مختار ثقفی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{پایان سوال}}{{پاسخ}}مختار ثقفی یکی از شخصیت‌های مهم تاریخ اسلام و رهبر قیام شیعی در قرن اول هجری بود. او پس از واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع)، تصمیم گرفت انتقام خون امام حسین (ع) و یارانش را بگیرد. مختار با شعار "یالثارات الحسین" و حمایت شیعیان، قیامی علیه قاتلان کربلا آغاز کرد و توانست کوفه را تصرف و حکومتی مبتنی بر عدالت و اصول اهل بیت (ع) تشکیل دهد. قیام او پس از نبردهایی با مصعب بن زبیر و دشمنانش سرکوب شد و مختار در نهایت به شهادت رسید. باوجود شکست قیام، اقدامات او باعث تقویت هویت شیعی و الهام‌بخش قیام‌های آینده در تاریخ اسلام شد.

مختار بن ابی عبید ثقفی در سال ۱ هجری (۶۲۲ میلادی) در شهر طائف از قبیله بنی‌ثقیف زاده شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الکامل فی التاریخ|سال=1403|نام=|نام خانوادگی=ابن اثیر|ناشر=دار صادر|جلد=4|صفحه=230|مکان=بیروت}}</ref> پدرش، ابو عبید ثقفی، از جنگجویان معروف عرب بود. مختار در دوران جوانی زیر نظر خانواده‌اش آموزش دید و از نظر فکری و نظامی رشد یافت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ طبری|سال=1967|نام=محمد بن جریر|نام خانوادگی=طبری|ناشر=دارالتراث|جلد=6|صفحه=247|مکان=قاهره}}</ref> او شخصیتی باهوش، شجاع و مؤمن به اهل بیت بود و بعدها توانست توجه برخی از بزرگان شیعه را جلب کند. در طول دوران جوانی مختار، به خاطر خاندان و تربیتش، با اصول نظامی آشنا شد و همین تربیت به او در هنگام قیام کمک کرد. پس از واقعه کربلا، مختار تصمیم گرفت انتقام خون امام حسین (ع) و یارانش را بگیرد که این مسئله به قیام او انجامید.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ طبری|سال=1967|نام=محمد بن جریر |نام خانوادگی=طبری|ناشر=دارالتراث|جلد=6|صفحه=248|مکان=قاهره}}</ref>

مختار ثقفی از شیعیان و دوستداران اهل بیت بود و به خاطر عشق به امام علی (ع) و خاندان او، همواره در صف حامیان آنان قرار داشت. پس از واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش، مختار شدیداً از این حادثه دل‌خون شد. او در ابتدا در کوفه در زندان بود و پس از آزادی، تصمیم گرفت انتقام خون امام حسین (ع) و یارانش را بگیرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ طبری|سال=1967|نام=محمد بن جریر|نام خانوادگی=طبری|ناشر=دارالتراث|جلد=6|صفحه=249|مکان=قاهره}}</ref> این انگیزه، منجر به قیام او شد که با شعار "یالثارات الحسین" (ای خون‌خواهان حسین) همراه بود. مختار بسیاری از قاتلان واقعه کربلا را به سزای اعمالشان رساند و بدین ترتیب، محبوبیت زیادی بین شیعیان به دست آورد. این بخش نقش مهمی در تاریخ شیعه دارد؛ چرا که قیام مختار تأثیر زیادی بر طرفداران اهل بیت داشت و به نوعی یک عدالت‌خواهی برای شهیدان کربلا به شمار می‌رفت. بسیاری از شیعیان او را به عنوان قهرمان عدالت‌طلب می‌شناختند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مقاتل الطالبین|سال=1988|نام=ابوالفرج|نام خانوادگی=اصفهانی|ناشر=دارالمعرفه|جلد=|صفحه=99|مکان=بیروت}}</ref>

مختار با حمایت جمعی از شیعیان کوفه توانست قدرت خود را تثبیت کند. برخی از چهره‌های برجسته شیعه، از جمله ابراهیم بن مالک اشتر، به او پیوستند و در مسیر قیام یاری‌اش کردند. این اتحاد میان شیعیان، به ویژه کسانی که به دنبال قصاص قاتلان کربلا بودند، سبب شد که مختار بتواند عده زیادی از مردم کوفه را با خود همراه کند. با این حال، او با دشمنان قدرتمندی نیز روبه‌ر و بود. از مهم‌ترین دشمنان مختار، زبیریان به رهبری عبدالله بن زبیر بودند که در آن زمان قدرت بالایی در حجاز داشتند و به شدت نگران افزایش نفوذ مختار در عراق بودند. آنها نگران بودند که نفوذ مختار و پیام‌های او باعث تضعیف قدرت و کنترل‌شان بر مناطق اسلامی شود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مقاتل الطالبین|سال=1988|نام=ابوالفرج|نام خانوادگی=اصفهانی|ناشر=دارالمعرفه|جلد=|صفحه=112|مکان=بیروت}}</ref>

پس از به دست گرفتن قدرت در کوفه، مختار ثقفی تلاش کرد حکومتی با اصول عدالت‌خواهی و پیروی از آموزه‌های اهل بیت (ع) پایه‌ریزی کند. او در این مدت به دنبال شناسایی و مجازات افرادی بود که در واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش نقش داشتند. مختار در طی قیام خود با مدیریت هوشمندانه و شجاعت نظامی توانست کوفه را از تسلط دشمنان اهل بیت خارج کرده و به یک پایگاه امن برای شیعیان تبدیل کند. او گروه‌های مسلحی تشکیل داد و با بسیج شیعیان، توانست افرادی را که در واقعه کربلا نقش داشتند، دستگیر کند و به سزای اعمالشان برساند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الکامل فی التاریخ|سال=1403|نام=|نام خانوادگی=ابن اثیر|ناشر=دار صادر|جلد=4|صفحه=440|مکان=بیروت}}</ref>

قیام مختار و اقدامات او اثرات مهمی بر تاریخ شیعه و اسلام گذاشت:<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مختار ثقفی و قیام شیعه|سال=2005|نام=محمدهادی|نام خانوادگی=یوسفی غروی|ناشر=موسسه نشر اسلامی|جلد=|صفحه=146|مکان=تهران}}</ref>

مختار ثقفی در نهایت پس از چند سال حکمرانی و انجام اقدامات گسترده در راستای خون‌خواهی از قاتلان کربلا و تقویت شیعیان، در سال ۶۷ هجری قمری به دست دشمنانش به شهادت رسید. مختار در آن زمان به شدت مورد تهدید از سوی زبیریان قرار داشت، چرا که عبدالله بن زبیر که مدعی خلافت بود، نمی‌توانست وجود یک حکومت مستقل و طرفدار اهل بیت در کوفه را تحمل کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الکامل فی التاریخ|سال=1403|نام=|نام خانوادگی=ابن اثیر|ناشر=دار صادر|جلد=4|صفحه=478|مکان=بیروت}}</ref>