حکومت تئوکراسی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{درگاه|حکومت دینی}}تئوکراسی به معنای حکومت دینی است که در آن، قدرت سیاسی به مرجع دینی تعلق دارد و قوانین بر اساس آموزه‌های مذهبی اجرا می‌شوند. نمونه‌هایی از حکومت‌های تئوکراتیک در تاریخ باستان ([[مصر]]، [[هند]]، [[چین]]) و نیز در جهان [[مسیحیت]] دیده می‌شود؛ در مسیحیت، هرچند رهبران کلیسا، الهی بودن حاکم را رد کردند، اما حاکم را نماینده [[خدا]] دانسته و مخالفت با او را نپذیرفتند.

در دیدگاه [[اسلام|اسلامی]]، حاکمیت مطلق از آن خداوند است و هر حکومتی به اذن او برقرار می‌شود؛ لذا، اسلام تئوکراسی مسیحی را که حاکم را بدون مسئولیت‌پذیری و نظارت می‌پذیرد، قبول ندارد. در اسلام، حکومت به عنوان وظیفه و نه امتیاز دیده می‌شود، و حاکم، تنها مجری قانون الهی است؛ این تفاوت، تئوکراسی اسلامی را از تئوکراسی رایج مسیحی متمایز می‌کند.

تئوکراسی (به انگلیسی: Theocracy)، به معنی حکومت الهی یا حکومت مذهبی است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ جامع سیاسی|عنوان کتاب=فرهنگ جامع سیاسی|نام=محمد|نام خانوادگی=طلوعی|ناشر=نشر علم}}</ref> در حکومت تئوکراسی، اساس نظری حکومت بر این است که حکومت از جانب خداست و در آن قدرت سیاسی در دست مرجع عالی دینی است<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دانشنامه سیاسی|عنوان کتاب=دانشنامه سیاسی|نام=داریوش|نام خانوادگی=آشوری|ناشر=انتشارات مروارید}}</ref> که آن مقام، پیشوای مذهبی و حکومت را با هم در دست داشته<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ جامع سیاسی|عنوان کتاب=فرهنگ جامع سیاسی|نام=محمد|نام خانوادگی=طلوعی|ناشر=نشر علم}}</ref> و فرمان‌های خداوند را تفسیر و اجرا می‌کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=دانشنامه سیاسی|عنوان کتاب=دانشنامه سیاسی|نام=داریوش|نام خانوادگی=آشوری|ناشر=انتشارات مروارید}}</ref>

تئوکراسی یا ربانی‌سالاری به اشکال گوناگون در تاریخ ظاهر شده است شکلی از آن در جوامع ابتدایی نظیر [[مصر]] و [[هند]] و [[چین]] وجود داشته است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مبانی حکومت اسلامی|عنوان کتاب=مبانی حکومت اسلامی|نام=حسین|نام خانوادگی=جوان آراسته|ناشر=انتشارات بوستان کتاب|صفحه=30|مکان=قم}}</ref> شکل دیگری از آن در جهان [[مسیحیان|مسیحیت]] پدید آمد و رهبران کلیسا با آن که ایده الوهیت حاکمان را رد نمودند اما به نوعی تفویض مستقیم حق حکومت به رهبران دینی را قائل شدند و حاکم را تنها در برابر خداوند مسئول دانسته و اطاعت مطلق از او را واجب و هرگونه مخالفت با او را غیرقابل پذیرش تلقی کردند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مبانی حکومت اسلامی|عنوان کتاب=مبانی حکومت اسلامی|نام=حسین|نام خانوادگی=جوان آراسته|ناشر=انتشارات بوستان کتاب|صفحه=30|مکان=قم}}</ref>

مطابق جهان‌بینی اسلامی، سراسر هستی ملک طلق خداوند است<ref>سوره مائده،آیه۱۷.</ref> و در این قلمرو برای او شریکی متصور نیست و به همین جهت در اصل و بالذّات فرمانی جز فرمان او وجود ندارد<ref>سوره انعام،آیه۵۷.</ref> از این رو حاکمیت چه در [[نظام تکوین]] و چه در [[نظام تشریع]]، اختصاص به خداوند دارد، خداوند منشأ تمام قدرت‌ها ست و شریعت اسلام تنها مصدر و منشأ و خاستگاه قانونگذاری است، چرا که خالقیت، [[ربوبیت تکوینی و تشریعی|ربوبیت]] و خلاقیت مختص خداوند است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مبانی حکومت اسلامی|عنوان کتاب=مبانی حکومت اسلامی|نام=حسین|نام خانوادگی=جوان آراسته|ناشر=انتشارات بوستان کتاب|صفحه=135|مکان=قم}}</ref>

