حضرت عبدالعظیم حسنی: تفاوت میان نسخه‌ها

از مطالعه تاریخ زندگانی حضرت عبد العظیم(ع) این مطلب روشن می‌شود که او نسبت به ائمه زمان(ع) اخلاص و اعتقاد کاملی داشته و به محضر سه نفر از ائمه معصومین(ع) رسیده و از آن بزرگواران نقل حدیث کرده است. از روایات به‌طور وضوح استفاده می‌گردد که وی مورد علاقه و مورد اطمینان حضرات ائمه اطهار(ع) بوده است. در پیامی که حضرت امام رضا(ع) برای شیعیان فرستاده‌اند و حدیث «عرض دین» که در خدمت امام هادی(ع) بودند و تصدیق اعتقادات حضرت عبد العظیم(ع) توسط ایشان، شاهدی روشن بر ایمان و قداست و عقیده ثابت او به ائمه هدی(ع) و مذهب حنیف جعفری می‌باشد.

صدوق (ره) در کتاب کمال الدین<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کمال الدین|عنوان کتاب=کمال الدین|سال=1395|نام=ابن بابویه|نام خانوادگی=قمی|ناشر=دار الکتب الإسلامیة|جلد=2|صفحه=51|مکان=تهران}}</ref> در ضمن حدیث «عرض دین» آورده است: وقتی که حضرت عبدالعظیم(ع) خدمت امام هادی(ع) مشرف شد و عقاید خود را اظهار نمود، امام فرمود: تو از دوستان حقیقی ما هستی. أبو نصر بخاری در بیان حالات فرزندان امام حسن مجتبی(ع) از ابو علی محمد بن همام از حضرت امام حسن عسکری(ع) روایت کرده که در نزد آن جناب از عبدالعظیم حسنی(ع) صحبت به میان آمد، حضرت فرمود: اگر عبدالعظیم حسنی(ع) نبود، می‌گفتم علی بن حسن بن زید بن حسن(ع) فرزندی از خود باقی نگذاشته است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=عبد العظیم حیاته و مسنده|عنوان کتاب=عبد العظیم حیاته و مسنده|سال=1373|نام=عزیزالله|نام خانوادگی=عطاردی|ناشر=عطارد|صفحه=26|مکان=تهران}}</ref> مؤلف کتاب جنة النعیم یا روح و ریحان و دیگران نوشته‌اند: شخصی به نام اباحماد رازی از شیعیان و موالیان شهر ری با مشکلات آن زمان به سامراء رفت و خدمت امام زمانش حضرت امام علی النقی(ع) رسید و مسائلی را پرسید. پس امام پاسخ او را چنین داد: «اما بعد یا أباحماد اذا اشکل علیک شیء من امر دینک فاسئل عنه من عبدالعظیم الحسنی و اقرأه منّی السلام». ای اباحماد! هرگاه مشکلی از امور دینی برایت پیش آمد، جواب مشکل خود را از عبدالعظیم حسنی بخواه و سلام مرا به او برسان.»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=زندگانی حضرت عبدالعظیم|عنوان کتاب=زندگانی حضرت عبدالعظیم|نام=محمد|نام خانوادگی=شریف رازی|صفحه=29}}</ref>

حضرت عبد العظیم(ع) در زمان خود، موقعیتی بس عظیم داشت. وی با بزرگان شیعه و روات درجه اول ارتباط کامل داشته و با عده کثیری از اصحاب حضرت امام صادق و امام کاظم و امام رضا(ع) معاصر و هم‌نشین بود. هشام بن حکم، ابن أبی عمیر، حسن ابن محبوب، که از مشایخ او هستند، دلیل بارزی است که وی دارای مقام رفیع و ارجمندی بوده، و با این گونه اشخاص که از خواص اصحاب حضرت امام صادق و امام موسی بن جعفر(ع) بودند، مجالست داشته است. علمای رجال و فقهای بزرگ، حضرت عبدالعظیم(ع) را در کتب خود آورده و او را توصیف و تمجید کرده‌اند، و همگان او را به خلوص عقیده و صفای باطن و اعتقاد صحیح و راسخ ستوده و معرفی می‌نمایند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=منتهی الآمال|عنوان کتاب=منتهی الآمال|سال=1379|نام=قمی|نام خانوادگی=عباس|ناشر=دلیل|جلد=1|صفحه=461|مکان=قم}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=زندگانی حضرت عبدالعظیم|عنوان کتاب=زندگانی حضرت عبدالعظیم|سال=1373|نام=عزیزالله|نام خانوادگی=عطاردی|ناشر=عطارد|صفحه=24|مکان=تهران}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=زندگانی حضرت عبدالعظیم|عنوان کتاب=زندگانی حضرت عبدالعظیم|نام=محمد|نام خانوادگی=شریف رازی|صفحه=3}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=، اختران فروزان ری و طهران، ص15|عنوان کتاب=اختران فروزان ری و طهران|سال=1370|نام=محمد|نام خانوادگی=شریف‌رازی|ناشر=مکتبة الزهراء|صفحه=15|مکان=قم}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شاگردان مکتب ائمه(ع)، ج3، ص4|عنوان کتاب=شاگردان مکتب ائمه(ع)|سال=1371|نام=محمدعلی|نام خانوادگی=عالمی دامغانی|ناشر=مؤلف|جلد=3|صفحه=4}}</ref>

