اهمیت وقت‌شناسی: تفاوت میان نسخه‌ها

اهمیت وقت‌شناسی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۳ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۳۱

۵٬۸۹۸ بایت حذف‌شده ، ۲۳ سپتامبر

تکمیل اولیه مدخل

Fabbasi

trustworthy

۲٬۵۶۱

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{ویرایش|fabbasi}}
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
@@ خط ۵: / خط ۴: @@
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
 زمان، گران‌بهاترین سرمایه و حیاتی‌ترین منبعی است که در اختیار هر فردی قرار داشته، زندگی از آن ساخته می‌شود و تلف شدن آن ضایعات جبران ناپذیری را به بار می‌آورد. این امر به حدی مهم است که خداوند گاهی به خود زمان و وقت سوگند یاد کرده است: {{قرآن|وَالْعَصْرِ؛ سوگند به وقت.}} گاهی به یک قسمت از وقت قسم می‌خورد: {{قرآن| وَالْفَجْرِ|ترجمه= به سپیده دم سوگند}} گاهی هم گردش ماه‌ها را نشان دهنده وقت‌ها برای نظام زندگی مردم دانسته است: {{قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ}} در احادیث آمده است روز قیامت بنده قدم از قدم بر نمی‌دارد مگر آنکه از او درباره چند چیز سؤال می‌کنند؛ یکی از آنها نعمت عمر است.
-سفارش‌های روایات درباره وقت‌شناسی زیاد است؛ از جمله: غنیمت شمردن وقت و از استفاده از مهلت‌ها و امکانات؛ گذران عمر با اطاعت الهی؛ توشه گرفتن از وقت برای قیامت؛ غافل نبودن از گذران وقت؛ نادنی شمردن هدر رفت وقت؛ وقت‌شناسی با انگیزه‌های الهی.
+سفارش‌های روایات درباره وقت‌شناسی زیاد است؛ از جمله: غنیمت شمردن وقت و از استفاده از مهلت‌ها و امکانات؛ گذران عمر با اطاعت الهی؛ توشه گرفتن از وقت برای قیامت؛ غافل نبودن از گذران بیهوده وقت؛ نادانی شمردن هدر رفت وقت.
 ==  ارزش وقت از دیدگاه قرآن ==
@@ خط ۱۸: / خط ۱۸: @@
 ==  وقت شناسی در روایات ==
 [[پیامبران(ع)]] و [[ائمه(ع)|امامان(ع)]] بارها مردم را به غنیمت شمردن فرصت‌ها و استفاده صحیح از آن سفارش می‌کردند، خودشان نیز در این راستا پیشتاز و الگو بودند.
-* [[حضرت محمد(ص)|پیامبر(ص)]] به ابوذر فرمود: {{متن عربی|اِغتَنِم خَمساً قَبلَ خَمسٍ  شَبابَکَ قَبلَ هِرَمِکَ وَ صِحَّتَکَ قَبلَ سُقمِک وَ غِناکَ قَبل فَقرِک وَ فِراغَکَ قَبلَ شُغلِک  وَ حَیاتَکَ قَبلَ مَوتِکَ |ترجمه= پنج چیز را قبل از فرارسیدن پنج چیز دیگر غنیمت بشمار: جوانی قبل از پیری، سلامتی قبل از بیماری، بی نیازی را قبل از تهی دستی، فراغت قبل از اشتغال، زندگی قبل از مرگ.}}<ref> طوسی، محمد بن الحسن، الأمالي، تحقيق: قسم الدراسات الإسلامية - مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة للطباعة والنشر والتوزيع، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۵۲۶. متقی هندی، علی، کنزالعمّال، حدیث ۴۳۴۹۰.</ref>
+* [[حضرت محمد(ص)|پیامبر(ص)]] به ابوذر فرمود: {{متن عربی|اِغتَنِم خَمساً قَبلَ خَمسٍ  شَبابَکَ قَبلَ هِرَمِکَ وَ صِحَّتَکَ قَبلَ سُقمِک وَ غِناکَ قَبل فَقرِک وَ فِراغَکَ قَبلَ شُغلِک  وَ حَیاتَکَ قَبلَ مَوتِکَ |ترجمه= پنج چیز را قبل از فرارسیدن پنج چیز دیگر غنیمت بشمار: جوانی قبل از پیری، سلامتی قبل از بیماری، بی نیازی را قبل از تهی دستی، فراغت قبل از اشتغال، زندگی قبل از مرگ.}}<ref> طوسی، محمد بن الحسن، الأمالي، تحقيق: قسم الدراسات الإسلامية - مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة للطباعة والنشر والتوزيع، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۵۲۶. متقی هندی، علی بن حسام، کنزالعمّال، حدیث ۴۳۴۹۰.</ref>
