حضرت عبدالعظیم حسنی: تفاوت میان نسخه‌ها

حضرت عبد العظیم(ع) نسبت به ائمه زمان(ع) اخلاص و اعتقاد کاملی داشته و به محضر سه نفر از ائمه معصومین(ع) رسیده و از آن بزرگواران نقل حدیث کرده است. از روایات به‌طور وضوح استفاده می‌گردد که وی مورد علاقه و مورد اطمینان حضرات ائمه اطهار(ع) بوده است. در پیامی که حضرت امام رضا(ع) برای شیعیان فرستاده‌اند و [[حدیث «عرض دین»]] که در خدمت امام هادی(ع) بودند و تصدیق اعتقادات حضرت عبد العظیم(ع) توسط ایشان، شاهدی روشن بر ایمان و قداست و عقیده ثابت او به ائمه هدی(ع) و مذهب جعفری می‌باشد.

از تاریخ تولد حضرت عبدالعظیم(ع) اطلاع درستی در دست نیست. مورخان از سال ورود آن حضرت به ری و این که آیا وی به مرگ طبیعی از دنیا رفته یا به شهادت رسیده است، اخبار دقیقی نقل نکرده‌اند و هر یک قولی را برگزیده اند و دربارة تاریخ ولادت و وفات یا شهادت او، کمتر سخن به میان آورده‌اند، اما دانشمند فرزانه جناب علامه محقق مرحوم [[شیخ آغا بزرگ تهرانی(ره)]] با تحقیقات فراوان در کتاب خود<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الذریعه الی تصانیف الشیعه|عنوان کتاب=الذریعه الی تصانیف الشیعه|نام=آغا بزرگ|نام خانوادگی=تهرانی|ناشر=دار الأضواء|صفحه=169|مکان=بیروت}}</ref> تاریخ تولد و وفات آن حضرت را به دست آورده است. ایشان در کتاب بسیار پراهمیت [[الذریعه الی تصانیف الشیعه]] از کتابی به نام الخصائص العظیمیه در شرح زندگانی حضرت عبدالعظیم(ع) نام می‌برد و نویسنده آن کتاب را شیخ جواد بن مهدی لاریجانی متوفای سوم جمادی الثانی ۱۳۵۵ هـ. ق معرفی می‌کند. او می‌گوید: این نویسنده، کتاب دیگری به نام نورالآفاق لشهاب الأنهار النفاق دارد، که این کتاب در سال ۱۳۴۴ هـ. ق به چاپ رسیده است، و در این کتاب از کتاب الخصائص العظیمیه نقل کرده است که ولادت آن حضرت چهارم ربیع الثانی به سال ۱۷۳ هجری<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نورالآفاق|عنوان کتاب=نورالآفاق|سال=1344|نام=جواد بن مهدی|نام خانوادگی=شاه عبدالعظیمی شریف رازی لاریجانی|ناشر=مطبعه حاجی عبدالرحیم|صفحه=15|مکان=تهران}}</ref> در مدینه واقع شده و در روز جمعه پانزدهم شوال ۲۵۲ هـ. ق، در شهر ری وفات یافته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الذریعه الی تصانیف الشیعه|عنوان کتاب=الذریعه الی تصانیف الشیعه|سال=1403|نام=آغا بزرگ|نام خانوادگی=تهرانی|ناشر=دار الأضواء|جلد=7|صفحه=169|مکان=بیروت}}</ref> روی این حساب، حضرت عبدالعظیم(ع) ۷۹ سال عمر کرد اما کیفیت شهادت یا وفات حضرت عبد العظیم نیز دقیقاً معلوم نیست، و برخی از مورخان او را مسموم می‌دانند و بعضی دیگر می‌گویند که حضرت عبدالعظیم را زنده به گور کرده‌اند. چنان‌که در کتاب روح و ریحان<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=روح و ریحان|عنوان کتاب=روح و ریحان|سال=1383|نام=سید علی اکبر|نام خانوادگی=صداقت|ناشر=بکاء|صفحه=399}}</ref> به نقل از فخر الدین طریحی که در منتخب خود نوشته: «و ممن دفن حیا عبدالعظیم حسنی بری…؛ از کسانی که زنده به گور دفن شد، جناب عبدالعظیم حسنی(ع) می‌باشد که در شهر ری دفن گردیده است». فخر رازی در کتاب «الشجرة المبارکه»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الشجرة المبارکة فی أنساب الطالبیة|عنوان کتاب=الشجرة المبارکة فی أنساب الطالبیة|نام=فخر الدین|نام خانوادگی=رازی|ناشر=مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی (ره)|صفحه=64|مکان=قم}}</ref> می‌نویسد: «از فرزندان عبدالله بن علی، دو تن دارای فرزند پسر بودند که یکی از آنها عبدالعظیم مقتول در شهر ری می‌باشد که مشهد او معروف و مشهور است.» با وجود گفتار طریحی و فخر رازی، مشهور چنین است که آن حضرت بر اثر بیماری از دنیا رفته است، صاحب بن عباد هم که رساله ای درباره آن حضرت نوشته، همین قول را اختیار کرده است.

