دیوان‌سالاران، ناظمان (CommentStreams)، مدیران رابط کاربری، مدیران اشتراک فشاری، پنهانگران، مدیران، trustworthy
۲٬۴۷۵
ویرایش
تفسیر امام حسن عسکری: تفاوت میان نسخه‌ها
ابرابزار
بدون خلاصۀ ویرایش |
(ابرابزار) |
||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|قرآن}} | {{درگاه|قرآن}} | ||
تفسیر منسوب به [[امام حسن عسکری(ع)]]، از [[تفسیر روایی|تفاسیر روایی]] شیعه است. متن این کتاب تا پایان آیه ۲۸۲ [[سوره بقره]] موجود است. در این تفسیر مجموعاً ۳۷۹ حدیث ذکر شده است که بیشتر آن‌ها با موضوع، | تفسیر منسوب به [[امام حسن عسکری(ع)]]، از [[تفسیر روایی|تفاسیر روایی]] شیعه است. متن این کتاب تا پایان آیه ۲۸۲ [[سوره بقره]] موجود است. در این تفسیر مجموعاً ۳۷۹ حدیث ذکر شده است که بیشتر آن‌ها با موضوع، تأویل در مورد معجزات [[پیامبر(ص)]] و [[ائمه(ع)]] می‌باشد. جمع‌آوری این تفسیر توسط محمد بن قاسم استرآبادی دانسته شده است. در اعتبار این تفسیر میان علمای امامیه اختلاف نظر وجود دارد. عده‌ای مانند [[شیخ صدوق]] روایات این کتاب را در کتاب‌های خود نقل و عده‌ای از فقها نیز برخی از احادیث فقهی این کتاب را قبول کرده‌اند. در مقابل، عده‌ای مانند [[آیت الله خویی]] انتساب این تفسیر به امام حسن عسکری(ع) را باطل می‌دانند. | ||
== نویسنده == | == نویسنده == | ||
مطالب تفسیر را محمد بن قاسم استرآبادی، خطیب مشهور به مفسر جرجانی که شاید تدوین کننده تفسیر نیز باشد، از دو راوی آن، یعنی ابو الحسن علی بن محمد بن سیار و ابو یعقوب یوسف بن محمد بن زیاد، نقل کرده است. در مقدمه این تفسیر به نقل از دو راوی کتاب آمده است که بعد از به قدرت رسیدن حسن بن زید (ملقب به الداعی الی الحق و امام زیدیه) در استرآباد، آنان مجبور به مهاجرت به [[سامرا]] بعد از سال ۲۵۴ شدند. آن سال زمان آغاز امامت امام عسکری(ع) بوده است<ref>حسن بن | مطالب تفسیر را محمد بن قاسم استرآبادی، خطیب مشهور به مفسر جرجانی که شاید تدوین کننده تفسیر نیز باشد، از دو راوی آن، یعنی ابو الحسن علی بن محمد بن سیار و ابو یعقوب یوسف بن محمد بن زیاد، نقل کرده است. در مقدمه این تفسیر به نقل از دو راوی کتاب آمده است که بعد از به قدرت رسیدن حسن بن زید (ملقب به الداعی الی الحق و امام زیدیه) در استرآباد، آنان مجبور به مهاجرت به [[سامرا]] بعد از سال ۲۵۴ شدند. آن سال زمان آغاز امامت امام عسکری(ع) بوده است<ref>حسن بن علی(ع)، امام یازدهم، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری، قم، مدرسة الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۹. آقا بزرگ طهرانی، محمد محسن بن علی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دار الأضواء، ج۴، ص۲۸۶.</ref> در ادامه نقل شده است که متن کل تفسیر را به مدت هفت سال نزد امام فراگرفته‌اند.<ref>حسن بن علی(ع)، امام یازدهم، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری، قم، مدرسة الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۱۳.</ref> | ||
== محتوای کتاب == | == محتوای کتاب == | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
== وثاقت و اعتبار کتاب == | == وثاقت و اعتبار کتاب == | ||
=== نظر به اعتبار کتاب === | === نظر به اعتبار کتاب === | ||
وثاقت و اعتبار این تفسیر با وجود قدمت آن، در بین علمای [[شیعه]] از گذشته مورد بحث بوده است. [[شیخ صدوق]] نخستین عالم امامی است که از این تفسیر مطالب فراوانی در کتب خود نقل کرده است. ایشان در آغاز کتاب [[من لا یحضره الفقیه]] بیان داشته است که روایات کتاب را از متون معتبر و مشهور گرفته است<ref>ابن | وثاقت و اعتبار این تفسیر با وجود قدمت آن، در بین علمای [[شیعه]] از گذشته مورد بحث بوده است. [[شیخ صدوق]] نخستین عالم امامی است که از این تفسیر مطالب فراوانی در کتب خود نقل کرده است. ایشان در آغاز کتاب [[من لا یحضره الفقیه]] بیان داشته است که روایات کتاب را از متون معتبر و مشهور گرفته است<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۱، ص۳.</ref> و از تفسیر امام حسن عسکری(ع) نیز روایاتی را نقل کرده است.<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۲، ص۳۲۷.</ref> | ||
