trustworthy
۲٬۸۰۲
ویرایش
مصباح المتهجد: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح الگوی پاورقی
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
(اصلاح الگوی پاورقی) |
||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
== نویسنده == | == نویسنده == | ||
شیخ طوسی، محمد بن حسن بن علی، ملقّب به شیخ الطائفه، فقیه، محدّث و متکلم امامی قرن پنجم است. وی در سال ۳۸۵ قمری در طوس به دنیا آمد.<ref>عمادی حائری، سیدمحمد، «طوسی، محمدبن حسن‌بن علی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل.</ref> | شیخ طوسی، محمد بن حسن بن علی، ملقّب به شیخ الطائفه، فقیه، محدّث و متکلم امامی قرن پنجم است. وی در سال ۳۸۵ قمری در طوس به دنیا آمد.<ref name=":0"> عمادی حائری، سیدمحمد، «طوسی، محمدبن حسن‌بن علی»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل.</ref> | ||
پس از سید مرتضی، زعامت [[شیعیان]] به شیخ طوسی رسید. وی ۴۱ سال در [[بغداد]] زیست و به تألیف، تدریس و تربیت شاگردان پرداخت. مهم‌ترین و تأثیرگذارترین استادان شیخ طوسی، [[شیخ مفید]] و [[سید مرتضی]] بودند. ایشان آثار بسیار زیادی را در حوزه‌های گوناگون علوم دینی تألیف و تصنیف کرد. [[التبیان فی تفسیر القرآن]]، [[تهذیب الاحکام]]، [[الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار]]، المجالس که به [[الأمالی طوسی|الأمالی]] مشهور است، تلخیص‌الشافی، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، المبسوط، الرجال، مصباح المتهجد از آثار مشهور اوست. او نخستین فرد در میان شیعه است که تفسیری جامع بر سراسر [[قرآن]] نگاشت و کتابی تفصیلی در اصول فقه نوشت.<ref | پس از سید مرتضی، زعامت [[شیعیان]] به شیخ طوسی رسید. وی ۴۱ سال در [[بغداد]] زیست و به تألیف، تدریس و تربیت شاگردان پرداخت. مهم‌ترین و تأثیرگذارترین استادان شیخ طوسی، [[شیخ مفید]] و [[سید مرتضی]] بودند. ایشان آثار بسیار زیادی را در حوزه‌های گوناگون علوم دینی تألیف و تصنیف کرد. [[التبیان فی تفسیر القرآن]]، [[تهذیب الاحکام]]، [[الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار]]، المجالس که به [[الأمالی طوسی|الأمالی]] مشهور است، تلخیص‌الشافی، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، المبسوط، الرجال، مصباح المتهجد از آثار مشهور اوست. او نخستین فرد در میان شیعه است که تفسیری جامع بر سراسر [[قرآن]] نگاشت و کتابی تفصیلی در اصول فقه نوشت.<ref name=":0"/> | ||
== اهمیت و جایگاه == | == اهمیت و جایگاه == | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