علمای انساب و نویسندگان، زوجه و همسر محترمه حضرت عبدالعظیم(ع) را به نام «خدیجه بنت قاسم بن حسن الامیر»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=منتهی الآمال|عنوان کتاب=منتهی الآمال|سال=1379|نام=عباس|نام خانوادگی=قمی|ناشر=دلیل|جلد=1|صفحه=460|مکان=قم}}</ref> که دختر عموی پدر آن حضرت بود، ثبت نموده‌اند. در حالات قاسم نوشته‌اند که وی به زهد و ترک دنیا معروف بوده و از طرف پدر و مادر به حضرت امام حسن مجتبی(ع) بر می‌گردد، زیرا مادرش ام سلمه دختر حسین بن اثرم بن حسن بن علی بن أبی طالب(ع) می‌باشد. در رابطه با فرزندان حضرت عبدالعظیم بین مورخین اختلاف نظر وجود دارد؛ لذا ما به جهت جمع این اقوال می‌گوییم: اولاً: به‌طور یقین برای حضرت عبدالعظیم(ع) فرزندی به نام محمد بوده، که به جهت فرزند نداشتن محمد، عده ای از علمای انساب از جمله صاحب کتاب تهذیب الأنساب، خود عبدالعظیم(ع) را بدون فرزند تصور می‌نماید. می‌توان این نگاه را چنین توجیه نمود که چون تنها فرزند حضرت عبدالعظیم(ع) محمد بود و او فرزند نداشت، لذا علمای انساب، خود عبدالعظیم(ع) را بدون فرزند تصور نموده‌اند. ثانیاً: همان طوری که بیان گردید، عده ای از مورخان و علمای انساب، نسبت به نام و نسب همسر محترمه حضرت عبدالعظیم(ع) اختلاف کرده و برخی زوجه حضرت عبدالعظیم را خدیجه بنت قاسم بن حسن بن زید و برخی دیگر فاطمه بنت عقبة بن قیس الحمیری<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=منتقله الطالبیه|عنوان کتاب=منتقله الطالبیه|سال=1377|نام=أبی إسماعیل|ناشر=المکتبة الحیدریة|صفحه=157|مکان=قم|نام خانوادگی=بن إبراهیم بن ناصر بن طباطبا}}</ref> می‌دانند. باید گفت که خدیجه دختر قاسم بن حسن بن زید به اتفاق جمیع علمای انساب و مورخان زوجه جناب حضرت عبدالعظیم(ع) بوده و مؤلف کتاب انساب مجدی به آن تصریح کرده، و هیچ جای تردید نیست، اما مؤلف کتاب «منتقلة الطالبیه» هم، در کتابش برای آن حضرت زوجه ای به نام فاطمه دختر عقبه ذکر کرده که احتمال داده می‌شود، هر دوی این بانوان محترمه، با جناب عبدالعظیم(ع) ازدواج کرده‌اند. اما در این که کدام یک از فرزندان، (محمد، خدیجه، رقیه، ام سلمه، قاسم، احمد، صفیه و فاطمه) متعلق به این بانوان باشد، اختلاف است. اما چون اکثر علما اتفاق دارند در این که «محمد» و «ام سلمه» از «خدیجه بنت قاسم» هستند، می‌توان برای آن بانو، این دو فرزند را قائل شد. ابن طباطبا در «منقلة الطالبیه»، خدیجه، رقیه و أحمد را که اتفاق نظر در آن است، برای فاطمه دختر عقبة بن قیس محسوب نموده است.