-* رسول خدا(ص) عمری را با ارزش می‌داند که که در راه خدا باشد: {{متن عربی|خوشا به حال کسی که عمرش طولانی و عملش نیکو باشد و فرجامش با خرسندی پروردگار همراه باشد. وای بر کسی که عمرش طولانی و عملش بد و فرجامش با ناخرسندی پروردگار همراه باشد.}}<ref>ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، قم، موسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۹۶.</ref>
+* رسول خدا(ص) عمری را با ارزش می‌داند که در راه خدا باشد: {{متن عربی| طُوبَى لِمَنْ طَالَ عُمُرُهُ وَ حَسُنَ عَمَلُهُ فَحَسُنَ‏ مُنْقَلَبُهُ إِذْ رَضِيَ عَنْهُ رَبُّهُ وَ وَيْلٌ لِمَنْ طَالَ عُمُرُهُ وَ سَاءَ عَمَلُهُ فَسَاءَ مُنْقَلَبُهُ إِذْ سَخِطَ عَلَيْهِ رَبُّهُ عَزَّ وَ جَل‏|ترجمه= خوشا به حال کسی که عمرش طولانی و عملش نیکو باشد و فرجامش با خرسندی پروردگار همراه باشد. وای بر کسی که عمرش طولانی و عملش بد و فرجامش با ناخرسندی پروردگار همراه باشد.}}<ref>ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، قم، موسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۹۶.</ref>
-اهمیت وقت‌شناسی و استفاده بهینه از آن در سخنان [[علی(ع)|حضرت علی(ع)]] درخشش فراوانی دارد.
-* {{متن عربی|تزوّد من یومک لغدک، واغتنم عفو الزّمان، و انتهز فرصه الامکان|ترجمه= از امروزت برای فردایت توشه برگیر، و فراهم شدن وقت را غنیمت شمار، و از فرصت و مهلت و امکانات استفاده کن.}}<ref>تمیمی آمدی، عبد الواحد، غررالحکم و درر الکلم، ج۱، ص۳۹۴.</ref>
-* {{متن عربی|المؤمن مشغولٌ وقته| ترجمه= همه وقت مؤمن پراست (و او در همه وقتش به کارهای مثبت اشتغال دارد).}}<ref>تمیمی آمدی، عبد الواحد، غررالحکم و درر الکلم، ص۲۵۲.</ref>
-* {{متن عربی|با آن چه از عمرت باقی مانده از گذشته جبران کن، فردا و پس فردا نگو( کار امروز را به فردا وانگذار) زیرا گذشتگانی که به هلاکت رسیدند، به خاطر پایداری در آرزوها و امروز و فردا کردن بود، تا آنگاه که ناگهان فرمان خدا(مرگ) به سوی‌شان آمد، در حالی که غافل بودند.}}<ref>کلینی، محمد، الکافی، ج۲، ص۱۳۶.</ref>
-* {{متن عربی|مِنَ الخُرقِ؛ اَلمُعاجَلَه قَبلَ الاِمکانِ، وَ اَلاَناه قَبلَ الفُرصَه| ترجمه=شتاب در کار پیش از آمادگی و توانایی، ابلهی است، همان گونه که اتلاف وقت پس از فراهم شدن فرصت از ابلهی و نادانی می‌باشد.}}<ref>نهج البلاغه، حکمت۳۶۳.</ref>
-* {{متن عربی|و الفرصه تمرّمرّ السّحاب فانتهزوا فرص الخیر| ترجمه= فرصت وقت، همچون ابر می‌گذرد، فرصت‌های نیک را غنیمت بشمارید و قبل از گذشتن، از آن‌ها بهره بگیرید.}}<ref>نهج البلاغه، حکمت۲۱.</ref>
-[[امام صادق(ع)]] فرمود: {{متن عربی|لیس شی ء اعزّ من قلبک و وقتک|ترجمه= هیچ چیزی عزیزتر از روح و وقت تو نیست.}}<ref>تویسرکانی، محمد نبی، لئالی الاخبار، ج۱، ص۱۶.</ref>
-امامان(ع) حتی در زندان و در سخت‌ترین شرایط از وقت استفاده می‌کردند، امام رضا مدتی در زندان سرخس تحت نظر بود، اباصلت هروی می‌گوید: «برای دیدار آن حضرت به کنار زندان رفتم، از زندانبان تقاضای ملاقات با امام را نمودم، او گفت نمی‌توانی با امام ملاقات کنی. گفتم: چرا؟ گفت: امام شبانه روز مشغول نماز و عبادت است، وقت ملاقات ندارد، در یک شبانه روز هزار رکعت نماز می‌خواند».<ref>ابن بابویه، محمد، عیون اخبار الرّضا، ج۲، ص۱۸۳.</ref>
-== وقت شناسی با انگیزه‌های الهی==
-مدیریت زمان می‌تواند با اهداف و انگیزه‌های متفاوتی انجام شود و چه نیکوست که این انگیزه‌ها جنبه الهی داشته باشد.