از این خاطر در اصل دوم قانون اساسی [[جمهوری اسلامی و اهداف انقلاب|جمهوری اسلامی]] ایران آمده است که: «جمهوری اسلامی نظامی است بر پایه [[ایمان و اراده انسان|ایمان]] به خدای یکتا و اختصاص حاکمیت و تشریع به او و لزوم تسلیم در برابر امر او است.» و یا اصل پنچاه و ششم اعلام می‌دارد: «حاکمیت مطلق بر جهان وانسان از آن خداست و با توجه به این حاکمیت چه بر اساس مبانی دینی و چه مطابق موازین حقوق اساسی جمهوری اسلامی اختصاص به خداوند دارد».

بر اساس منطق اسلام، [[ولایت]] و حاکمیت مطلق از آن خداوند است و به همین جهت هرگونه حاکمیت و ولایتی چه تکوینی و چه تشریعی تنها به اذن خداوند تحقق می‌یابد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مبانی حکومت اسلامی|عنوان کتاب=مبانی حکومت اسلامی|نام=حسین|نام خانوادگی=جوان آراسته|ناشر=انتشارات بوستان کتاب|صفحه=138|مکان=قم}}</ref> با این همه اسلام با اعتقاد به حاکمیت الهی و تبلور آن در عصر غیبت در [[اطاعت از ولایت فقیه|ولایت فقیه]]، تئوکراسی که به شکل معهود و موجود در جهان مسیحیت است را نمی‌پذیرد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مبانی حکومت اسلامی|عنوان کتاب=مبانی حکومت اسلامی|نام=حسین|نام خانوادگی=جوان آراسته|ناشر=انتشارات بوستان کتاب|صفحه=301|مکان=قم}}</ref> یا به عبارتی، تئوکراسی‌های رایج مسیحی هیچ‌گونه ارتباطی با حاکمیت الهی در اسلام ندارد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مبانی حکومت اسلامی|عنوان کتاب=مبانی حکومت اسلامی|نام=حسین|نام خانوادگی=جوان آراسته|ناشر=انتشارات بوستان کتاب|صفحه=28و29|مکان=قم}}</ref> زیرا یزدان‌سالاری مسیحی با توجه به این که در آن حکومت بدون هیچ دلیلی به فردی تفویض می‌گردد و هیچ‌گونه نظارتی بر اعمال او وجود ندارد و حاکم و فرمانروا خود را در برابر مردم مسئول نمی‌داند، با حاکمیت معقول، مسئول و انتقادپذیری که تابع شریعت الهی است هیچ‌گونه سنخیتی و شباهتی ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مبانی حکومت اسلامی|عنوان کتاب=مبانی حکومت اسلامی|نام=حسین|نام خانوادگی=جوان آراسته|ناشر=انتشارات بوستان کتاب|صفحه=28و29|مکان=قم}}</ref> بلکه در اسلام و [[جمهوری اسلامی و آرمان‌های انقلاب|حکومت اسلامی]] علاوه بر این که حاکم، قانون خداست نه شخص<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ولایت فقیه (ولایت فقاهت و عدالت)|عنوان کتاب=ولایت فقیه (ولایت فقاهت و عدالت)|نام=عبدالله|نام خانوادگی=جوادی آملی|ناشر=انتشارات اسراء|صفحه=256}}</ref> و حکومت به عنوان وظیفه است نه امتیاز<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ولایت فقیه (ولایت فقاهت و عدالت)|عنوان کتاب=ولایت فقیه (ولایت فقاهت و عدالت)|نام=عبدالله|نام خانوادگی=جوادی آملی|ناشر=انتشارات اسراء|صفحه=254}}</ref> و مرجع عالی دینی تنها مبین و مجری قانون است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ولایت فقیه (ولایت فقاهت و عدالت)|عنوان کتاب=ولایت فقیه (ولایت فقاهت و عدالت)|نام=عبدالله|نام خانوادگی=جوادی آملی|ناشر=انتشارات اسراء|صفحه=464}}</ref> بنابراین، این نوع حکومت هیچ ارتباطی با تئوکراسی [[مفهوم و جایگاه دین در غرب|غربی]] نداشته و ندارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مبانی حکومت اسلامی|عنوان کتاب=مبانی حکومت اسلامی|نام=حسین|نام خانوادگی=جوان آراسته|ناشر=انتشارات بوستان کتاب|صفحه=301|مکان=قم}}</ref>