از تاریخ تولد حضرت عبدالعظیم(ع) اطلاع درستی در دست نیست. مورخان از سال ورود آن حضرت به ری و این که آیا وی به مرگ طبیعی از دنیا رفته یا به شهادت رسیده است، اخبار دقیقی نقل نکرده‌اند و هر یک قولی را برگزیده اند و دربارة تاریخ ولادت و وفات یا شهادت او، کمتر سخن به میان آورده‌اند، اما دانشمند فرزانه جناب علامه محقق مرحوم [[شیخ آغا بزرگ تهرانی(ره)]] با تحقیقات فراوان در کتاب خود<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الذریعه الی تصانیف الشیعه|عنوان کتاب=الذریعه الی تصانیف الشیعه|نام=آغا بزرگ|نام خانوادگی=تهرانی|ناشر=دار الأضواء|صفحه=169|مکان=بیروت}}</ref> تاریخ تولد و وفات آن حضرت را به دست آورده است. ایشان در کتاب بسیار پراهمیت الذریعه الی تصانیف الشیعه از کتابی به نام الخصائص العظیمیه در شرح زندگانی حضرت عبدالعظیم(ع) نام می‌برد و نویسنده آن کتاب را شیخ جواد بن مهدی لاریجانی متوفای سوم جمادی الثانی ۱۳۵۵ هـ. ق معرفی می‌کند. او می‌گوید: این نویسنده، کتاب دیگری به نام نورالآفاق لشهاب الأنهار النفاق دارد، که این کتاب در سال ۱۳۴۴ هـ. ق به چاپ رسیده است، و در این کتاب از کتاب الخصائص العظیمیه نقل کرده است که ولادت آن حضرت چهارم ربیع الثانی به سال ۱۷۳ هجری<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نورالآفاق|عنوان کتاب=نورالآفاق|سال=1344|نام=جواد بن مهدی|نام خانوادگی=شاه عبدالعظیمی شریف رازی لاریجانی|ناشر=مطبعه حاجی عبدالرحیم|صفحه=15|مکان=تهران}}</ref> در مدینه واقع شده و در روز جمعه پانزدهم شوال ۲۵۲ هـ. ق، در شهر ری وفات یافته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الذریعه الی تصانیف الشیعه|عنوان کتاب=الذریعه الی تصانیف الشیعه|سال=1403|نام=آغا بزرگ|نام خانوادگی=تهرانی|ناشر=دار الأضواء|جلد=7|صفحه=169|مکان=بیروت}}</ref> روی این حساب، حضرت عبدالعظیم(ع) ۷۹ سال عمر کرد اما کیفیت شهادت یا وفات حضرت عبد العظیم نیز دقیقاً معلوم نیست، و برخی از مورخان او را مسموم می‌دانند و بعضی دیگر می‌گویند که حضرت عبدالعظیم را زنده به گور کرده‌اند. چنان‌که در کتاب روح و ریحان<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=روح و ریحان|عنوان کتاب=روح و ریحان|سال=1383|نام=سید علی اکبر|نام خانوادگی=صداقت|ناشر=بکاء|صفحه=399}}</ref> به نقل از فخر الدین طریحی که در منتخب خود نوشته: «و ممن دفن حیا عبدالعظیم حسنی بری…؛ از کسانی که زنده به گور دفن شد، جناب عبدالعظیم حسنی(ع) می‌باشد که در شهر ری دفن گردیده است». فخر رازی در کتاب «الشجرة المبارکه»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الشجرة المبارکة فی أنساب الطالبیة|عنوان کتاب=الشجرة المبارکة فی أنساب الطالبیة|نام=فخر الدین|نام خانوادگی=رازی|ناشر=مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی (ره)|صفحه=64|مکان=قم}}</ref> می‌نویسد: «از فرزندان عبدالله بن علی، دو تن دارای فرزند پسر بودند که یکی از آنها عبدالعظیم مقتول در شهر ری می‌باشد که مشهد او معروف و مشهور است.» با وجود گفتار طریحی و فخر رازی، مشهور چنین است که آن حضرت بر اثر بیماری از دنیا رفته است، صاحب بن عباد هم که رساله ای درباره آن حضرت نوشته، همین قول را اختیار کرده است.

