَ فَحَسِبْتُمْ أَنَّما خَلَقْناکُمْ عَبَثاً وَ أَنَّکُمْ إِلَیْنا لا تُرْجَعُونَ|ترجمه=آیا می‌پندارید که شما را بیهوده آفریده‌ایم و به سوی ما بازنمی‌گردید؟|سوره=مؤمنون|آیه=۱۱۵}} 

یا در جای دیگر در ارتباط با کل نظام هستی می‌فرماید: {{قرآن|یَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً|ترجمه=در آفرينش آسمانها و زمين می‌‏انديشند [كه:] پروردگارا، اينها را بيهوده نيافريده‌‏اى‏|سوره=آل‌عمران|آیه=۱۹۱}} حال این سؤال رخ می‌نماید که این هدف از نظرگاه قرآن کریم چیست؟ قرآن کریم برای آفرینش انسان اهدافی را بیان نموده است که برخی از آن‌ها اصلی، برخی تبعی و ابزاری، و برخی به منزله نتیجه می‌باشد. از این میان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

=== آزمایش و ابتلاء ===
در آیاتی از قرآن کریم، هدف از آفرینش انسان‌ها آزمایش و امتحان دانسته آن شده است، از جمله که می‌فرماید: {{قرآن|الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاه لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً|ترجمه=خداوند مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک از شما بهتر عمل می‌کنید و او شکست‌ناپذیر و بخشنده است.|سوره=ملک|آیه=۲}} این امتحان برمی‌گردد به ظهور و بروز کمالات انسانی که در مقدمه اشاره شد.

=== علم توحید ===
در آیه دیگر، هدف از آفرینش آدمی را علم به قدرت بی‌پایان الهی و آگاهی به یگانگی او می‌داند، آن‌جا که می‌فرماید: {{قرآن|اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ|ترجمه=خداوندی که هفت آسمان را آفرید و از زمین نیز همانند را، فرمان او پیوسته فرود آید تا بدانید خداوند (یگانه) و بر همه چیز توانا است.|سوره=طلاق|آیه=۱۲}} معرفت خدا و علم توحید زمینه‌ساز بالاترین کمالات است برای انسان که سودش به خود انسان برمی‌گردد نه خداوند، چرا که او غنی مطلق می‌باشد.

=== عبادت ===
در موردی دیگر، از عبادت به عنوان هدف آفرینش انسان و جن نام برده شده است: {{قرآن|وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ|ترجمه=من جنس و انس را نیافریدم جز برای این‌که عبادتم کنند.|سوره=ذاریات|آیه=۵۶}}

=== رسیدن به رحمت الهی ===
در برخی از آیات قرآنی، هدف از آفرینش انسان را رسیدن به رحمت بی‌پایان الهی می‌داند و می‌فرماید: {{قرآن|وَ لَوْ شاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّه واحِدَه وَ لا یَزالُونَ مُخْتَلِفِینَ إِلاَّ مَنْ رَحِمَ رَبُّکَ وَ لِذلِکَ خَلَقَهُمْ|ترجمه=اگر پروردگارت می‌خواست، همه مردم را یک امت قرار می‌داد، ولی آن‌ها همواره مختلفند، مگر کسی که مورد رحمت الهی قرار گیرد، و برای همین (پذیرش رحمت) خداوند آن‌ها را آفرید.|سوره=هود|آیه=۱۱۹}} 

== هدف آفرینش از دیدگاه عقل ==
از نظر عقلی آفرینش نوعی احسان و فیض از جانب خداوند نسبت به موجودات ممکن است؛ یعنی آنچه امکان خلق شدن دارد، خداوند از خلق کردن آن بخل نمی‌ورزد و دریغ نمی‌کند، چنین آفرینشی «حُسن ذاتی دارد» و قیام به چنین فعلی که ذاتاً پسندیده است، جز آن که خود فعل زیبا باشد، به چیز دیگری نیاز ندارد، زیرا نشانه جود و فضل اوست. خداوند متعال همان‌طور که واجب بالذات است، واجب من جمیع الجهات است، و لذا محال است که موجودی قابلیت وجود پیدا کند و از ناحیه او افاضه وجود نشود و امساک گردد.<ref>مطهری، مرتضی، معارف اسلامی، در آثار استاد مطهری، قم، معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی، چاپ سوّم، ۱۳۷۷، ص۱۷.</ref> از نظر عقلی هر موجودی که امکان خلق شدن دارد، با زبان حال درخواست وجود و کمال می‌کنند، آفرینش جهان در واقع پاسخ به این امکان و درخواست‌های طبیعی و ذاتی اشیاء است.

از نظرگاه عقل اساساً اصل آفرینش یک گام تکاملی عظیم است، زیرا چیزی را از عدم به وجود آوردن، و نیستی را هستی دادن، و صفر را به مرحله عدد رساندن است، تمام برنامه‌های دینی و الهی بعد از گام اول در ادامه و راستای همین مسیر، و پی نمودن راه تکامل می‌باشد.<ref>ر. ک. در ساحل اندیشه، مؤسسه تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق(ع)، ص۸۶.</ref><span></span>
{{مطالعه بیشتر}}

== مطالعه بیشتر ==
۱. هدف زندگی، استاد مرتضی مطهری، ص۱–۴۴.

۲. خودشناسی برای خودسازی، استاد مصباح یزدی، ص۱–۷۸.

۳. تفسیر نمونه استاد مکارم شیرازی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۲۲. ص۳۸۴–۳۹۶.

<span></span>

== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
 | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
|شاخه فرعی۱ = انسان‌شناسی در قرآن
|شاخه فرعی۲ = انسان‌شناسی
|شاخه فرعی۳ =
}}
{{تکمیل مقاله
 | شناسه =
 | تیترها =
 | ویرایش =
 | لینک‌دهی =
 | ناوبری =
 | نمایه =
 | تغییر مسیر =
 | ارجاعات =
 | بازبینی =
 | تکمیل =
 | اولویت =
 | کیفیت =
}}
{{پایان متن}}