با تألیف مصباح المتهجد (بین سال‌های ۴۴۱/ ۴۴۴ تا ۴۴۷ق) دوره جدیدی در ادبیات دعایی امامیه آغاز می‌شود. ویژگی‌های کتاب مصباح المتهجد یعنی جامعیت، باب‌بندی نوآورانه و نیز اعتبار و اهمیت شخصیت شیخ طوسی سبب شد از جنبه‌های مختلف، توجه دانشمندان امامیه به این کتاب جلب شده و مقبولیت عمومی پیدا کند. مصباح المتهجد مهم‌ترین و معتبرین دعانامه شیعی است و همه کتاب‌های نوشته شده در ادبیات دعای امامیه پس از آن به صورت مستقیم یا غیرمستقیم وامدار آن دانسته شده‌اند.<ref>حکیم، سید محمدحسین، «تداوم و تحول در ادبیات دعای امامیه: مصباح المتهجد شیخ طوسی»، آینه پژوهش، سال ۳۳، خرداد و تیر ۱۴۰۱، شماره ۲. ص۶۵.</ref> | با تألیف مصباح المتهجد (بین سال‌های ۴۴۱/ ۴۴۴ تا ۴۴۷ق) دوره جدیدی در ادبیات دعایی امامیه آغاز می‌شود. ویژگی‌های کتاب مصباح المتهجد یعنی جامعیت، باب‌بندی نوآورانه و نیز اعتبار و اهمیت شخصیت شیخ طوسی سبب شد از جنبه‌های مختلف، توجه دانشمندان امامیه به این کتاب جلب شده و مقبولیت عمومی پیدا کند. مصباح المتهجد مهم‌ترین و معتبرین دعانامه شیعی است و همه کتاب‌های نوشته شده در ادبیات دعای امامیه پس از آن به صورت مستقیم یا غیرمستقیم وامدار آن دانسته شده‌اند.<ref>حکیم، سید محمدحسین، «تداوم و تحول در ادبیات دعای امامیه: مصباح المتهجد شیخ طوسی»، آینه پژوهش، سال ۳۳، خرداد و تیر ۱۴۰۱، شماره ۲. ص۶۵.</ref> | ||
شیخ طوسی یک بار کتاب مصباح المتهجّد را در حجم بسیار، تألیف کرد و سپس به تلخیص آن پرداخت.<ref>احمدی نورآبادی، مهدی؛ رحمتی، محمدکاظم، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، قم، ۱۳۸۹ش. ص۳۳۰ تا ۳۳۴.</ref> | شیخ طوسی یک بار کتاب مصباح المتهجّد را در حجم بسیار، تألیف کرد و سپس به تلخیص آن پرداخت.<ref name=":1">احمدی نورآبادی، مهدی؛ رحمتی، محمدکاظم، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، قم، ۱۳۸۹ش. ص۳۳۰ تا ۳۳۴.</ref> | ||
== محتوا == | == محتوا == | ||
کتاب مصباح المتهجد، در زمینه اعمال واجب و مستحب در ایام سال و نیز دعاهای هر روز، تألیف شده است. مطالب کتاب در یک مقدمه، احکام فقهی و اعمال و دعاهای ایام سال، طبقه‌بندی شده‌اند. احکام فقهیِ کتاب، در دو مبحث طهارت(با تکیه بر غسل‌های واجب و مستحب) و نماز (با تکیه بر نمازهای واجب و مستحب یا نوافل)، خلاصه شده است. قسمت بزرگ مطالب کتاب، اعمال و دعاهاست که مؤلف با عنوان اعمال هفته، اعمال جمعه، دعاهای هفته، ادعیه مربوط به ماه‌های [[رمضان]]، [[ذی قعده]]، [[ذی حجه]]، [[محرم]]، [[صفر]]، [[رجب]] و [[شعبان]]، به بیان آنها پرداخته است.<ref | کتاب مصباح المتهجد، در زمینه اعمال واجب و مستحب در ایام سال و نیز دعاهای هر روز، تألیف شده است. مطالب کتاب در یک مقدمه، احکام فقهی و اعمال و دعاهای ایام سال، طبقه‌بندی شده‌اند. احکام فقهیِ کتاب، در دو مبحث طهارت(با تکیه بر غسل‌های واجب و مستحب) و نماز (با تکیه بر نمازهای واجب و مستحب یا نوافل)، خلاصه شده است. قسمت بزرگ مطالب کتاب، اعمال و دعاهاست که مؤلف با عنوان اعمال هفته، اعمال جمعه، دعاهای هفته، ادعیه مربوط به ماه‌های [[رمضان]]، [[ذی قعده]]، [[ذی حجه]]، [[محرم]]، [[صفر]]، [[رجب]] و [[شعبان]]، به بیان آنها پرداخته است.<ref name=":1"/> | ||
'''ساختار کتاب مصباح المتهجّد:''' | '''ساختار کتاب مصباح المتهجّد:''' | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
