trustworthy
۳۶۶
ویرایش
پیش نویس:جهاد کبیر: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح نویسه‌های عربی
Mohammad7576 (بحث | مشارکتها) (اصلاح سجاوندی) |
Mohammad7576 (بحث | مشارکتها) (اصلاح نویسه‌های عربی) |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
جهاد کبیر در آیه شریفه {{قرآن|فَلَا تُطِعِ | جهاد کبیر در آیه شریفه {{قرآن|فَلَا تُطِعِ الْکَافِرِینَ وَجَاهِدْهُمْ بِهِ جِهَادًا کَبِیرًا|۵۲|سوره=فرقان|آیه=۵۲}} به چه معنی است؟ ارتباط آن با جهاد اصغر چیست؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|حکومت دینی|واژه‌ها}} | {{درگاه|حکومت دینی|واژه‌ها}} | ||
مسئله [[جهاد از دیدگاه امام علی(ع)|جهاد]] از بدو ظهور اسلام وجود داشته است. فقهاء [[شیعه در قرآن|شیعه]] در طول تاریخ از این مسئله در کتب فقهی بحث مبسوطی نموده اند. آن چه در مباحث ایشان مشهود است این است که جهاد مدنظر ایشان، جنگ نظامی است. اما جهاد مفهومی اعم از جنگ نظامی دارد و یکی از انواع جهاد است. البته این مطلب مورد غفلت فقهاء نبوده است زیرا امر پوشیده ای نیست اما جهادی که در فقه مطرح می کردند، جنگ نظامی بوده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جواهر الکلام (ط. القدیمة)|عنوان کتاب=جواهر الکلام (ط. القدیمة)|نام=محمدحسن بن باقر|نام خانوادگی=صاحب جواهر|ناشر=دار | مسئله [[جهاد از دیدگاه امام علی(ع)|جهاد]] از بدو ظهور اسلام وجود داشته است. فقهاء [[شیعه در قرآن|شیعه]] در طول تاریخ از این مسئله در کتب فقهی بحث مبسوطی نموده اند. آن چه در مباحث ایشان مشهود است این است که جهاد مدنظر ایشان، جنگ نظامی است. اما جهاد مفهومی اعم از جنگ نظامی دارد و یکی از انواع جهاد است. البته این مطلب مورد غفلت فقهاء نبوده است زیرا امر پوشیده ای نیست اما جهادی که در فقه مطرح می کردند، جنگ نظامی بوده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جواهر الکلام (ط. القدیمة)|عنوان کتاب=جواهر الکلام (ط. القدیمة)|نام=محمدحسن بن باقر|نام خانوادگی=صاحب جواهر|ناشر=دار إحیاء التراث العربی|جلد=21|صفحه=3|مکان=بیروت}}</ref> لکن بعد از تحقق انقلاب اسلامی به امامت امام خمینی و در ادامه رهبری آیت الله خامنه ای، جهاد فقهی گسترش یافت زیرا نگاه به فقه شیعه تغییر کرد؛ لذا نگاه صحیح به فقه این است که جهاد تنها منحصر در جنگ نظامی نیست و شامل تمام تلاش های افراد جامعه اسلامی برای تقویت جامعه اسلامی می گردد و شئونات مختلفی پیدا می کند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=57406|عنوان=بیانات در پایان مراسم عزاداری اربعین حسینی|تاریخ بازبینی=4 شهریور 1403|سال=1403}}</ref> | ||
== معنای «جهاد» == | == معنای «جهاد» == | ||
جهاد مصدر دوم باب مُفاعَلَة یعنی از باب «جاهَدَ یُجاهِدُ مجاهَدَةً و جِهاداً» می باشد. ماده «جهد» در لغت به معنای به کار گیری تمام توان و وسع برای انجام کاری است؛ بنابراین «جهاد» بدون تلاش قابل فرض نیست و اگر عنصر تلاش و بذل طاقت از فعلی گرفته شود نمی توان نام جهاد را روی آن فعل نهاد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=التحقیق فی کلمات القرآن الکریم|عنوان کتاب=التحقیق فی کلمات القرآن الکریم|سال=1368|نام=حسن|نام خانوادگی=مصطفوی|ناشر=وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی|جلد=2|صفحه=128|مکان=تهران}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المصباح | جهاد مصدر دوم باب مُفاعَلَة یعنی از باب «جاهَدَ یُجاهِدُ مجاهَدَةً و جِهاداً» می باشد. ماده «جهد» در لغت به معنای به کار گیری تمام توان و وسع برای انجام کاری است؛ بنابراین «جهاد» بدون تلاش قابل فرض نیست و اگر عنصر تلاش و بذل طاقت از فعلی گرفته شود نمی توان نام جهاد را روی آن فعل نهاد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=التحقیق فی کلمات القرآن الکریم|عنوان کتاب=التحقیق فی کلمات القرآن الکریم|سال=1368|نام=حسن|نام خانوادگی=مصطفوی|ناشر=وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی|جلد=2|صفحه=128|مکان=تهران}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر|عنوان کتاب=المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر|سال=1414|نام=احمد بن محمد|نام خانوادگی=فیومی|ناشر=موسسه دار الهجرة|جلد=2|صفحه=112|مکان=قم}}</ref> | ||
در ادبیات دین اسلام «جهاد» به معنای مطلق بذل وسع و طاقت و مطلق تلاش کردن نیست بلکه به معنای بذل وسع و طاقتی است که در مقابله با دشمن باشد؛ حال چه [[حدیث «دشمن‌ترین دشمنت، نفس توست»|دشمن]] درونی انسان که نفس اماره است و چه دشمن بیرونی او که دشمنان اسلام هستند. در روایات [[اهل بیت(ع)]] جهادی که در مقابله با نفس اماره باشد [[«جهاد اکبر»]] و جهادی که در مقابل با دشمن خارجی باشد [[«جهاد اصغر»]] نامیده شده است. در کتاب الجهاد کتاب [[کافی (کتاب)|کافی]] روایتی آورده شده است که در آن صریحاً دو نوع جهادی که ذکر شد مورد اشاره قرار گرفته است: | در ادبیات دین اسلام «جهاد» به معنای مطلق بذل وسع و طاقت و مطلق تلاش کردن نیست بلکه به معنای بذل وسع و طاقتی است که در مقابله با دشمن باشد؛ حال چه [[حدیث «دشمن‌ترین دشمنت، نفس توست»|دشمن]] درونی انسان که نفس اماره است و چه دشمن بیرونی او که دشمنان اسلام هستند. در روایات [[اهل بیت(ع)]] جهادی که در مقابله با نفس اماره باشد [[«جهاد اکبر»]] و جهادی که در مقابل با دشمن خارجی باشد [[«جهاد اصغر»]] نامیده شده است. در کتاب الجهاد کتاب [[کافی (کتاب)|کافی]] روایتی آورده شده است که در آن صریحاً دو نوع جهادی که ذکر شد مورد اشاره قرار گرفته است: «عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ اَلنَّوْفَلِیِّ عَنِ اَلسَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ: أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ بَعَثَ بِسَرِیَّةٍ فَلَمَّا رَجَعُوا قَالَ مَرْحَباً بِقَوْمٍ قَضَوُا الْجِهَادَ الْأَصْغَرَ وَ بَقِیَ الْجِهَادُ الْأَکْبَرُ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ مَا الْجِهَادُ الْأَکْبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفْسِ»؛ «رسول خدا(ص) گروهی را [برای جنگ]فرستاد هنگامی که بازگشتند گفت خوشا به حال مردمی که جهاد اصغر را انجام دادند و جهاد اکبر بر آنان باقی مانده است گفته شد ای رسول خدا جهاد اکبر چیست؟ گفت جهاد و پیکار با نفس سپس فرمود برترین جهاد، [از آن] کسی است که با نفسش که در میان دو پهلوی اوست جهاد کند.»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کافی|عنوان کتاب=کافی|سال=1363|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|ناشر=دارالکتب الاسلامیة|جلد=5|صفحه=593|مکان=تهران}}</ref> | ||
