پیش نویس:ولایت جامعه در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

{{پیش نویس|تکمیل}}

آیا ولایت نسبت به جامعه نیز محقق می‌شود؟ تحقق آن برای جامعه به چه صورتی است؟

[[ولایت]] در دو ناحیه فرد و جامعه وجود دارد. معنای ولایت در جامعه با معنای ولایت در فرد متفاوت است. ولایت در فرد به معنای وابستگی و ارتباط و اتصال فکری و عملی با امام و پیشوا می‌باشد. فرد دارای ولایت در اندیشه‌ها، اعمال و رفتارش تابع و مطیع ولی خودش است. او هر طور که ولی بخواهد فکر می‌کند؛ هر کاری که او می‌خواهد انجام می‌دهد؛ هر حرفی که او می‌خواهد می زند و…. اما ولایت در جامعه دارای سه بعد است؛ بعد اول اتصال و به هم پیوستگی مومنین و مسلمین، بعد دوم قطع ارتباط و انقطاع به معنای عدم وابستگی و هم جبهگی با جبهه غیر مسلمان و غیر مؤمن، و بعد سوم وجود امام و رهبری که [[جامعه‌شناسی دین|جامعه]] را هدایت کند و به امت اسلامی جهت دهد. ولایت در فرد تنها بعد سوم از این ابعاد را دارا است.

معنای اصلی کلمه ولایت، قرار گرفتن چیزی در کنار چیز دیگر است، به گونه ای که فاصله ای میان آن‌ها نباشد. اگر دو شی ء آن چنان به هم متصل و پیوسته باشند که چیز دیگری میان آن‌ها نباشد و یا اگر دو نفر کنار هم نشسته باشند و وضع و ترتیب نشستن آن‌ها به نحوی باشد که یکی متصل به دیگری باشد، مثلاً زید در کنارش حسن نشسته باشد، می‌گویند: «جلس زید ویلیه حسن» یعنی زید نشسته، بلا فاصله حسن در کنار او نشسته است، به مین مناسبت، این کلمه برای نزدیکی و قرب مکانی یا معنوی و نیز در مورد دوستی و یاری و تصدی امر و دیگر معانی به کار گرفته شده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ولایت در قرآن|عنوان کتاب=ولایت در قرآن|سال=1387|نام=عبدالله|نام خانوادگی=جوادی آملی|ناشر=مرکز نشر اسراء|صفحه=15 و 16|مکان=قم}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مفردات الفاظ قرآن|عنوان کتاب=مفردات الفاظ قرآن|سال=1412|نام=حسین بن محمد|نام خانوادگی=راغب اصفهانی|ناشر=دار الشامیة|صفحه=533|مکان=بیروت}}</ref>

ولایت در قرآن و روایات به معنای اتصال، پیوند و به هم پیوستگی مسلمانان و مؤمنان با یک دیگر است؛ یعنی در اهداف، آرمان و عقاید مشترک و هم جهت باشند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|عنوان کتاب=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|سال=1392|نام=سیدعلی|نام خانوادگی=خامنه ای|ناشر=موسسه ایمان جهادی (صهبا)|صفحه=413|مکان=قم}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ولایت و حکومت|عنوان کتاب=ولایت و حکومت|سال=1397|نام=سید علی|نام خانوادگی=خامنه ای|ناشر=صهبا|صفحه=38|مکان=قم}}</ref>