# نسخه محمد باقر بن محمد مهدی مشهدی (تاریخ: ۱۱۰۹ق). | # نسخه محمد باقر بن محمد مهدی مشهدی (تاریخ: ۱۱۰۹ق). | ||
# نسخه‌ای به تاریخ ۱۱۱۶. | # نسخه‌ای به تاریخ ۱۱۱۶. | ||
# و نسخه‌ای دیگر به قلم محمّد هاشم بن شاه محمود (تاریخ تحریر: ۱۰۷۵ق).<ref | # و نسخه‌ای دیگر به قلم محمّد هاشم بن شاه محمود (تاریخ تحریر: ۱۰۷۵ق).<ref name=":1"/> | ||
این کتاب با اعتنا و اعتماد علمای شیعه در سده‌های مختلف مواجه شد و برخی به تلخیص، شرح و ترجمه آن پرداختند. از جمله این کارها می‌توان به این موارد اشاره کرد: | این کتاب با اعتنا و اعتماد علمای شیعه در سده‌های مختلف مواجه شد و برخی به تلخیص، شرح و ترجمه آن پرداختند. از جمله این کارها می‌توان به این موارد اشاره کرد: | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
# الإختیار من المصباح الکبیر، از سیّد علی بن حسان بن باقی قرشی، معاصر سیّد بن طاووس. | # الإختیار من المصباح الکبیر، از سیّد علی بن حسان بن باقی قرشی، معاصر سیّد بن طاووس. | ||
# منهاج الصلاح فی إختیار المصباح، [[علامه حلی|علّامه حلّی]]. | # منهاج الصلاح فی إختیار المصباح، [[علامه حلی|علّامه حلّی]]. | ||
# مختصر المصباح [[سید عبد الله شبر|سیّد عبد اللَّه شُبَّر]].<ref | # مختصر المصباح [[سید عبد الله شبر|سیّد عبد اللَّه شُبَّر]].<ref name=":1"/> | ||
=== شرح === | === شرح === | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
# شرح مختصر مصباح المتهجّد، از سیّد علی حسینی نجفی که قاضی نور اللَّه در کتاب المجالس و نراقی در کتاب الخزائن، از آن نقل کرده‌اند. | # شرح مختصر مصباح المتهجّد، از سیّد علی حسینی نجفی که قاضی نور اللَّه در کتاب المجالس و نراقی در کتاب الخزائن، از آن نقل کرده‌اند. | ||
# شرح عبد الوحید بن نعمت اللَّه استرآبادی، شاگرد [[شیخ بهایی]] (م پس از ۱۰۲۵ق) به نام فتح الباب. | # شرح عبد الوحید بن نعمت اللَّه استرآبادی، شاگرد [[شیخ بهایی]] (م پس از ۱۰۲۵ق) به نام فتح الباب. | ||
# شرح حاج میرزا علی تبریزی (م ۱۳۴۵ق).<ref | # شرح حاج میرزا علی تبریزی (م ۱۳۴۵ق).<ref name=":1"/> | ||
=== ترجمه‌ها === | === ترجمه‌ها === | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
# ترجمه [[شیخ عباس قمی]]. | # ترجمه [[شیخ عباس قمی]]. | ||
[[ابن طاووس|ابن‌طاووس]] نیز به تکمیل کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی پرداخت و با استفاده از دیگر منابع دعایی که بیشترشان از اصول قدیمی بودند، آن را در ده مجلّد با عناوین مختلف، افزایش داد و مجموع آن را "مهمّات المتعبّد و تتمّات مصباح المتهجّد" نام گذاشت.<ref | [[ابن طاووس|ابن‌طاووس]] نیز به تکمیل کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی پرداخت و با استفاده از دیگر منابع دعایی که بیشترشان از اصول قدیمی بودند، آن را در ده مجلّد با عناوین مختلف، افزایش داد و مجموع آن را "مهمّات المتعبّد و تتمّات مصباح المتهجّد" نام گذاشت.<ref name=":1"/> | ||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||