در سخنان آیت الله العظمی خامنه ای نیز به این مطلب اشاره شده است که هر فعالیتی را نمی توان جهاد دانست بلکه باید در مقابله با دشمن باشد. ایشان می فرمایند: «جهاد یعنی چه؟ هر تحرکی اسمش جهاد نیست. تحرکی با خصوصیاتی اسمش جهاد است. یکی از خصوصیات این تحرک که اسمش جهاد است، این است که انسان بداند این در مقابل دشمن است؛ یعنی بداند در مقابل یک حرکتِ خصمانه و غرض‌آلودی است که دارد انجام میگیرد. حرکتی که در مقابل یک چنین جهتگیری خصمانه وجود دارد، یکی از شرائط اصلی جهاد است.»<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=17022|عنوان=بیانات در دیدار فعالان بخش های اقتصادی کشور|تاریخ بازبینی=26 مرداد 1390|سال=1403}}</ref> | در سخنان آیت الله العظمی خامنه ای نیز به این مطلب اشاره شده است که هر فعالیتی را نمی توان جهاد دانست بلکه باید در مقابله با دشمن باشد. ایشان می فرمایند: «جهاد یعنی چه؟ هر تحرکی اسمش جهاد نیست. تحرکی با خصوصیاتی اسمش جهاد است. یکی از خصوصیات این تحرک که اسمش جهاد است، این است که انسان بداند این در مقابل دشمن است؛ یعنی بداند در مقابل یک حرکتِ خصمانه و غرض‌آلودی است که دارد انجام میگیرد. حرکتی که در مقابل یک چنین جهتگیری خصمانه وجود دارد، یکی از شرائط اصلی جهاد است.»<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=17022|عنوان=بیانات در دیدار فعالان بخش های اقتصادی کشور|تاریخ بازبینی=26 مرداد 1390|سال=1403}}</ref> | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
به عنوان نمونه عبارت برخی از فقهاء که مطلب فوق از آن ها قابل استفاده است ذکر می شود: | به عنوان نمونه عبارت برخی از فقهاء که مطلب فوق از آن ها قابل استفاده است ذکر می شود: | ||
# مرحوم طباطبایی (ره) جهاد را چنین تعریف کرده اند: «و شرعاً: بذل الوسع بالنفس و المال | # مرحوم طباطبایی (ره) جهاد را چنین تعریف کرده اند: «و شرعاً: بذل الوسع بالنفس و المال فی محاربة المشرکین أو الباغین، علیٰ الوجه المخصوص.»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل|عنوان کتاب=ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل|سال=1404|نام=علی بن محمد علی|نام خانوادگی=طباطبایی کربلایی|جلد=1|صفحه=478|مکان=قم|ناشر=مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث}}</ref> | ||
# مرحوم [[صاحب جواهر]] می فرمایند: «و شرعا بذل النفس و ما | # مرحوم [[صاحب جواهر]] می فرمایند: «و شرعا بذل النفس و ما یتوقف علیه من المال فی محاربة المشرکین أو الباغین علی وجه مخصوص»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=جواهر الکلام (ط. القدیمة)|عنوان کتاب=جواهر الکلام (ط. القدیمة)|نام=محمدحسن بن باقر|نام خانوادگی=صاحب جواهر|ناشر=دار إحیاء التراث العربی|جلد=21|صفحه=3|مکان=بیروت}}</ref> | ||
# مرحوم [[شهید ثانی]] می فرمایند: «و - شرعا - بذل الوسع بالنفس، و ما | # مرحوم [[شهید ثانی]] می فرمایند: «و - شرعا - بذل الوسع بالنفس، و ما یتوقّف علیه من المال، فی محاربة المشرکین أو الباغین علی وجه مخصوص.»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام|عنوان کتاب=مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام|سال=1413|نام=زین‌الدین بن علی|نام خانوادگی=شهید ثانی|ناشر=مؤسسة المعارف الإسلامیة|جلد=3|صفحه=7|مکان=قم}}</ref> | ||
مراد ایشان از «جهاد» از قیود موجود در تعریف استفاده می شود به این صورت که اولاً ایشان فرموده اند جهاد در تعریف شرعی به معنای بذل وسع در ناحیه جان و هر آن چه که بذل جان متوقف بر آن است، می باشد و آن چه که ممکن است بذل جان متوقف بر آن باشد، مال است؛ یعنی جهاد بذل وسع جانی است لکن اگر بذل جان متوقف بر بذل مال نیز می باشد، بذل آن مال نیز باید صورت بگیرد. ثانیاً در پایان تعاریف از قیدی