پرش به محتوا

خودکشی: تفاوت میان نسخه‌ها

۱٬۱۹۲ بایت اضافه‌شده ،  ۱۸ اکتبر
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
آیا خودکشی در اسلام جایز است؟
حکم شرعی خودکشی در اسلام چیست؟ خودکشی بر اثر چه عواملی صورت می‌گیرد و چطور می‌توان از آن پیشگیری کرد؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
{{درگاه|واژه‌ها}}
{{درگاه|واژه‌ها}}
خودکشی یعنی اقدامی آگاهانه برای ضرر به خود که منجر به مرگ می‌گردد.<ref>رضاییان محسن، وزیری نژاد رضا، طباطبایی سیدضیا، سالم زینت، اسماعیلی عباس، منشوری آزیتا. خودکشی در دین اسلام. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، ۱۳۸۶؛ دوره ششم، ص ۱۵-۲۲.  </ref> بر اساس دستورات اسلامی، خودکشی به هر دلیل و با هر وسیله‌ای که باشد، در زمره [[گناهان کبیره|گناهان بزرگ]] شمرده شده است، و انجام دهنده آن از رحمت الهی دور است. [[خداوند]] در [[قرآن]] می‌فرماید: {{قرآن بزرگ| وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِکُمْ رَحِیمًا (۲۹) وَمَنْ یَفْعَلْ ذَٰلِکَ عُدْوَانًا وَظُلْمًا فَسَوْفَ نُصْلِیهِ نَارًا ۚ وَکَانَ ذَٰلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرًا (۳۰) |ترجمه=ای اهل ایمان خودتان را نکشید، به درستی که خداوند به شما مهربان است و هر کسی این کار را از روی دشمنی و شقاوت انجام دهد، به زودی وی را به آتش جهنم می‌کشانیم و این کار بر خدا آسان است|سوره=نساء|آیه=۲۹–۳۰}}
'''خودکشی''' اقدامی [[حرام]] در [[اسلام]] است و به عنوان یک [[گناه کبیره]] برشمرده شده است. [[قرآن]] صریحا این اقدام را ممنوع اعلام کرده است و وعده [[جهنم]] را به مرتکب آن داده است. این پدیده، به خاطر عوامل مختلفی همچون فرار از مسئولیت‌ها، مشکلات روانی، نامیدی شدید، ضعف معنویت و... صورت می‌گیرد و از جمله راه‌های مقابله با آن، تقویت معنویت، ایجاد حس امیدواری، کنترل خشم، گفتگوی با دیگران و ... است.


صاحب تفسیر المیزان، '''قتل نفس''' در آیه را اعم دانسته و شامل خودکشی و غیرخودکشی، یعنی کشتن دیگری نیز می‌شود.<ref>ترجمه نفسیر المیزان، ج 4، ص ۴۹۹.</ref>
== تعریف خودکشی ==
خودکشی یعنی اقدامی آگاهانه برای ضرر به خود که منجر به مرگ می‌گردد.<ref>رضاییان محسن، وزیری نژاد رضا، طباطبایی سیدضیا، سالم زینت، اسماعیلی عباس، منشوری آزیتا. خودکشی در دین اسلام. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، ۱۳۸۶؛ دوره ششم، ص ۱۵-۲۲. </ref> بر اساس دستورات اسلامی، خودکشی به هر دلیل و با هر وسیله‌ای که باشد، در زمره [[گناهان کبیره|گناهان بزرگ]] شمرده شده است، و انجام دهنده آن از رحمت الهی دور است.<ref name=":0" />  


