trustworthy
۴۴۸
ویرایش
کاپیتولاسیون: تفاوت میان نسخه‌ها
←کاپیتولاسیون
(←منابع) |
Mohammad7576 (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
==مفاد قانون کاپیتولاسیون ایران== | ==مفاد قانون کاپیتولاسیون ایران== | ||
کاپیتولاسیون در واقع مصونیتی سیاسی است که دیپلمات‌ها و نمایندگان سیاسی یک کشور که در کشور دیگری در حال مأموریت‌اند، از این مصونیت برخوردار هستند. در قانون کاپیتولاسیون سال ۱۳۴۳ شمسی به نظامیان و مستشاران آمریکایی که در ایران مأمور بودند و وابستگان آن‌ها این مصونیت سیاسی اعطا می‌شد و آن‌ها از حیطه قانون ایران بر کنار می‌شدند؛ به طوری که اگر آنان مرتکب جرم و جنایتی در ایران می‌شدند، در دادگاه‌های ایران مورد بازخواست قرار نمی‌گرفتند. آمریکا بیش از چهل هزار مستشار در ایران داشت و آنان در صورت تخلف از هرگونه احتمال مجازات مصون بودند و امکان تعقیب آن‌ها توسط دستگاه قضایی ایران وجود نداشت. آنان طبق قانون کاپیتولاسیون هم چون دیپلمات‌ها و نمایندگان سیاسی مشمول قرارداد بین‌المللی وین می‌شدند که در ماده ۲۹ آن آمده است: «شخص مأمور سیاسی مصون است و نمی‌توان او را به هیچ عنوان مورد توقیف یا بازداشت قرار دادـ کشور پذیرنده با وی رفتار محترمانه‌ای که در شأن اوست خواهد داشت و اقدامات لازم را برای ممانعت از وارد آمدن لطمه به شخص و آزادی و حیثیت او اتخاذ خواهد کرد». در بند ۱ ماده ۳۱ این قرارداد آمده است: «مأمور سیاسی در کشور پذیرنده از مصونیت تعقیب جزائی برخوردار است و از مصونیت دعاوی مدنی و اداری نیز بهره‌مند خواهد بود».<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ سیاسی معاصر ایران|عنوان کتاب=تاریخ سیاسی معاصر ایران|سال=1387|نام=سید جلال الدین|نام خانوادگی=مدنی|ناشر=جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. دفتر انتشارات اسلامی|جلد=2|صفحه=82|مکان=قم - ایران}}</ref> | کاپیتولاسیون در واقع مصونیتی سیاسی است که دیپلمات‌ها و نمایندگان سیاسی یک کشور که در کشور دیگری در حال مأموریت‌اند، از این مصونیت برخوردار هستند. در قانون کاپیتولاسیون سال ۱۳۴۳ شمسی به نظامیان و مستشاران آمریکایی که در ایران مأمور بودند و وابستگان آن‌ها این مصونیت سیاسی اعطا می‌شد و آن‌ها از حیطه قانون ایران بر کنار می‌شدند؛ به طوری که اگر آنان مرتکب جرم و جنایتی در ایران می‌شدند، در دادگاه‌های ایران مورد بازخواست قرار نمی‌گرفتند. آمریکا بیش از چهل هزار مستشار در ایران داشت و آنان در صورت تخلف از هرگونه احتمال مجازات مصون بودند و امکان تعقیب آن‌ها توسط دستگاه قضایی ایران وجود نداشت. آنان طبق قانون کاپیتولاسیون هم چون دیپلمات‌ها و نمایندگان سیاسی مشمول قرارداد بین‌المللی وین می‌شدند که در ماده ۲۹ آن آمده است: «شخص مأمور سیاسی مصون است و نمی‌توان او را به هیچ عنوان مورد توقیف یا بازداشت قرار دادـ کشور پذیرنده با وی رفتار محترمانه‌ای که در شأن اوست خواهد داشت و اقدامات لازم را برای ممانعت از وارد آمدن لطمه به شخص و آزادی و حیثیت او اتخاذ خواهد کرد». در بند ۱ ماده ۳۱ این قرارداد آمده است: «مأمور سیاسی در کشور پذیرنده از مصونیت تعقیب جزائی برخوردار است و از مصونیت دعاوی مدنی و اداری نیز بهره‌مند خواهد بود».<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ سیاسی معاصر ایران|عنوان کتاب=تاریخ سیاسی معاصر ایران|سال=1387|نام=سید جلال الدین|نام خانوادگی=مدنی|ناشر=جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. دفتر انتشارات اسلامی|جلد=2|صفحه=82|مکان=قم - ایران}}</ref> | ||