استفاده شده است که ظاهراً جهاد شرعی در نظر ایشان را به میدان جنگ نظامی منحصر می کند؛ یعنی مراد ایشان از قید «علی وجه المخصوص» این است که بذل جان و مال به هر وجهی و به هر نحوی داخل در جهاد شرعی نیست بلکه باید به نحوه خاصی صورت بگیرد تا جهاد شرعی و فقهی بر آن صدق کند. | مراد ایشان از «جهاد» از قیود موجود در تعریف استفاده می شود به این صورت که اولاً ایشان فرموده اند جهاد در تعریف شرعی به معنای بذل وسع در ناحیه جان و هر آن چه که بذل جان متوقف بر آن است، می باشد و آن چه که ممکن است بذل جان متوقف بر آن باشد، مال است؛ یعنی جهاد بذل وسع جانی است لکن اگر بذل جان متوقف بر بذل مال نیز می باشد، بذل آن مال نیز باید صورت بگیرد. ثانیاً در پایان تعاریف از قیدی استفاده شده است که ظاهراً جهاد شرعی در نظر ایشان را به میدان جنگ نظامی منحصر می کند؛ یعنی مراد ایشان از قید «علی وجه المخصوص» این است که بذل جان و مال به هر وجهی و به هر نحوی داخل در جهاد شرعی نیست بلکه باید به نحوه خاصی صورت بگیرد تا جهاد شرعی و فقهی بر آن صدق کند. | ||
== عمومیت جهاد نسبت به جنگ نظامی == | == عمومیت جهاد نسبت به جنگ نظامی == | ||
جهاد مترادف جنگ نظامی نیست بلکه جنگ نظامی نوعی از انواع جهاد با دشمن است؛ یعنی رابطه مفهوم جهاد و مفهوم جنگ نظامی عموم و خصوص مطلق است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=9640|عنوان=بیانات در دیدار اعضای بسیجی هیأت علمی دانشگاه‌ها|تاریخ بازبینی=2 تیر 1389|سال=1403}}</ref> این مطلب از [[قرآن کریم و معرفی اهداف آن|قرآن کریم]] قابل استفاده است. به عنوان مثال خداوند متعال در آیه شریفه ۷۳ سوره توبه می فرماید: | جهاد مترادف جنگ نظامی نیست بلکه جنگ نظامی نوعی از انواع جهاد با دشمن است؛ یعنی رابطه مفهوم جهاد و مفهوم جنگ نظامی عموم و خصوص مطلق است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=9640|عنوان=بیانات در دیدار اعضای بسیجی هیأت علمی دانشگاه‌ها|تاریخ بازبینی=2 تیر 1389|سال=1403}}</ref> این مطلب از [[قرآن کریم و معرفی اهداف آن|قرآن کریم]] قابل استفاده است. به عنوان مثال خداوند متعال در آیه شریفه ۷۳ سوره توبه می فرماید: «یا أَیُّهَا النَّبِیُّ جاهِدِ الکُفّارَ وَالمُنافِقینَ وَاغلُظ عَلَیهِم ۚ وَمَأواهُم جَهَنَّمُ ۖ وَبِئسَ المَصیرُ»؛ یعنی ای پیامبر با کفار و منافقین جهاد کن و با آن ها با غلظت رفتار کن. در این آیه شریفه از واژه جهاد استفاده کرده است نه قتال. جهاد نسبت به قتال عمومیت دارد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=35186|عنوان=بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی|تاریخ بازبینی=27 آذر 1395|سال=1403}}</ref> | ||
== جهاد کبیر == | == جهاد کبیر == | ||
جهاد در یک دسته بندی به دو دسته «جهاد اکبر» و «جهاد اصغر» دسته بندی شده است. مقصود از جهاد اکبر جهاد و مبارزه با [[نفس اماره در قرآن|نفس اماره]] است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1|عنوان=جهاد اکبر|تاریخ بازبینی=1 فروردین 1403|سال=1403}}</ref> اما جهاد اصغر به معنای مبارزه و جهاد با دشمنان اسلام است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کافی|عنوان کتاب=کافی|سال=1363|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|ناشر=دارالکتب الاسلامیة|جلد=5|صفحه=593|مکان=تهران}}</ref> به عبارتی جهاد اکبر جنگ با دشمن درونی و جهاد اصغر جنگ با دشمن بیرونی و خارجی است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=44574|عنوان=بیانات