==خودکشی در روایات==
=== عوامل خودکشی ===
روایات نیز خودکشی را مذمت کرده‌اند:
عوامل مختلفی می‌تواند یک فرد را مجبور به خودکشی نماید. به طور کلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
# [[امام صادق(ع)]]: {{عربی||ترجمه=هر کس عمدا خودکشی کند، همیشه در آتش دوزخ خواهد بود}}.<ref>کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، ‏کافی، قم‏: دار الحدیث، ‏۱۴۲۹ق، ج۱۳، ص۴۳۸.</ref>
*ضعف معنویت: یکی از مهم‌ترین عوامل خودکشی، '''ضعف معنویت''' و '''رعایت نکردن مسائل اخلاقی و دینی''' یوده است.
# [[امام باقر(ع)]] فرمود: {{عربی||ترجمه=مؤمن ممکن است به هر بلائی مبتلا شود و به هر نوع مرگ بمیرد، اما خودکشی نمی‌کند}}.<ref>کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، ‏کافی، قم‏: دار الحدیث، ‏۱۴۲۹ق، ج۳، ص۶۳۸.</ref>
# ابوسعید خدری می گوید در یکی از جنگها که در جوار رسول خدا(ص) بودیم، تقسیم کار کرده بودیم. هر کسی کاری انجام می داد در میان دوستان فردی بود که کار سه نفر را انجام می داد. یعنی هم هیزم جمع می کرد و هم آب می آورد و هم غذا پخت می کرد. این فداکاری، فرد را برای رسول خدا(ص) بازگو کردیم، حضرت فرمود این آقا اهل جهنم است. ما تعجب کردیم تا اینکه وارد جنگ شدیم همین آقا مجروح شد، بر اثر مشکلات جنگی و شدّت زخم نیزه ای برداشت و به وسیله آن خود را کشت. رسول خدا(ص) فرمود شهادت می دهم که من فرستاده خدا و عبد او هستم.<ref>الخرائج و الجوارح، قم، مؤسسه الامام المهدی(عج)، چاپ اول، نشر ۱۴۰۹، ج۱، ص۶۱، ح ۱۰۴.</ref>
# پیامبر خدا فرمود کسی که خود را خفه کند و یا حلق آویز کند، خداوند در روز قیامت او را در آتش جهنم خواهد انداخت، و در جای دیگر می فرماید کسی که خودکشی کند به هر وسیله که باشد او را در روز قیامت به همان وسیله عذاب خواهم کرد.<ref>کنز العمال، بیروت، مؤسسة الرسول، چاپ پنجم، نشر ۱۴۰۵ هـ.ق، ج۱۵، ص۳۵ و ۳۶، ح۳۹۹۶۱ و ۳۹۹۶۵.</ref>
# فردی به وسیله چاقو، رگ دست خود را بریده بود، بر اثر شدت خون، از دنیا رفت. خداوند فرمود او خودکشی کرد من هم بهشت را بر او حرام کردم.<ref>الترغیب و الترهیب، بیروت، دار احیاء التراث، چاپ سوم، نشر ۱۳۸۸ هـ ق.</ref>
 