-=== نظم و تدبیر صفات الهی===
-نظم، تدبیر و هدف‌مندی یکی از صفات و ویژگی‌های الهی است. امام علی(ع) در مورد تدبیر الهی در امور می‌فرماید: {{متن عربی|احال الاشیاء لاوقاتها|ترجمه=اشیاء را از نیستی در وقت خود به وجود آورد و به هستی انتقال داد.}} <ref>نهج البلاغه، خطبه۱. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۲۲، ص۵۴.</ref>
-=== زمان دار بودن تکالیف شرعی بیانگر اهمیت وقت‌شناسی===
-احکام شرعی زمان مخصوص به خود را دارند، مانند نماز، حج، روزه و... . اهتمام به انجام بموقع تکالیف الهی، نشانه وقت شناسی و برخورداری از مدیریت صحیح زمان است. در کلمات امام علی ((ع)) مواردی از توصیه به انجام به موقع تکالیف الهی و از جمله نماز وجود دارد:
-* {{متن عربی|تعاهدوا امر الصلاه و حافظوا علیها| ترجمه=امر نماز را مراعات کنید و آن را محافظت کنید.}}<ref>نهج البلاغه، خطبه۱۹۰.</ref>
-* {{متن عربی|صل الصلاه لوقتها الموقت و لا تعجل وقتها لفراغ و لا توخرها عن وقتها لاشتغال| ترجمه=نماز را در وقتی که برای آن تعیین گشته بجا آور و از جهت بیکاری آن را پیش از وقت بجا نیاور و به جهت کارداشتن، آن را از وقتش مگذران.}} <ref>نهج البلاغه، نامه۲۷.</ref>
-=== محدودیت عمر گویای اهمیت دادن به وقت ===
+اهمیت وقت‌شناسی و استفاده بهینه از آن در سخنان [[علی(ع)|حضرت علی(ع)]] از اهمیت فراوانی برخوردار است.
-امام علی(ع) در سخنان خود بارها این نکته را به پیروان خویش متذکر شده است. در نگاه آن حضرت شمار نَفَس‌های آدمی معلوم و معین است و انسان با هر نَفَسی در حقیقت پاره‌ای از عمر خویش را سپری نموده است.<ref>تمیمی آمدی، عبد الواحد، غررالحکم و درر الکلم، ص۵۳۵.</ref> یادآوری کمی دنیا و کوتاهی عمر از موعظه‌هایی است که در روایات به بیان‌های مختلف و از زبان افرادی چون لقمان حکیم نقل شده است.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۱۳، ص۴۲۰.</ref>
+* {{متن عربی| َ تَزَوَّدْ مِنْ يَوْمِكَ لِغَدِكَ وَ اغْتَنِمْ عَفْوَ الزَّمَانِ وَ انْتَهِزْ فُرْصَةَ الْإِمْكَان|ترجمه= از امروزت برای فردایت توشه برگیر، فراهم شدن وقت را غنیمت شمار، از فرصت و امکانات استفاده کن.}}<ref>تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غررالحکم و درر الکلم، قم، دار الکتاب الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق، ص۳۶۱.</ref>
+* اهمیت دادن به وقت و بیکار نماندن یکی از نشانه‌های مومن است{{متن عربی| مَشْغُولٌ‏ وَقْتُهُ‏ | ترجمه= همه وقت مؤمن پراست.(او در همه وقتش به کارهای مثبت اشتغال دارد)}} <ref>شريف رضي، محمد بن حسين، نهج البلاغه، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۵۳۳.</ref>
+* {{متن عربی| فَتَدَارَكْ مَا بَقِيَ مِنْ عُمُرِكَ‏ وَ لَا تَقُلْ غَداً أَوْ بَعْدَ غَدٍ فَإِنَّمَا هَلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكَ بِإِقَامَتِهِمْ عَلَى الْأَمَانِيِّ وَ التَّسْوِيفِ حَتَّى أَتَاهُمْ أَمْرُ اللَّهِ بَغْتَةً وَ هُمْ غَافِلُونَ|ترجمه=با آن چه از عمرت باقی مانده از گذشته جبران کن، فردا و پس فردا نگو( کار امروز را به فردا وانگذار) زیرا گذشتگانی که به هلاکت رسیدند، به خاطر پایداری در آرزوها و امروز و فردا کردن بود، تا آنگاه که ناگهان فرمان خدا(مرگ) به سوی‌شان آمد، در حالی که غافل بودند.}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۳۶، حدیث۲۳.</ref>