در منزل سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی|تاریخ بازبینی=13 دی 1398|سال=1403}}</ref> | جهاد در یک دسته بندی به دو دسته «جهاد اکبر» و «جهاد اصغر» دسته بندی شده است. مقصود از جهاد اکبر جهاد و مبارزه با [[نفس اماره در قرآن|نفس اماره]] است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://fa.wikifeqh.ir/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1|عنوان=جهاد اکبر|تاریخ بازبینی=1 فروردین 1403|سال=1403}}</ref> اما جهاد اصغر به معنای مبارزه و جهاد با دشمنان اسلام است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کافی|عنوان کتاب=کافی|سال=1363|نام=محمد بن یعقوب|نام خانوادگی=کلینی|ناشر=دارالکتب الاسلامیة|جلد=5|صفحه=593|مکان=تهران}}</ref> به عبارتی جهاد اکبر جنگ با دشمن درونی و جهاد اصغر جنگ با دشمن بیرونی و خارجی است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=44574|عنوان=بیانات در منزل سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی|تاریخ بازبینی=13 دی 1398|سال=1403}}</ref> | ||
یکی از انواع جهاد اصغر، جهادی است که در قرآن کریم از آن تعبیر به «جهاد کبیر» شده است؛ لذا «جهاد کبیر» نوعی مبارزه با دشمن خارجی است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33172|عنوان=بیانات در دانشگاه | یکی از انواع جهاد اصغر، جهادی است که در قرآن کریم از آن تعبیر به «جهاد کبیر» شده است؛ لذا «جهاد کبیر» نوعی مبارزه با دشمن خارجی است.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33172|عنوان=بیانات در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین علیه‌السلام|تاریخ بازبینی=3 خرداد 1395|سال=1403}}</ref> آیه ای که واژه «جهاد کبیر» در آن آمده است، آیه ۵۲ سوره فرقان است که می فرماید: «فَلا تُطِعِ الکافِرینَ وَجاهِدهُم بِهِ جِهادًا کَبیرًا». یکی از علمایی که به تبیین این نوع جهاد پرداخته اند [[سید علی خامنه‌ای|آیت الله خامنه ای]] می باشد. ایشان در چند مجلس سخنرانی به «جهاد کبیر» اشاره کرده اند و معنای آن را توضیح داده اند اما در دو مورد از این مجالس به تبیین بیشتری پرداختند که محور بحث هستند. در یکی از این مجالس دیدگاه [[علامه طباطبایی]] و برخی دیگر از مفسرین را در توضیح این آیه بیان می کنند و در مجلس دیگر نظر دیگری که ظاهراً متعلق به خود ایشان است را بیان می کنند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33198|عنوان=بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری|تاریخ بازبینی=6 خرداد 1395|سال=1403}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33172|عنوان=بیانات در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین علیه‌السلام|تاریخ بازبینی=3 خرداد 1395|سال=1403}}</ref> | ||
=== دیدگاه اول === | === دیدگاه اول === | ||
علامه طباطبایی معتقدند ضمیر «به» در «و جاهدهم به جهاداً کبیراً» به قرآن یا وحی برمی گردد که در این صورت معنای آیه چنین می شود: «از کافران اطاعت مکن و با آن ها به وسیله قرآن و کتاب خدا جهاد کن و جهاد تو نیز جهاد کبیر باشد.» ایشان مرجع ضمیر را از سیاق برداشت کردند و مرجع ضمیر مشخصی را از الفاظ استفاده نکرده اند. به تعبیر دیگر به عقیده ایشان مرجع ضمیر، لفظ صریح و یا مصدری که از الفاظ قبل استفاده شود نیست بلکه سیاق آیات گویای مرجع ضمیر در «به» می باشد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المیزان