در کتاب زندگانی حضرت عبدالعظیم(ع)، تألیف دانشمند محترم جناب آقای شیخ محمد شریف رازی، بعد از مبحث روش آن حضرت در مدینه و عراق قبل از مهاجرتش به ایران، که همراه با تقیه و اختفا بوده است، می‌نویسد: «در عبادت حضرت عبدالعظیم(ع) رسیده است که در مدت عمر شریفش بیشتر روزها، بلکه غالب ایام را روزه و شب‌ها را به عبادت و ستایش خداوند متعال می‌گذرانید».<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=زندگانی حضرت عبدالعظیم|عنوان کتاب=زندگانی حضرت عبدالعظیم|نام=محمد|نام خانوادگی=شریف رازی|صفحه=28}}</ref> این مطلب را صاحب بن عباد بیان نموده که مرحوم نوری در آخر کتاب مستدرک الوسائل<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل|عنوان کتاب=مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل|سال=1408|نام=میرزا حسین|نام خانوادگی=نوری|ناشر=مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث|جلد=3|صفحه=613|مکان=بیروت}}</ref> خود چنین آورده: «حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) از حکومت زمان خود در هراس و مورد تهدید بود. به همین دلیل وطن خود را ترک کرد و به‌طور ناشناس از این شهر به آن شهر می‌گریخت، تا این که وارد «شهر ری» شد و در محله «ساربانان»، در خانه یکی از شیعیان، در «کوی بردگان» ساکن گردید و به عبادت و راز و نیاز با قاضی الحاجات و پروردگار خود مشغول شد. وی روزها را در «سرداب» خانه به سر می‌برد و روزه می‌گرفت و شب‌ها را به نماز و مناجات می‌پرداخت.» از این رو علامه نسابه سید جعفر اعرجی نجفی حسینی متوفای ۱۳۳۲ هـ. ق می‌نویسد؛ «اما عبدالعظیم بن عبدالله بن علی، فهو السید الجلیل الزاهد العابد التقی النقی، سنی الفضائل و المناقب»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مناهل الضرب فی أنساب العرب|عنوان کتاب=مناهل الضرب فی أنساب العرب|سال=1377|نام=جعفر بن محمد|نام خانوادگی=اعرجی|ناشر=کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)|صفحه=162-163|مکان=قم}}</ref> عبدالعظیم حسنی(ع) سیدی جلیل، پرهیزگار، عابدی متقی و پاک می‌باشد که دارای فضایل و مناقب بی شماری است. اما در بذل و بخشش و جود و سخاوت آن بزرگوار وارد شده است که تنها کسی که اقتدا و تبعیت از جد بزرگوار خود امام حسن مجتبی(ع) نمود، او بوده است یعنی همان طوری که حضرت امام حسن مجتبی(ع)، سخی‌ترین مردم در زمان خود بود، به گونه ای که چند مرتبه تمام اموال خویش را میان فقرا و بی نوایان تقسیم نموده و چیزی را برای خود نگه نداشت، همین‌طور فرزند ارجمند و نواده بزرگش حضرت عبدالعظیم(ع) چندین مرتبه اموال خود را میان فقرا و ضعفا تقسیم نمود و بیچارگان را مدد و یاری کرد.

بدون شک از سوی امام معصوم(ع) برای اصل زیارت حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) توصیه شده است. در بیانی مرحوم محدث قمی (ره) از امام معصوم(ع) پاداش زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) را بهشت روایت می‌کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار|عنوان کتاب=سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار|سال=1388|نام=عباس|نام خانوادگی=قمی|ناشر=آستان قدس رضوی. بنیاد پژوهشهای اسلامی|جلد=2|صفحه=121|مکان=مشهد مقدس}}</ref> و ابن قولویه قمی (ره) در کامل الزیارات با واسطه علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (ره)، و محمد بن یحیی عطار قمی (ره)، که همگان از رجال بزرگ علم حدیث و از ثقات بوده‌اند،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=زندگانی عبدالعظیم(ع)|عنوان کتاب=زندگانی عبدالعظیم(ع)|سال=1380|نام=احمد|نام خانوادگی=صادقی اردستانی|ناشر=حافظ نوین|صفحه=208|مکان=تهران}}</ref> از قول مردی از «ری» روایت کرده‌اند که گفته است: من به هنگام بازگشت از کربلاء در شهر سامراء به حضور امام هادی(ع) رسیدم و آن حضرت فرمود: کجا بوده‌ای؟ گفتم: از زیارت حضرت سید الشهدا(ع) بر می‌گردم. آن حضرت فرمود: اَما انَّکَ لَوْ زُرْتَ قَبْرَ عَبْدُالْعَظیم عنْدَکُمْ، لَکُنْتَ کَمَنْ زارَ الْحُسَیْنَ(ع)<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کامل الزیارات|عنوان کتاب=کامل الزیارات|سال=1377|نام=جعفر بن محمد قمی (ابن قولویه)|نام خانوادگی=ابوالقاسم|ناشر=المطبعة المبارکة المرتضویة|صفحه=321|مکان=نجف اشرف}}</ref>؛ اما اگر تو قبر حضرت عبدالعظیم(ع) را که نزد خود شماست زیارت می‌کردی، مثل کسی بودی که حضرت امام حسین(ع) را زیارت کرده باشد.