+* {{متن عربی| مِنَ الْخُرْقِ‏ الْمُعَاجَلَةُ قَبْلَ الْإِمْكَانِ وَ الْأَنَاةُ بَعْدَ الْفُرْصَةِ | ترجمه=شتاب در کار پیش از آمادگی و توانایی، ابلهی است همان گونه که اتلاف وقت پس از فراهم شدن فرصت از نادانی می‌باشد.}}<ref> شريف رضي، محمد بن حسين، نهج البلاغه، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۵۳۸،  حکمت۳۶۳.</ref>
+* {{متن عربی| وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوا فُرَصَ‏ الْخَيْرِ| ترجمه= فرصت وقت، همچون ابر می‌گذرد، فرصت‌های نیک را غنیمت بشمارید و قبل از گذشتن، از آن‌ها بهره بگیرید.}}<ref> شريف رضي، محمد بن حسين، نهج البلاغه، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۴۷۱، حکمت۲۱.</ref>
-* امیرمومنان علی(ع) فرمود: {{متن عربی|تمام مدت عمر شما همانند لحظه‌ای است که در آن قرار گرفته‌اید و شایسته است در این عمری که رو به نابودی است به انجام اعمال خیر بشتابید.}}<ref>تمیمی آمدی، عبد الواحد، غررالحکم و درر الکلم، شماره حدیث ۴۳۶۶.</ref>
+یادآوری کمی دنیا و کوتاهی عمر از موعظه‌هایی است که در روایات به بیان‌های مختلف و از زبان افرادی چون لقمان حکیم نقل شده است.<ref> مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، بيروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴۲۰.</ref> امیرمومنان علی(ع) در یکی از خطبه‌های خود مدت کوتاه عمر را به فرصت اندکی تشبیه می‌کند به کسی که به او مهلت داده شده تا رضایت شاکی خود را جلب کند.<ref> شريف رضي، محمد بن حسين، نهج البلاغه، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۱۰۹، حکمت۷۶۶.</ref>
-* امام علی(ع) در یکی از خطبه‌های خود مدت کوتاه عمر را به فرصت اندکی تشبیه می‌فرمایند که به کسی داده شده تا رضایت شاکی خود را جلب کند: {{متن عربی|قد امهلو فی طلب المخرج و هدوا سبیل المنهج و عمروا مهل المستعتب| ترجمه= برای رهایی از گمراهی مهلت داده شده‌اند و (به وسیله پیغمبران) به راه راست هدایت گردیده‌اند و فرصت به آنها داده شده مانند فرصتی که به کسی می‌دهند تا رضا و خوشنودی ناراضی خود را جلب نماید.}} <ref>نهج البلاغه، خطبه۸۲.</ref>
-* امام علی(ع) به گذشت سریع عمر اشاره کرده است: {{متن عربی|فان غداً من الیوم قریب ما اسرع الساعات فی الیوم و اسرع الایام فی الشهر و اسرع الشهور فی السنه و اسرع السنین فی العمر|ترجمه= فردا نسبت به امروز بس نزدیک است ساعت‌ها در روزها چه زود می‌گذرند و روزها چه شتابان سپری می‌شوند و ماه‌ها چه تیزگام‌اند و به نسبت عمر سال‌ها را چه گریز شتاب آلودی است.}} <ref>نهج البلاغه، خطبه۲۳۰.</ref>
-* بنای عمر رو به فنا و نابودی است و هر روز که بر آدمی می‌گذرد و روز جدیدی را آغاز می‌کند، یک روز از عمر خود را از دست داده است: {{متن عربی|لا یعمر معمر منکم یوماً من عمره الا بهدم آخر من اجله|ترجمه=هیچ سالخورده، روزی از عمر را نمی‌گذراند، جز به ویرانی یک روز از مدتی که دارد.}} <ref>نهج البلاغه، خطبه۱۴۵ و خطبه۱۸۲.</ref>