[[احمد بن علی طبرسی]] در [[کتاب احتجاج]] ضمن معرفی منابع خود از تفسیر امام حسن عسکری(ع) یاد کرده است، اما به عدم اشتهار آن اشاره نموده و به این دلیل، سند روایت کتاب را به‌طور کامل آورده است.<ref> | [[احمد بن علی طبرسی]] در [[کتاب احتجاج]] ضمن معرفی منابع خود از تفسیر امام حسن عسکری(ع) یاد کرده است، اما به عدم اشتهار آن اشاره نموده و به این دلیل، سند روایت کتاب را به‌طور کامل آورده است. <ref>طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج علی أهل اللجاج، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۹.</ref> قطب راوندی نیز از این تفسیر، بدون اشاره به نام آن، مطلبی نقل کرده است.<ref>قطب الدین راوندی، سعید بن هبه الله، قصص الأنبیاء، مشهد، مرکز پژوهش‌های اسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۳۰۶.</ref> ابن شهر آشوب نیز از این تفسیر، با تصریح به نام آن، ولی بدون ذکر سند، مطلبی آورده است.<ref>ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ ق، ج۱، ص۹۲.</ref> [[محقق کرکی]] (متوفی ۹۴۰) و [[شهید ثانی]] (متوفی ۹۶۵) در اجازات خود، حدیثی را از این تفسیر با ذکر طریق خود به آن آورده‌اند.<ref>عقیقی بخشایشی، عبد الرحیم، طبقات مفسران شیعه، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ش، ص۲۰۰.</ref> | ||
مطالبی نیز در این تفسیر وجود دارد که مورد پذیرش فقها قرار گرفته است.<ref>طباطبائی یزدی، محمد کاظم، العروه الوثقی، قم، مؤسسة النشر | مطالبی نیز در این تفسیر وجود دارد که مورد پذیرش فقها قرار گرفته است.<ref>طباطبائی یزدی، محمد کاظم، العروه الوثقی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹، باب التقلید، مسئله ۲۲ و شروح این کتاب ذیل همان مسئله.</ref> برای نمونه می‌توان به حدیث مشهور در بیان اوصاف فقهایی که می‌توان از آن‌ها تقلید کرد اشاره نمود.<ref>حسن بن علی(ع)، امام یازدهم، التفسیر المنسوب إلی الإمام الحسن بن علی العسکری، قم، مدرسة الإمام المهدی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۳۰۰.</ref> | ||
=== نظر به عدم اعتبار کتاب === | === نظر به عدم اعتبار کتاب === | ||
نخستین منتقدان وثاقت تفسیر امام حسن عسکری(ع)، ابن غضائری و علامه حلی هستند که محمد بن قاسم استرآبادی نویسنده این تفسیر را فردی ضعیف و کذّاب معرفی کرده‌اند و دو فرد مذکور در سلسله سند را که تفسیر را به نقل از پدران‌شان، از امام حسن عسکری(ع) روایت کرده‌اند مجهول خوانده‌اند و تفسیر را «موضوع» یعنی جعلی دانسته و جاعل آن را سهل بن احمد بن عبد اللّه دیباجی (متوفی ۳۸۰) معرفی کرده‌اند.<ref>ابن | نخستین منتقدان وثاقت تفسیر امام حسن عسکری(ع)، ابن غضائری و علامه حلی هستند که محمد بن قاسم استرآبادی نویسنده این تفسیر را فردی ضعیف و کذّاب معرفی کرده‌اند و دو فرد مذکور در سلسله سند را که تفسیر را به نقل از پدران‌شان، از امام حسن عسکری(ع) روایت کرده‌اند مجهول خوانده‌اند و تفسیر را «موضوع» یعنی جعلی دانسته و جاعل آن را سهل بن احمد بن عبد اللّه دیباجی (متوفی ۳۸۰) معرفی کرده‌اند.<ref>ابن غضائری، احمد بن حسین، الرجال، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، چاپ اول، ۱۴۲۲ق، ص۹۸. حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامة الحلی، قم، الشریف الرضی، چاپ دوم، ۱۴۰۲ق، ص۲۵۷.</ref> در پاسخ به جعلی بودن این تفسیر توسط سهل بن احمد، برخی گفته‌اند سهل بن احمد از شیعیانی بود که شیخ مفید بر جنازه وی نماز گزارده است و این موضوع اشاره بر جلالت ایشان دارد.<ref>مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی أحوال الرجال، قم، موسسة آل البیت، چاپ اول، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۴۲۳.</ref> | ||