==عوامل خودکشی==
 
*ضعف معنویت: یکی از مهم‌ترین عوامل خودکشی، '''ضعف معنویت''' و '''رعایت نکردن مسائل اخلاقی و دینی''' یوده است.  
* احساس کمبود یا ناراحتی شدید به خاطر جدایی از محبوب خویش.<ref>اسل میچل، افسردگی، ترجمه وحید رواندوست، چاپ ششم، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، ص ۵۰.</ref>
* احساس کمبود یا ناراحتی شدید به خاطر جدایی از محبوب خویش.<ref>اسل میچل، افسردگی، ترجمه وحید رواندوست، چاپ ششم، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، ص ۵۰.</ref>
*یکی از عوامل عمده ارتکاب رفتارهای خود تخریبی '''نومیدی''' است. نومیدی از خدا و قدرت و رحمت او نومیدی از آینده بهتر، نومیدی از برطرف شدن مشکلات و تنگناها و بالاخره نومیدی از خود و اجتماع. امام علی(ع) می فرمایند:«نومیدی صاحبش را به کشتن می دهد»<ref>محمدی ری شهری، میزان الحکمة، قم، مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۳۶۲، ج۱۰، ص ۳۹۹.</ref>
*یکی از عوامل عمده ارتکاب رفتارهای خود تخریبی '''نومیدی''' است. نومیدی از خدا و قدرت و رحمت او نومیدی از آینده بهتر، نومیدی از برطرف شدن مشکلات و تنگناها و بالاخره نومیدی از خود و اجتماع. امام علی(ع) می فرمایند:«نومیدی صاحبش را به کشتن می دهد»<ref>محمدی ری شهری، میزان الحکمة، قم، مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۳۶۲، ج۱۰، ص ۳۹۹.</ref>
خط ۲۸: خط ۲۱:
*'''سوء ظن به خداوند و فرار از مشکلات پیش‌آمده'''. چنین شخصی فکر می‌کند خداوند درصدد انتقام از اوست و او را ذلیل و خار ساخته است. در ذهن وی، خداوند موجودی ـ نعوذ بالله ـ بی رحم است که از اذیت و آزار بندگانش لذت می‌برد. چنین گمان و تصوری نسبت به خداوند حکیم و مهربان، ظلم است و گناهی بسیار بزرگ می‌باشد.
*'''سوء ظن به خداوند و فرار از مشکلات پیش‌آمده'''. چنین شخصی فکر می‌کند خداوند درصدد انتقام از اوست و او را ذلیل و خار ساخته است. در ذهن وی، خداوند موجودی ـ نعوذ بالله ـ بی رحم است که از اذیت و آزار بندگانش لذت می‌برد. چنین گمان و تصوری نسبت به خداوند حکیم و مهربان، ظلم است و گناهی بسیار بزرگ می‌باشد.
*'''عدم مسئولیت‌پذیری''': شخصی که نهایتا اقدام به خودکشی می‌کند، معمولا در چنین ناحیه‌ای احساس ضعف دارد. زندگی کنونی، محصول انتخابات و تصمیمات خودمان است. لذا نتیجه هم برای خودمان است. لذا در هر زمانی فرصت تغییر مسیر زندگی خود را داریم.
*'''عدم مسئولیت‌پذیری''': شخصی که نهایتا اقدام به خودکشی می‌کند، معمولا در چنین ناحیه‌ای احساس ضعف دارد. زندگی کنونی، محصول انتخابات و تصمیمات خودمان است. لذا نتیجه هم برای خودمان است. لذا در هر زمانی فرصت تغییر مسیر زندگی خود را داریم.
== در قرآن ==
[[خداوند]] در [[قرآن]] می‌فرماید: {{قرآن بزرگ| وَلَا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ کَانَ بِکُمْ رَحِیمًا (۲۹) وَمَنْ یَفْعَلْ ذَٰلِکَ عُدْوَانًا وَظُلْمًا فَسَوْفَ نُصْلِیهِ نَارًا ۚ وَکَانَ ذَٰلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرًا (۳۰) |ترجمه=ای اهل ایمان خودتان را نکشید، به درستی که خداوند به شما مهربان است و هر کسی این کار را از روی دشمنی و شقاوت انجام دهد، به زودی وی را به آتش جهنم می‌کشانیم و این کار بر خدا آسان است|سوره=نساء|آیه=۲۹–۳۰}}
صاحب تفسیر المیزان، '''قتل نفس''' در آیه را اعم دانسته و شامل خودکشی و غیرخودکشی، یعنی کشتن دیگری نیز می‌شود.<ref name=":0">ترجمه نفسیر المیزان، ج 4، ص ۴۹۹.</ref>
==خودکشی در روایات==
در روایات، خودکشی مورد مذمت قرار گرفته است. از جمله روایاتی که به موضوع خودکشی اشاره کرده است:
# [[امام صادق(ع)]]: {{عربی||ترجمه=هر کس عمدا خودکشی کند، همیشه در آتش دوزخ خواهد بود}}.<ref>کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، ‏کافی، قم‏: دار الحدیث، ‏۱۴۲۹ق، ج۱۳، ص۴۳۸.</ref>
# [[امام باقر(ع)]] فرمود: {{عربی||ترجمه=مؤمن ممکن است به هر بلائی مبتلا شود و به هر نوع مرگ بمیرد، اما خودکشی نمی‌کند}}.<ref>کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، ‏کافی، قم‏: دار الحدیث، ‏۱۴۲۹ق، ج۳، ص۶۳۸.</ref>
# ابوسعید خدری می گوید در یکی از جنگها که در جوار رسول خدا(ص) بودیم، تقسیم کار کرده بودیم. هر کسی کاری انجام می داد در میان دوستان فردی بود که کار سه نفر را انجام می داد. یعنی هم هیزم جمع می کرد و هم آب می آورد و هم غذا پخت می کرد. این فداکاری، فرد را برای رسول خدا(ص) بازگو کردیم، حضرت فرمود این آقا اهل جهنم است. ما تعجب کردیم تا اینکه وارد جنگ شدیم همین آقا مجروح شد، بر اثر مشکلات جنگی و شدّت زخم نیزه ای برداشت و به وسیله آن خود را کشت. رسول خدا(ص) فرمود شهادت می دهم که من فرستاده خدا و عبد او هستم.<ref>الخرائج و الجوارح، قم، مؤسسه الامام المهدی(عج)، چاپ اول، نشر ۱۴۰۹، ج۱، ص۶۱، ح ۱۰۴.</ref>
# پیامبر خدا فرمود کسی که خود را خفه کند و یا حلق آویز کند، خداوند در روز قیامت او را در آتش جهنم خواهد انداخت، و در جای دیگر می فرماید کسی که خودکشی کند به هر وسیله که باشد او را در روز قیامت به همان وسیله عذاب خواهم کرد.<ref>کنز العمال، بیروت، مؤسسة الرسول، چاپ پنجم، نشر ۱۴۰۵ هـ.ق، ج۱۵، ص۳۵ و ۳۶، ح۳۹۹۶۱ و ۳۹۹۶۵.</ref>
# فردی به وسیله چاقو، رگ دست خود را بریده بود، بر اثر شدت خون، از دنیا رفت. خداوند فرمود او خودکشی کرد من هم بهشت را بر او حرام کردم.<ref>الترغیب و الترهیب، بیروت، دار احیاء التراث، چاپ سوم، نشر ۱۳۸۸ هـ ق.</ref>