-* از نگاه حضرت علی(ع) به حال کسی باید غبطه خورد که عمرش را در راه تحصیل ایمان و معرفت، بندگی خدا و کسب اخلاق الهی صرف کرده و از وقت خود به خوبی استفاده کرده است چه در غیر این صورت، دچار ضرر شده و عمر خود را باخته است.<ref>تمیمی آمدی، عبد الواحد، غررالحکم و درر الکلم، شماره حدیث۳۵۰۲.</ref>
-* حضرت علی(ع)می‌فرماید: {{متن عربی|فبادروا العمل و خافوا بغته الاجل فانه لا یرجی من رجعه العمر ما یرجی من رجعه الرزق ما فات الیوم من الرزق رجی غداً زیادته و ما فات امس من العمر لم یرج الیوم رجعته الرجاء مع الجائی و الیاس مع الماضی| ترجمه= پس به کار پیشدستی کنید و از ناگهان رسیدن اجل بترسید، که امید بازگشت عمر رفته چون روزی از دست شده نیست. آنچه از روزی از دست رفته، امید افزودن آن در فردا رود، و آنچه دیروز از عمر رفته، امید نیست که امروز باز گردد. که امید به آینده است.}} <ref>نهج البلاغه، خطبه۱۱۳.</ref>
-زمان، با ارزش ترین و گران‌بهاترین سرمایه و حیاتی‌ترین منبعی است که در اختیار هر فردی قرار داشته، زندگی از آن ساخته می‌شود و تلف شدن آن ضایعات جبران ناپذیری را به بار می‌آورد. نگرش صحیح نسبت به زمان و مدیریت پذیر بودن آن، نخستین گام در مسیر استفاده بهینه از وقت است. در حقیقت هر ساعت و هر روز، یک ظرف زمانی است که باید آن را بر حسب اولویت و به شکل حساب شده پر کرد. به این ترتیب دیگر «زمان بی‌کاری» معنا نداشته و باید برای لحظه لحظه‌های عمر برنامه ریزی کرد. این امر به حدی مهم است که حتی مطابق آنچه در احادیث آمده است در روز قیامت بنده قدم از قدم بر نمی‌دارد مگر آنکه از او درباره چند چیز سؤال می‌کنند؛ یکی از آنها نعمت عمر است.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۷، ص۲۵۸. ج۱۰، ص۱۶۱. ج۲۷، ص۱۳۴ و ۳۱۱. ج۳۳، ص۲۹۲. ج۳۶، ص۷۹. ج۳۹، ص۳۰۰.</ref>
+نگرش صحیح نسبت به زمان و مدیریت پذیر بودن آن، نخستین گام در مسیر استفاده بهینه از وقت است. حضرت علی(ع)می‌فرماید: {{متن عربی| فَبَادِرُوا الْعَمَلَ‏ وَ خَافُوا بَغْتَةَ الْأَجَلِ فَإِنَّهُ لَا يُرْجَى مِنْ رَجْعَةِ الْعُمُرِ مَا يُرْجَى مِنْ رَجْعَةِ الرِّزْقِ مَا فَاتَ الْيَوْمَ مِنَ الرِّزْقِ رُجِيَ غَداً زِيَادَتُهُ وَ مَا فَاتَ أَمْسِ مِنَ الْعُمُرِ لَمْ يُرْجَ الْيَوْمَ  رَجْعَتُهُ الرَّجَاءُ مَعَ الْجَائِي وَ الْيَأْسُ مَعَ الْمَاضِي | ترجمه= پس به کار پیشدستی کنید و از ناگهان رسیدن اجل بترسید، که امید بازگشت عمر رفته چون روزی از دست شده نیست. آنچه از روزی از دست رفته، امید افزودن آن در فردا رود، و آنچه دیروز از عمر رفته، امید نیست که امروز باز گردد. که امید به آینده است.}} <ref> شريف رضي، محمد بن حسين، نهج البلاغه، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، خطبه۱۱۴، ص۱۷۱.</ref>
-معصومین ((ع)) همواره طالب طول عمر از خداوند بوده‌اند تا بتوانند هرچه بیشتر از این سرمایه در بهترین راه که طاعت خدا باشد بهره برده و از کسانی باشند که خداوند عمل‌شان را نیکو گردانیده و در حالی که خدا از ایشان راضی است بسوی او بازگردند.<ref>ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۳، ص۲۱۱۷. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۹۵، ص۹۱.</ref>
 ==منابع==