فی تفسیر القرآن|عنوان کتاب=المیزان فی تفسیر القرآن|سال=1352|نام=سید محمد حسین|نام خانوادگی=طباطبایی|ناشر=مؤسسة | علامه طباطبایی معتقدند ضمیر «به» در «و جاهدهم به جهاداً کبیراً» به قرآن یا وحی برمی گردد که در این صورت معنای آیه چنین می شود: «از کافران اطاعت مکن و با آن ها به وسیله قرآن و کتاب خدا جهاد کن و جهاد تو نیز جهاد کبیر باشد.» ایشان مرجع ضمیر را از سیاق برداشت کردند و مرجع ضمیر مشخصی را از الفاظ استفاده نکرده اند. به تعبیر دیگر به عقیده ایشان مرجع ضمیر، لفظ صریح و یا مصدری که از الفاظ قبل استفاده شود نیست بلکه سیاق آیات گویای مرجع ضمیر در «به» می باشد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المیزان فی تفسیر القرآن|عنوان کتاب=المیزان فی تفسیر القرآن|سال=1352|نام=سید محمد حسین|نام خانوادگی=طباطبایی|ناشر=مؤسسة الأعلمی للمطبوعات|جلد=15|صفحه=228|مکان=بیروت}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33172|عنوان=بیانات در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین علیه‌السلام|تاریخ بازبینی=3 خرداد 1395|سال=1403}}</ref> | ||
=== دیدگاه دوم === | === دیدگاه دوم === | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
=== ثمره واحد دو دیدگاه === | === ثمره واحد دو دیدگاه === | ||
البته بنابر هر دو احتمال نتیجه یکی است و آن این که خداوند متعال به [[نبی اکرم(ص)]] دستور می دهد که از کافرین اطاعت نکن و با آن ها جهاد کبیر انجام بده. مرجع ضمیر چه قرآن باشد و چه «عدم الاطاعة»، در هر صورت خداوند به نبی اکرم(ص) دستور داده است که از برنامه و طرح کافرین پیروی نکند و بر اساس قرآن و وحی که برنامه الهی است به اداره جامعه اسلامی بپردازد. این برداشت از سخنان آیت الله خامنه ای قابل استفاده است. ایشان می فرمایند مراد از عدم اطاعت از کفار، عدم اطاعت در تمام شئون اداره جامعه اسلامی است یعنی نبی اکرم(ص) در هر شأنی از شئون اداره جامعه و [[حکومت اسلامی]] همانند اقتصاد، سیاست، فرهنگ و …، موظف هستند طبق برنامه ای که خداوند برای ایشان معین کرده است که همان قرآن و وحی است، عمل کنند و نباید از برنامه هایی که کفار و منافقین ارائه می کنند استفاده نمایند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33172|عنوان=بیانات در دانشگاه | البته بنابر هر دو احتمال نتیجه یکی است و آن این که خداوند متعال به [[نبی اکرم(ص)]] دستور می دهد که از کافرین اطاعت نکن و با آن ها جهاد کبیر انجام بده. مرجع ضمیر چه قرآن باشد و چه «عدم الاطاعة»، در هر صورت خداوند به نبی اکرم(ص) دستور داده است که از برنامه و طرح کافرین پیروی نکند و بر اساس قرآن و وحی که برنامه الهی است به اداره جامعه اسلامی بپردازد. این برداشت از سخنان آیت الله خامنه ای قابل استفاده است. ایشان می فرمایند مراد از عدم اطاعت از کفار، عدم اطاعت در تمام شئون اداره جامعه اسلامی است یعنی نبی اکرم(ص) در هر شأنی از شئون اداره جامعه و [[حکومت اسلامی]] همانند اقتصاد، سیاست، فرهنگ و …، موظف هستند طبق برنامه ای که خداوند برای ایشان معین کرده است که همان قرآن و وحی است، عمل کنند و نباید از برنامه هایی که کفار و منافقین ارائه می کنند استفاده نمایند.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33172|عنوان=بیانات در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین علیه‌السلام|تاریخ بازبینی=3 خرداد 1395|سال=1403}}</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||