==راهکار پیشگیری==
==راهکار پیشگیری==
برخلاف سایر مشکلات، اگر خودکشی واقع شود و کسی آن را انجام دهد، راهی برای بازگشت و درمان وجود ندارد. بنابر گزارشات مراکز درمانی و مشاهدات عینی، موارد اندکی فرد به حیات بازگشته است. لذا در خودکشی، پیشگیری مهم‌ترین راه برای علاج است.
برخلاف سایر مشکلات، اگر خودکشی واقع شود و کسی آن را انجام دهد، راهی برای بازگشت و درمان وجود ندارد. بنابر گزارشات مراکز درمانی و مشاهدات عینی، موارد اندکی فرد به حیات بازگشته است. لذا در خودکشی، پیشگیری مهم‌ترین راه برای علاج است.<ref>علی اسلامی نسب، بحران خودکشی، تهران، فردوس، ۱۳۷۱، ص ۹۵.</ref>


* '''تقویت ارتباط با خداوند'''
* '''تقویت ارتباط با خداوند'''
** انسان در طول زندگی دچار فراز و فرودهای زیادی می‌شود. تحمل این سختی‌ها کار هر شخصی نیست. برای سربلندی در مسیر باید از خداوند متعال طلب یاری و نصرت کرد. انسانی که رابطه ضعیفی با مبدأ هستی دارد، می‌پندارد به انتهای راه رسیده و پایانی جز خودکشی نمی‌بیند، تحمل سختی ندارد و زندگی برایش معنی و مفهومی تازه نداشته و تکراری است. تولستوی می گوید: «داشتن اعتقادات مذهبی باعث بازداری فرد از خودکشی می گردد. ایمان یعنی آگاهی از معنای زندگی انسانی، همین آگاهی است که مانع می شود انسان خود را از بین ببرد و به زندگی ادامه دهد. این نیروی زندگانی است»<ref>علی اسلامی نسب، بحران خودکشی، تهران، فردوس، ۱۳۷۱، ص ۹۵.</ref>
** انسان در طول زندگی دچار فراز و فرودهای زیادی می‌شود. تحمل این سختی‌ها کار هر شخصی نیست. برای سربلندی در مسیر باید از خداوند متعال طلب یاری و نصرت کرد. انسانی که رابطه ضعیفی با مبدأ هستی دارد، می‌پندارد به انتهای راه رسیده و پایانی جز خودکشی نمی‌بیند، تحمل سختی ندارد و زندگی برایش معنی و مفهومی تازه نداشته و تکراری است. تولستوی می گوید: «داشتن اعتقادات مذهبی باعث بازداری فرد از خودکشی می گردد. ایمان یعنی آگاهی از معنای زندگی انسانی، همین آگاهی است که مانع می شود انسان خود را از بین ببرد و به زندگی ادامه دهد. این نیروی زندگانی است»
** راه‌های تقویت ارتباط با خدا:
** راه‌های تقویت ارتباط با خدا:
*** اهمیت دادن به نماز.  
*** اهمیت دادن به نماز.