عده‌ای تفسیر امام حسن عسکری(ع) را نوشته [[حسن بن خالد برقی]] می‌دانند که در این تفسیر ۱۲۰ جزء، به املای امام حسن عسکری(ع) نگاشته شده است.<ref> | عده‌ای تفسیر امام حسن عسکری(ع) را نوشته [[حسن بن خالد برقی]] می‌دانند که در این تفسیر ۱۲۰ جزء، به املای امام حسن عسکری(ع) نگاشته شده است.<ref>ابن شهرآشوب، محمد بن علی، معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعة و أسماء المصنفین منهم قدیما و حدیثا (تتمة کتاب الفهرست للشیخ أبی جعفر الطوسی)، نجف، المطبعة الحیدریة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق، ص۳۴.</ref> [[شیخ طوسی]]، حسن بن خالد برقی را جزء کسانی دانسته است که [[ائمه(ع)]] را درک نکرده‌اند<ref>طوسی، محمد بن الحسن، رجال الطوسی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش، ص۴۲۰.</ref> و نمی‌تواند از امام حسن عسکری(ع) روایت نقل کند، اما برخی گفته‌اند تفسیری را که حسن بن خالد برقی از امام حسن عسکری(ع) نقل کرده است، غیر از تفسیری است که الان موجود می‌باشد که دو نفر مجهول آن را نقل کرده‌اند و نیامدن نام حسن بن خالد از روایان امام حسن عسکری(ع) در کتاب شیخ طوسی از روی غفلت می‌باشد.<ref>شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۲۸.</ref> در فهرست نسخه‌های موجود در کتابخانه سید عبد العزیز طباطبائی (متوفی بهمن ۱۳۷۴) در قم، سه نسخه با عنوان تفسیر نگاشته حسن بن خالد برقی معرفی شده است که آن‌ها همین تفسیر امام حسن عسکری(ع) هستند و دلیلی برای انتساب این نسخه‌ها به برقی وجود ندارد. | ||
در میان فقهای معاصر امامی، عده‌ای مانند آیت الله خویی،<ref> | در میان فقهای معاصر امامی، عده‌ای مانند آیت الله خویی،<ref>خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، بی جا، بی‌نا، چاپ پنجم، ۱۴۱۳ق، ج۱۳، ص۱۵۸. ج۱۸، ص۱۶۲.</ref> محمد جواد بلاغی<ref>بلاغی، محمدجواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم، وجدانی، چاپ اول، بی‌تا، ج۱، ص۴۹.</ref> و محمد تقی تستری انتساب این تفسیر را به امام عسکری(ع) غلط می‌دانند.<ref>شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۲۸.</ref> | ||
== نسخه‌های کتاب == | == نسخه‌های کتاب == | ||
# | # نسخه‌ای در کتابخانه حضرت آیت الله مرعشی نجفی که تاریخ نگارش آن ۸۸۶ هجری است و به خط بابا حاجی بن سعد الدین حاجی می‌باشد. | ||
# | # نسخه‌ای در کتابخانه دانشگاه تهران که تاریخ نگارش آن ۸۸۰ هجری و به خط علی بن شرف الدین بن علی کیاء حسینی رکابی است. | ||
# | # نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی که تاریخ نگارش آن ۹۹۲ هجری است و به خط جعفر بن محمد بن علی بن حسن می‌باشد. | ||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
==مطالعه بیشتر== | == مطالعه بیشتر == | ||
# رضا استادی، رساله آخری حول التفسیر المنسوب الی الامام العسکری در الرسائل الاربعه عشره. | # رضا استادی، رساله آخری حول التفسیر المنسوب الی الامام العسکری در الرسائل الاربعه عشره. | ||
# خوئی، سعید رضوی، «نگاهی به تفسیر منسوب به امام حسن عسکری». | # خوئی، سعید رضوی، «نگاهی به تفسیر منسوب به امام حسن عسکری». | ||
==منابع== | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس|۲}} | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن | | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن | ||
| شاخه فرعی۱ = تفسیر | | شاخه فرعی۱ = تفسیر | ||
| شاخه فرعی۲ = | | شاخه فرعی۲ = | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{ | {{ارزیابی | ||
| شناسه = شد | | شناسه = شد | ||
| | | عکس = <!--خالی | شد--> | ||
| | | درگاه = شد | ||
| | | ادبیات = شد | ||
| | | پیوند = شد | ||
| | | ناوبری = شد | ||
| | | تغییرمسیر = شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = شد | ||
| | | ارزیابی کمی = شد | ||
| ارزیابی | | ارزیابی کیفی = <!--خالی | شد--> | ||
| اولویت = ب | |||
| اولویت = | | کیفیت = خوب | ||
| کیفیت = | |||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||