در کتاب زندگانی حضرت عبدالعظیم(ع)، تألیف دانشمند محترم جناب آقای شیخ محمد شریف رازی، بعد از مبحث روش آن حضرت در مدینه و عراق قبل از مهاجرتش به ایران، که همراه با تقیه و اختفا بوده است، می‌نویسد: «در عبادت حضرت عبدالعظیم(ع) رسیده است که در مدت عمر شریفش بیشتر روزها، بلکه غالب ایام را روزه و شب‌ها را به عبادت و ستایش خداوند متعال می‌گذرانید».<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=زندگانی حضرت عبدالعظیم|عنوان کتاب=زندگانی حضرت عبدالعظیم|نام=محمد|نام خانوادگی=شریف رازی|صفحه=28}}</ref> این مطلب را صاحب بن عباد بیان نموده که مرحوم نوری در آخر کتاب [[مستدرک الوسائل]]<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل|عنوان کتاب=مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل|سال=1408|نام=میرزا حسین|نام خانوادگی=نوری|ناشر=مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث|جلد=3|صفحه=613|مکان=بیروت}}</ref> خود چنین آورده: «حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) از حکومت زمان خود در هراس و مورد تهدید بود. به همین دلیل وطن خود را ترک کرد و به‌طور ناشناس از این شهر به آن شهر می‌گریخت، تا این که وارد «شهر ری» شد و در محله «ساربانان»، در خانه یکی از شیعیان، در «کوی بردگان» ساکن گردید و به عبادت و راز و نیاز با قاضی الحاجات و پروردگار خود مشغول شد. وی روزها را در «سرداب» خانه به سر می‌برد و روزه می‌گرفت و شب‌ها را به نماز و مناجات می‌پرداخت.» از این رو علامه نسابه سید جعفر اعرجی نجفی حسینی متوفای ۱۳۳۲ هـ. ق می‌نویسد؛ «اما عبدالعظیم بن عبدالله بن علی، فهو السید الجلیل الزاهد العابد التقی النقی، سنی الفضائل و المناقب»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مناهل الضرب فی أنساب العرب|عنوان کتاب=مناهل الضرب فی أنساب العرب|سال=1377|نام=جعفر بن محمد|نام خانوادگی=اعرجی|ناشر=کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)|صفحه=162-163|مکان=قم}}</ref> عبدالعظیم حسنی(ع) سیدی جلیل، پرهیزگار، عابدی متقی و پاک می‌باشد که دارای فضایل و مناقب بی شماری است. اما در بذل و بخشش و جود و سخاوت آن بزرگوار وارد شده است که تنها کسی که اقتدا و تبعیت از جد بزرگوار خود امام حسن مجتبی(ع) نمود، او بوده است یعنی همان طوری که حضرت امام حسن مجتبی(ع)، سخی‌ترین مردم در زمان خود بود، به گونه ای که چند مرتبه تمام اموال خویش را میان فقرا و بی نوایان تقسیم نموده و چیزی را برای خود نگه نداشت، همین‌طور فرزند ارجمند و نواده بزرگش حضرت عبدالعظیم(ع) چندین مرتبه اموال خود را میان فقرا و ضعفا تقسیم نمود و بیچارگان را مدد و یاری کرد.

بدون شک از سوی امام معصوم(ع) برای اصل زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) توصیه شده است. در بیانی محدث قمی از امام معصوم(ع) پاداش زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) را بهشت روایت می‌کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار|عنوان کتاب=سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار|سال=1388|نام=عباس|نام خانوادگی=قمی|ناشر=آستان قدس رضوی. بنیاد پژوهشهای اسلامی|جلد=2|صفحه=121|مکان=مشهد مقدس}}</ref> و ابن قولویه قمی در [[کامل الزیارات]] با واسطه علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، و محمد بن یحیی عطار قمی، که همگان از رجال بزرگ علم حدیث و از ثقات بوده‌اند،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=زندگانی عبدالعظیم(ع)|عنوان کتاب=زندگانی عبدالعظیم(ع)|سال=1380|نام=احمد|نام خانوادگی=صادقی اردستانی|ناشر=حافظ نوین|صفحه=208|مکان=تهران}}</ref> از قول مردی از «ری» روایت کرده‌اند که گفته است: من به هنگام بازگشت از کربلاء در شهر سامراء به حضور امام هادی(ع) رسیدم و آن حضرت فرمود: کجا بوده‌ای؟ گفتم: از زیارت حضرت [[سید الشهدا(ع)]] بر می‌گردم. آن حضرت فرمود: اَما انَّکَ لَوْ زُرْتَ قَبْرَ عَبْدُالْعَظیم عنْدَکُمْ، لَکُنْتَ کَمَنْ زارَ الْحُسَیْنَ(ع)<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کامل الزیارات|عنوان کتاب=کامل الزیارات|سال=1377|نام=جعفر بن محمد قمی (ابن قولویه)|نام خانوادگی=ابوالقاسم|ناشر=المطبعة المبارکة المرتضویة|صفحه=321|مکان=نجف اشرف}}</ref>؛ اما اگر تو قبر حضرت عبدالعظیم(ع) را که نزد خود شماست زیارت می‌کردی، مثل کسی بودی که امام حسین(ع) را زیارت کرده باشد.