ولایت مبحثی در ادامه [[نبوت]] است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|عنوان کتاب=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|سال=1392|نام=سیدعلی|نام خانوادگی=خامنه ای|ناشر=موسسه فرهنگی هنری ایمان جهادی (صهبا)|صفحه=658|مکان=قم}}</ref> لذا شروع بحث از آن با نبوت و وظیفه انبیاء به خصوص نبی اکرم(ص) همراه است. بعثت انبیاء برای به تکامل رساندن انسان و متخلّق شدن او به اخلاق الهی است، همان گونه که [[نبی اکرم(ص)]] فرمودند: «إنّی بُعِثتُ لأتمِّمَ مکارم الأخلاق».<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بحار الانوار|عنوان کتاب=بحار الانوار|سال=1403|نام=محمد باقر|نام خانوادگی=مجلسی|ناشر=دار إحیاء التراث العربی|جلد=16|صفحه=210|مکان=بیروت}}</ref> ایشان برای پی‌گیری و به انجام رسانیدن رسالت شان از طرق مختلفی می‌توانند استفاده کنند؛ مثلاً می‌توانند تک تک با افراد صحبت کرده و آن‌ها را به اسلام دعوت نمایند؛ می‌توانند مکتبی تأسیس کرده و شاگردان زیادی تربیت کنند و این شاگردان را به نقاط مختلف فرستاده و بدین وسیله افراد را به دین اسلام دعوت کنند و طرقی از این قبیل. اما ایشان از هیچ کدام از این طرق بیان شده استفاده نکردند و برای به انجام رسانیدن هدف شان از طریق دیگری استفاده کردند. طریقی که نبی اکرم(ص) به دنبال آن بودند تشکیل [[جامعه اسلامی]] بوده است. ایشان با تشکیل جامعه اسلامی درصدد به وجود آوردن یک کارخانه انسان سازی بودند که با تلاش‌هایی توانستند آن را در [[مدینه]] تأسیس نمایند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|عنوان کتاب=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|سال=1392|نام=سیدعلی|نام خانوادگی=خامنه ای|ناشر=موسسه ایمان جهادی (صهبا)|صفحه=659|مکان=قم}}</ref>

جامعه اسلامی جامعه ای است که در تمام نهادها، ساختار آن و در متن جامعه مقررات و احکام خداوند جاری می‌گردد؛ مثلاً بانوان موظف هستند وقتی در جامعه رفت و آمد می‌کنند حجاب را مراعات نمایند؛ بانک‌ها حق ندارند معامله ربوی داشته باشند و مواردی از این قبیل.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|عنوان کتاب=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|سال=1392|نام=سیدعلی|نام خانوادگی=خامنه ای|ناشر=موسسه ایمان جهادی (صهبا)|صفحه=660|مکان=قم}}</ref> فلذا افرادی که در این جامعه قرار می‌گیرند خود به خود متخلّق به اخلاق اسلامی می‌گردند زیرا زمینه برای انجام اعمال غیر اسلامی به راحتی فراهم نمی‌گردد به همین جهت گفته می‌شود جامعه اسلامی را می‌توان کارخانه انسان سازی دانست. از این رو افراد و جمعیت انبوهی را به سمت اسلامی شدن و به سمت کمال انسانی می‌کشاند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|عنوان کتاب=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|سال=1392|نام=سید علی|نام خانوادگی=خامنه ای|ناشر=موسسه ایمان جهادی (صهبا)|صفحه=662 و 663|مکان=قم}}</ref>

انبیاء و از جمله نبی اکرم(ص) و در ادامه ائمه معصومین(ع) برای تشکیل جامعه اسلامی ابتدا نیاز دارند تا کادری را فراهم نمایند تا با آن بتوانند امور جامعه و [[حکومت دینی|حکومت]] را پیش ببرند. جامعه اسلامی نهادها و تشکیلات مختلفی نیاز دارد و برای اداره آن‌ها نیاز به افرادی است تا به وسیله آن‌ها این کار انجام شود. نبی اکرم(ص) برای این که بتوانند این مجموعه را فراهم کنند به موعظه و دعوت افراد می‌پردازند و عده ای را به اسلام می‌خوانند. ایشان بعد از دعوت آن‌ها به اسلام در ابتدا سعی نمودند رابطه، اتصال و هم بستگی این عده را هرچه بیشتر تقویت کنند و آن‌ها را تا حد امکان از جبهه‌های غیر اسلامی جدا نمایند. دلیل این امر این بوده است که این عده اداره کننده جامعه می‌باشند و اگر این دو مسئله در بین آن‌ها وجود نداشته باشد نمی‌توانند به خوبی [[جامعه]] را اداره کنند. این عده اگر با یک دیگر اتصال قوی و با جبهه غیر مسلمان قطع اتصال نداشته باشند دچار تعدد هدف و آرمان خواهند شد؛ لذا در امور حکومتی نمی‌توانند با یک دیگر همکاری نمایند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|عنوان کتاب=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|سال=1392|نام=سیدعلی|نام خانوادگی=خامنه ای|ناشر=موسسه ایمان جهادی (صهبا)|صفحه=663 تا 665|مکان=قم}}</ref>