== پیامدهای کاپیتولاسیون == | |||
کاپیتولاسیون خدشه بر استقلال و ضربه بر حاکمیت قضایی ایران و ناقض اصل ۷۱ متمم قانون اساسی مشروطه بود که «دیوان عدالت و محاکم عدلیه را مرجع تظلمات عمومی» دانسته‌است. با گذشت چند ماه از تصویب لایحه کاپیتولاسیون در ایران سوء استفاده از آن آغاز شد. در ۱۲ اسفند ۱۳۴۳، یک درجه‌دار آمریکایی به نام چارلز. ال. گری در هنگام رانندگی با یک دختر جوان ایرانی به نام ایران سلیمی تصادف کرد و این دختر بر اثر جراحات فوت کرد. سفارت آمریکا از وزارت امور خارجه ایران خواست به مقامات صاحب صلاحیت ایران اطلاع دهد که گری مصونیت سیاسی و قضایی دارد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اسناد لانه جاسوسی آمریکا|عنوان کتاب=اسناد لانه جاسوسی آمریکا|سال=1390|نام=دانشجویان مسلمان پیرو خط امام|ناشر=موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی|جلد=7|صفحه=773|مکان=تهران}}</ref> هتک حیثیت نوامیس مردم،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد به روایت ساواک|عنوان کتاب=سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد به روایت ساواک|سال=1394|نام=موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)|ناشر=موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)|جلد=4|صفحه=69|مکان=قم}}</ref> توهین و بدزبانی مستشاران نظامی آمریکا به امیران ارتش شاهنشاهی<ref>مرکز اسناد، شماره بازیابی، ۲۶۳، سند ۷۲.</ref> و حتی کتک‌خوردن افسر شهربانی از مستشار نظامیِ مست آمریکایی به علت جلب وی به کلانتری به جرم تصادف با کارگر ساختمانی،<ref>مرکز اسناد، شماره بازیابی، ۲۶۳، سند ۲۳۳–۲۳۴.</ref> از پیامدهای تصویب این لایحه بود. جرم و جنایت امریکایی‌ها به اندازه‌ای زیاد بود که در سال ۱۳۴۸ فرمانده وقت مستشاران نظامی آمریکا، ژنرال تویچل، از مقامات سفارت آمریکا خواست تا برای رسیدگی به تخلفات فزاینده نظامیان آمریکایی در ایران، شعبه‌ای از دادگاه نظامی آمریکا در ایران تأسیس شود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اسناد لانه جاسوسی آمریکا|عنوان کتاب=اسناد لانه جاسوسی آمریکا|سال=1386|نام=دانشجويان مسلمان پيرو خط امام|ناشر=مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی|جلد=7|صفحه=785|مکان=تهران}}</ref> پس از تصویب لایحه، حضور امریکایی‌ها در ایران افزایش یافت و به دنبال آن نفوذ فرهنگ غربی آثار خود را در همه شئون اجتماعی ظاهر کرد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سقوط شاه|عنوان کتاب=سقوط شاه|سال=1395|نام=فریدون|نام خانوادگی=هویدا|ناشر=اطلاعات|صفحه=97}}</ref> و گزارش‌هایی مربوط به شرارت، میخواری و خشونتِ امریکایی‌ها در مطبوعات درج شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اسناد لانه جاسوسی آمریکا|عنوان کتاب=اسناد لانه جاسوسی آمریکا|سال=1386|نام=دانشجويان مسلمان پيرو خط امام|ناشر=مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی|جلد=7|صفحه=502 - 504|مکان=تهران}}</ref> | |||
از سوی دیگر، احیای کاپیتولاسیون سبب افزایش خشم و نفرت مردم از رژیم پهلوی به‌ویژه احیاگران آن در آن مقطع و در درازمدت شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ روابط خارجی ایران|عنوان کتاب=تاریخ روابط خارجی ایران|سال=1402|نام=عبدالرضا|نام خانوادگی=هوشنگ مهدوی|ناشر=امیرکبیر|صفحه=207|مکان=تهران}}</ref> منصور در اول بهمن ۱۳۴۳ به جرم به تصویب‌رساندن لایحه کاپیتولاسیون روبه‌روی در ورودی مجلس شورای ملی (محل احیای کاپیتولاسیون) با گلوله محمد بخارایی از اعضای هیئت‌های مؤتلفه اسلامی کشته شد. پس از قتل او با وجود کوشش‌هایی که برای حفظ امنیت مقامات کشور انجام شده بود، در روز ۲۱ فروردین ۱۳۴۴/ ۱۰ آوریل ۱۹۶۵م سرباز وظیفه رضا شمس‌آبادی از افراد گارد سلطنتی و مأمور نگهبانی از کاخ مرمر، محمدرضا پهلوی را روبه‌روی سرسرای کاخ به گلوله بست که وی جان سالم به در برد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی 1300 - 1357|عنوان کتاب=سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی 1300 - 1357|سال=1393|نام=عبدالرضا|نام خانوادگی=هوشنگ مهدوی|ناشر=شرکت نشر البرز، پیکان|صفحه=318|مکان=تهران}}</ref> امریکایی‌ها نیز به‌طور فزاینده‌ای هدف عملیات شناسایی و حمله قرار گرفتند. تنها میان سال‌های ۱۹۷۱–۱۹۷۵م/ ۱۳۴۹–۱۳۵۳ش ۳۱ مورد بمب‌گذاری و تهدید به انفجار بمب، علیه تأسیسات و سازمان‌های آمریکایی در ایران انجام شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شیر و عقاب|عنوان کتاب=شیر و عقاب|سال=1371|نام=جیمز|نام خانوادگی=بیل|ناشر=فاخته|صفحه=263|مکان=تهران}}</ref> رئیس کلانتری ۳ قلهک در تماسی با پلیس تهران آرزو می‌کرد هر چه زودتر مستشاران آمریکایی از این مملکت بروند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهضت امام‌خمینی|عنوان کتاب=نهضت امام‌خمینی|سال=1387|نام=سید حمید|نام خانوادگی=روحانی|ناشر=موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)|جلد=1|صفحه=1016|مکان=تهران}}</ref> | |||
یکی از اعضای هیئت مستشاری آمریکایی به نام مارتین گزارش می‌کند ارتشی‌های ایران دربارهٔ هیئت مستشاری آمریکایی احساس بدی داشتند و نگاهشان به آنان همچون نگاه به میهمانان ناخوانده و مزاحم بود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهضت امام خمینی(ره)|عنوان کتاب=نهضت امام خمینی(ره)|سال=1387|نام=سید حمید|نام خانوادگی=روحانی|ناشر=موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)|جلد=1|صفحه=1015|مکان=تهران}}</ref> برخی از دانش‌آموزان نیز با نگارش نامه و انداختن آن در خودروی مستشاران نظامی آمریکا، آنان را «دشمن خودخواه ایرانیان» می‌خواندند و از کشور، سیاست، رئیس‌جمهور آمریکا و از اقدامات و کارهای آنان در این مملکت اظهار تنفر می‌کردند و یادآور می‌شدند که مردم ایران امریکایی‌ها را از کشور خود بیرون خواهند کرد و از آنان انتقام خواهند گرفت.<ref>مرکز اسناد، شماره بازیابی، ۲۶۳، سند ۹۶.</ref> «یانکی به خانه‌ات برو، نه سگ می‌خواهیم، نه آمریکایی» شعاری بود که بر روی خودروی مستشاری نظامی آمریکا نوشته شده بود.<ref>مرکز اسناد، شماره بازیابی، ۲۶۳، سند ۶۸.</ref> | |||
==واکنش امام خمینی به تصویب کاپیتولاسیون در ایران== | ==واکنش امام خمینی به تصویب کاپیتولاسیون در ایران== | ||