اتصال، پیوستگی و هم بستگی که پیغمبر اکرم(ص) در بین مسلمانان اولیه به وجود آوردند را می‌توان تشبیه به یک گروه [[کوهنوردی]] نمود که قصد فتح یک قلّه بلند و خطرناک را دارند. ایشان در میان راه با دره‌ها و بیراهه‌های فراوانی مواجهه خواهند شد؛ لذا یک دیگر را مثلاً با یک طناب به هم متصل می‌کنند تا اگر یکی از آن‌ها در معرض خطر قرار گرفت بقیه گروه بتوانند او را به مسیر اصلی برگردانند. این گروه نباید از مسیر اصلی و تعیین شده برای حرکت به سمت قله غافل شوند زیرا در این صورت ممکن است دچار لغزش شده و به دره سقوط کنند و یا بی راهه بروند. هم بستگی میان مسلمانان نیز از لغزش و سقوط آن‌ها جلوگیری می‌کند و باعث می‌شود با امنیت بیشتری به مقصد برسند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|عنوان کتاب=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|سال=1392|نام=سیدعلی|نام خانوادگی=خامنه ای|ناشر=موسسه ایمان جهادی (صهبا)|صفحه=666 و 667|مکان=قم}}</ref>

اتصال و هم بستگی در امت اسلامی و بدنه جامعه اسلامی نیز لازم است؛ یعنی مردم نیز در صورتی دارای ولایت هستند که دو مؤلفه مذکور را دارا باشند تا جامعه ولایی بر آن‌ها صدق بکند. امت اسلامی باید در زمینه ارتباطات داخلی خودشان به گونه ای باشند که اختلاف در میان آن‌ها وجود نداشته باشد و با یک دیگر اتصال و هم دلی داشته باشند. در صورت عدم اتحاد نمی‌توانند در اموری که نیاز به اتحاد امت است موفق شوند و شکست خواهند خورد؛ نخواهند توانست در مقابل جوامع غیر اسلامی و امت‌هایی که درصدد تهاجم به جامعه اسلامی هستند مقابله نمایند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|عنوان کتاب=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|سال=1392|نام=سیدعلی|نام خانوادگی=خامنه ای|ناشر=موسسه ایمان جهادی (صهبا)|صفحه=690|مکان=قم}}</ref>

برای این که نیروها و استعدادهای امت اسلامی در جهتی مشترک و واحد صرف شوند و ثمره مورد انتظار را داشته باشند، لازم است تا نیرویی این استعدادها و نیروهای امت اسلامی را مدیریت، راهنمایی و جهت دهی نماید. وجود این نیرو اولاً افتراق و اختلاف بین حرکات امت را به حداقل می‌رساند. ثانیاً حرکت آن‌ها در جهتی درست و صحیح خواهد بود. علاوه بر این، امت نیز باید با ولی خود اتصال و ارتباط بسیار قوی داشته باشند به گونه ای که از جهت فکری و عملی وابسته به ایشان باشند؛ لذا بعد سوم ولایت که مفهوم ولایت در [[شیعه در عصر ظهور|شیعه]] را کامل می‌کند ولایت حاکم و رهبری است که بر امت اسلامی ولایت و حکومت دارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|عنوان کتاب=طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن|سال=1392|نام=سیدعلی|نام خانوادگی=خامنه ای|ناشر=موسسه ایمان جهادی (صهبا)|صفحه=668|مکان=قم}}</ref>